E-fwletin Chwefror 6,2022

Annwyl gyfeillion,

‘Ffordd arall bellach …’ 

Ar ddiwedd Oedfa’r Bore Radio Cymru yn yr Wythnos Weddi am Undod Gristnogol (Ionawr 23ain), meddai Dr Hefin Jones: ‘Buom yn teithio ar lwybrau cyfochrog ac yn aml i gyfeiriad gwahanol … ond bellach, mae ffordd arall yn ein galw i gynllunio gyda’n gilydd, i ddilyn yr un cwmpawd a chynllunio’r ffordd efo’n gilydd … mae ffordd arall, bellach, yn ein galw.’ 

Ar yr un Sul ymddangosodd e-fwletin Cristnogaeth 21 a oedd yn cynnwys y geiriau: ’arloeswyr mentrus ac anturus oeddynt (ein hynafiaid enwadol/Cristnogol) yn torri tir newydd yn gyson, a hynny’n ddiamau ar sail eu ffydd ddiysgog yn Iesu … i docio er mwyn tyfu … ac i ildio er mwyn cael … Eilbeth i Iesu oedd popeth arall yn eu golwg, boed gapel neu gredo, dehongliad ysgrythurol neu bwnc o athrawiaeth, strwythur eglwysig neu gyfundrefn enwadol … nid pennaf dasg yr eglwys yw gwarchod ei hun a hynny yn ddieithriad ar draul esgeuluso’i galwad i ddilyn Crist yn y gwaith o achub y byd.’

Os nad ydych yn rhan o’r traddodiad anghydffurfiol Cymraeg (y mae cymaint wedi cyhoeddi ei angladd ers blynyddoedd), fe fydd yr e-fwletin hwn yn amherthnasol i chi.

Ar wahan i ambell blismon Beiblaidd, fe fyddai’r mwyafrif yn cytuno â’r ddau ddyfyniad ac yn cytuno hefyd nad yw enwad yn ganolog i’r dystiolaeth  Gristnogol. Ond mae cytundeb hefyd ar rywbeth sydd yn fwy radical Feiblaidd ei oblygiadau hyd yn oed , sef nad eiddo’r enwadau na’u haelodau yw’r eglwys, ond eiddo Duw. Mae hynny’n cynnwys yr hanes a’r traddodiad, capeli mawr neu festri fach, Canolfan Trefeca neu swyddfa enwadol yn Abertawe neu Gaerfyrddin, buddsoddiadau enwadol neu gyfrif banc yr eglwys dlotaf. A does dim yn hanesyddol nac yn gyfreithiol all newid y ffaith sylfaenol hon. Ei chredu a’i gweithredu yw’r her a’r alwad erbyn hyn oherwydd ‘y mae ffordd arall bellach yn ein galw’.

Ymddiriedolwyr a gofalwyr sydd gan Dduw ar ei eglwys er mwyn idynt gyflawni a gofalu bod yr eglwys/enwadau yn ffyddlon i’w galwad, sef cyflwyno a rhannu’r Efengyl yng Nghymru – i unigolion a theuluoedd, i gymunedau ac i genedl a’i  hanes, ei diwylliant a‘i dyfodol.

Mae’n anodd credu nad oes gan enwadau Anghydffurfiol Cymru raglen genhadol, greadigol i’w galluogi i ddatblygu gyda’i gilydd ar gyfer y 10–15 mlynedd nesaf. Ond does dim. Mae enghreifftiau o gydweithio ers blynyddoedd. Ond does dim cydgynllunio. Mae cynllunio cydenwadol yn golygu, wrth gwrs, nad yr un fyddai’r rhaglen i gefn gwlad Ceredigion, Cwm Rhondda neu Gaerdydd. Ond yr un fyddai’r cydgynllunio.

Ai methiant ein harweinwyr ar bob lefel enwadol yw peidio eistedd gyda’i gilydd i gynllunio a gweddio er mwyn ymateb i’r hyn y mae Duw yn ei ddisgwyl gennym, neu fethiant aelodau’r capeli? Methiant i roi Duw a’i eglwys yn gyntaf, a dyfodol y dystiolaeth Gristnogol yng Nghymru yn ail. Ac mae’r ail yn tarddu o’r cyntaf.  

A dyna ni yn ôl gyda’r dyfyniadau ar y dechrau. Darllenwch nhw eto, a’u hanfon at ddiaconiaid /blaenoriaid eich eglwys ac i’r swyddogion enwadol. A hynny i’w hatgoffa beth y mae Duw, siwr o fod, yn ei ddisgwyl gennym erbyn hyn yn y Gymru Gymraeg?

Cofion.

www.cristnogaeth21.cymru

“After my father died, my sister and brother and I decided to sell the old house, the one we grew up in. It was hard to do, but in a way, it would have been harder to keep on. Empty most of the time, just a holiday home, accumulating dust and cobwebs and melancholy.”  The Kashmir Shawl; Rosie Thomas.

Yn wahanol iawn i’r teulu uchod, araf iawn a chyndyn fu’r teulu Cristnogol ers tro i ollwng gafael ar yr eiddo a etifeddwyd ganddo, ac y mae’r ffaith mai ystâd a chyflwr eu hadeiladau sy’n gwasgu fwyaf ar yr eglwysi, bellach, ac yn creu’r diflastod pennaf iddynt,  yn bradychu eu methiant truenus i gofleidio’r ddoethineb a welir ym meddylfryd y teulu uchod, sydd hefyd, wrth gwrs, yn ymddangos yn llinyn reit amlwg a chanolog wir, yng ngwead bywyd a dysgeidiaeth Iesu.  

Ymddengys mai peth cymharol ddiweddar yn ein hanes yw’r methiant hwn, un na wyddai’n hynafiaid fawr ddim amdano, oherwydd gwelir yn glir yn y dogfennau a luniwyd ganddynt wrth sefydlu eglwysi a chodi capeli wedyn, iddynt ddarparu cyfarwyddyd, manwl iawn ar adegau, ynghylch dwyn yr achosion hyn i ben. Yr oedd y posibilrwydd hwnnw’n beth real iawn iddynt ac yn ôl pob tystiolaeth, yn rhywbeth nad ofnent. Yn wir, byddai’n briodol gofyn, i ba raddau yr oedd hyn yn ddisgwyliedig, os nad yn beth i’w groesawu ganddynt?  

Cofiwn mai arloeswyr mentrus ac anturus oeddent, yn torri tir newydd yn gyson a hynny’n ddi-amau ar sail eu ffydd ddi-ysgog yn Iesu, a ddysgodd iddynt yr angen i farw er mwyn byw, i golli er mwyn ennill, i docio er mwyn tyfu, i roi er mwyn derbyn ac i ildio er mwyn cael. Eilbeth i Iesu, (â hynny o bell ffordd hefyd,) a chwbl wasnaethgar iddo oedd popeth arall yn eu golwg, boed gapel neu gredo, ddehongliad Ysgrythurol neu bwnc o athrawiaeth, strwythur eglwysig neu gyfundrefn enwadol. Pethau y byddai’r eglwys fyw ac effro i alwad Duw, yn eu gweld fel adnoddau gwerthfawr, naill ai, i gydio ynddynt a’u mabwysiadu neu lyffetheiriau i’w datod a’u gollwng, ar gyfrif eu amherthnasedd i’w gwaith a’i chenhadaeth.  

Bu’n aeaf di-ollwng ar ein heglwysi ymhell cyn dyddiau’r pandemig a gwyddom, ond yn rhy dda, am effeithiau dinistriol yr hirlwm arnom fel Cristnogion, heb sôn ei wasgfa ar fywyd y byd, yn gyffredinol. Does dim angen cloddio’n ddwfn y diwrnodau hyn, i ganfod stori neu newydd i’n tristáu a’n diflasu’n lân.  Eto, er garwed y gaeaf, ofer synied amdano’n nhermau’r dinistriol, yn unig.

Un o arwyddion gobeithiol y cyfnod diweddar yw gweld nifer cynyddol o eglwysi’n ymwrthod â’r dybiaeth honno fu mor gyffredin yn ein plith dros gyfnod rhy hir o lawer, sef mai pennaf dasg yr eglwys yw gwarchod ei hunan a hynny’n ddieithriad ar draul esgeuluso’i galwad i ddilyn Crist yn y gwaith o achub y byd. Lloches llwch a chartref corrynod fuont ers tro a magwrfa ddiogel i ddiflastod.

                                                     CHWEDL

                            Y PRINS, Y PRIF A’R PENCAMPWR

Dychmygol yw’r cymeriadau. Damweiniol yw unrhyw debygrwydd i sefyllfa gyfoes.  

(Seiliedig ar Luc 18:25 “y mae’n haws i gamel fynd trwy grau nodwydd nag i’r cyfoethog fynd i mewn i deyrnas Dduw”).

Cytunodd y tri ei bod hi’n bwysig eu bod nhw’n gefn i’w gilydd yn wyneb bygythiadau i’w henw da. Wedi’r cyfan roedd sawl ‘sefydliad’ yn simsanu a sawl teulu yn rhagweld trafferthion ar y gorwel. “Mae’n siŵr dy fod ti’n chwysu wrth feddwl am beth allai ddigwydd”, meddai Prif wrth Prins. “Ddim o gwbl!” oedd yr ateb annisgwyl. “Ti’n gweld, fedra i ddim chwysu.” “Anlwcus wyt ti,” meddai Pencampwr, “fod yr helynt yma wedi dod i’w benllanw ar flwyddyn go sbesial i Mama. “Sbesial ?” Edrychodd Prins arno’n ddryslyd. “Be’ sy’n sbesial am leni? Rhaid cyfadde’ …” Torrodd Prif ar ei draws “Paid cyfaddef i ddim. Dyna’r peth ola’ ddylet ti ei wneud. Dweda gelwydd. Mae’n ddigon hawdd”.

“Mynd i ddweud oeddwn i”, aeth Prins rhagddo, “nad yw ngho’ i cystal ag y bu pan oeddwn i’n iau”. “Dwi’n cydymdeimlo’n fawr,” meddai Pencampwr. “Mae twyll mewn côf. Ac wedi’r cyfan gan dy fod ti’n dod o gefndir mor freintiedig fyddai celwydd gwyn yn ddim byd ond ‘lying in state’ fel dywed y Sais.” Chwerthodd y tri yn aflywodraethus.

Prif oedd y cynta’ i sobri. “Paid a’m hatgoffa i,” meddai’n floesg o gofio i rhywbeth anfaddeuol ddigwydd dan ei gronglwyd pan oedd cymeriad arall o deulu Prins yn gorwedd mewn hedd a’i gorff i’w gladdu trannoeth. “Fe sgrifenna i air o ymddiheuriad,” meddai. “Does dim raid i’r ymddiheuriad fod yn ddidwyll. Fe fydd rhyw ffug-ymddiheuriad yn ddigon r argyhoeddi’r hen werin gyffredin ffraeth.” Cytunodd y tri y byddai hynny’n ddigonol.

“Yr unig ddrwg efo dweud celwydd,” meddai Prins yn athronyddol, “yw fod yn rhaid cofio pa gelwydd a ddywedwyd.” “O ie! Y llun ‘na ohonoch chi’ch dau …” “Sgen i ddim co’ mod i yno o gwbwl. Dwi’n dweud wrthych chi fechgyn, mae twyll mewn côf”. “Ar ôl dy bres di mae hi.” “Sori …” “Ti ‘di wneud o eto; ymddiheuro.” “Na, na. Cam- glywed wnes i. Ddylies i dy fod ti wedi dweud mai ar ôl fy mrêns i oedd hi.” Dyna’r peth ola’ roedd hi’n ei chwennych.

“Ti sy’n dod allan ohoni orau,” meddai Prif wrth y Pencampwr. “Mae un Barnwr wedi dyfarnu o dy blaid ti.” “Wel, rhyw fistêc bach oedd o. Ticio’r bocs anghywir. Ac nid fi wnaeth y mistêc. Un o’r gweision cyflog oedd ar fai. Fedrwch chi ddim cael y staff y dyddie yma.” “Ond ydio’n pigo dy gydwybod di …” “Paid â sôn am bigiadau a brechiadau. Ar egwyddor dwi ddim yn credu yn y nonsens gwyddoniaeth iechyd ‘ma.” “Egwyddor !” meddai Prif. “Ry’ ni ar dir peryglus iawn yn sôn am egwyddor. Ddweda i wrthych chi be’ wna i hogia bach. Ddaw neb i wybod. Fe drefna i barti yn yr ardd gefn acw; codi gwydryn i ddweud ‘Iechyd da!”

Ac felly bu.

Yr Anwylyd

Yn ôl y calendr eglwysig heddiw yw Sul coffau Bedydd Iesu Grist. Fel mae’n digwydd, mae gen i oedfa fedydd wedi ei threfnu ar gyfer heddiw. 

Mae bedydd, fel troad y flwyddyn, yn adeg o ddechrau newydd, ac hefyd i wneud addunedau. Ac mewn oedfa fedydd fe’n hanogir i gofio ac ail-ymrwymo i’r addunedau a wnaethom naill ai adeg ein bedydd ni’n hunain neu wrth gael ein derbyn yn aelodau mewn eglwys.

Yn ôl efengyl Luc roedd Ioan Fedyddiwr yn ‘cyhoeddi bedydd edifeirwch yn foddion maddeuant pechodau’. Doi pobl allan ato i’r anialwch i wrando arno ac i gael eu bedyddio ganddo. Yn Luc 3. 21-22, un o’r darlleniadau swyddogol ar gyfer heddiw, cawn hanes yr olaf o’r rhain, sef Iesu, mab i saer o Nasareth.

Mae Luc yn dweud wrthym ar ôl i Iesu gael ei fedyddio ‘agorwyd y nefoedd a disgynnodd yr Ysbryd Glân arno .. a daeth llais o’r nef: “Ti yw fy Mab, yr anwylyd; ynot ti yr wyf yn ymhyfrydu.”’ Byddai rhai wedi holi efallai beth oedd i gyfrif am y fath anrhydedd. Nid yw Iesu wedi dechrau ar ein weinidogaeth hyd yma, ac eto mae Duw yn ei garu, mae’n ymhyfrydu ynddo fel ei anwylyd.

Yr ydym ninnau wedi ein creu ar lun a delw Duw, ac fel Iesu Grist, ry’ ni’n aelodau o’r teulu dynol, yn blant i Dduw, yn rhai y mae Duw yn ein caru. Fe fyddwn ni weithiau yn ceisio ennill ffafr a chariad Duw, efallai trwy wneud addunedau ar ddechrau blwyddyn i weddïo’n amlach neu ddarllen y Beibl yn fwy mynych, Ond tra bo hynny’n mynd i fod yn help i’n bywyd defosiynol bydd Duw yn dal i’n caru ni ac yn ymhyfrydu ynom. Dyna yw rhyfeddod cariad Duw tuag atom.

Mae’n anodd dirnad y fath gariad di-amod, yn enwedig pan fod ein cariad ni at eraill mor ynghlwm wrth amodau! Ond fe fyddai’n llesol i ni yn ysbrydol, yn feddyliol ac yn gymdeithasol petae ni’n gwneud ymdrech eleni i gofio bod Duw yn ei gariad yn ymhyfrydu ynom. Nid oes dim ry’ ni wedi ei wneud na’i ddweud yn y flwyddyn a aeth heibio, na dim a wnawn nac a ddywedwn yn y flwyddyn newydd yma yn mynd i newid dim ar hynny.

Gadewch i ni felly ddiolch i Dduw am iddo ein caru, ac am iddo ymhyfrydu ynom. Boed i ni gael y nerth i fyw ein bywydau yng ngwres y cariad hwnnw, ac ymdrechu i’w rannu gydag eraill ar ein taith drwy’r flwyddyn.

Gwyrdroi Hanes?

Rydym eisoes wedi cyhoeddi dwy erthygl deyrnged i’r diweddar Desmond Tutu yn y cylchgrawn Agora ar wefan Cristnogaeth 21 (gweler y ddolen isod). O gofio dylanwad aruthrol y cyn-Archesgob, go brin y byddwch yn synnu gweld mai dyna drywydd yr e-fwletin hwn hefyd. Ond y tro hwn, ceisio edrych y tu hwnt i’r teyrngedau y byddwn, er mwyn gweld beth yw’r her i ni fel Cristnogion heddiw yng ngwaddol geiriau a gweithredoedd Tutu.

Teimlad chwithig a dweud y lleiaf oedd darllen y negeseuon o gydymdeimlad gan rai o arweinwyr gwledydd y Gorllewin, gan wybod pa mor ddeifiol y bu’r Archesgob yn ei feirniadaeth ohonynt. I rai, roedd canmol safiad Tutu dros hawliau dynol fel pe bai’n gyfle i ail-ysgrifennu hanes, drwy anwybyddu ei eiriau miniog ar adegau.

Mynnodd Barack Obama ei alw’n “fentor a chwmpawd moesol” iddo, heb gyfeirio o gwbl at y cyhuddiad difrifol gan Tutu fod defnydd yr Unol Daleithiau o awyrennau drôn yn tanseilio eu holl foesoldeb mewn modd annynol.

“Caiff ei gofio am ei arweiniad ysbrydol”, meddai Boris Johnson. Eto, daeth llywodraeth gwledydd Prydain dan y lach ganddo ar sawl achlysur.

Yn 1989, tra ar ymweliad â Birmingham, cyfeiriodd yn ddi-flewyn-ar dafod at annhegwch y sefyllfa lle mae nifer anghyfartal o bobl dduon mewn carchardai yn y gwledydd hyn. Bu’n feirniadol iawn o Tony Blair, Theresa May, David Cameron a Boris Johnson yn eu tro am iddyn nhw wrthod gweithredu sancsiynau masnachol yn erbyn Israel oherwydd eu bod yn gorthrymu’r Palestiniaid, a disgrifiwyd hynny gan Tutu ei hun fel ffurf ar apartheid. Cythruddwyd yr Israeliaid pan aeth ati i gymharu tynged yr Arabiaid ar y Llain Orllewinol ac yn Gaza â dioddefaint y bobl dduon yn Ne Affrica. Mynegodd wrthwynebiad chwyrn i benderfyniad Donald Trump i gydnabod Jerwsalem fel prifddinas Israel.

Yn aml iawn, mae’r sawl sy’n beirniadu llywodraeth Israel am gam-drin y Palestiniaid mewn perygl o gael ei alw’n wrth-Semitig. Roedd Tutu, fodd bynnag, yn gwbl deg gyda’r ddwy ochr, yn galw ar y Palestiniaid i gydnabod gwladwriaeth Israel, tra ar yr un pryd yn mynnu bod Israel yn cydnabod hawl y Palestiniaid i’w llywodraeth a’u gwlad eu hunain.

Ymhlith ei rinweddau niferus, roedd ei ddewrder a’i barodrwydd i sefyll dros y gwirionedd, costied a gostio. Galwodd am i Tony Blair a George W. Bush gael eu rhoi ar brawf yn yr Hague am droseddau rhyfel yn dilyn y rhyfel anghyfreithlon yn Irac, a gwrthododd ymddangos mewn uwchgynhadledd ar gyfer arweinwyr y byd yn Johannesburg pan glywodd  y byddai Blair yn gyd-siaradwr.

Ar ddechrau blwyddyn fel hyn, mae’n weddus ein bod yn ymateb i her barhaus Desmond Tutu i sefyll dros y gwir. Wrth ystyried beth yw ei waddol i ni heddiw, bydded i ni gydnabod ein dyletswydd fel eglwysi i godi ein llais yn groch ble bynnag y gwelwn ni anghyfiawnder. Gallwn fod yn gwneud hynny gyda geiriau Tutu yn canu yn ein clustiau: “Mae’r sawl sy’n dewis bod yn ddi-duedd mewn sefyllfa o anghyfiawnder wedi dewis ochri gyda’r gormeswr.”

(Medrwch ddarllen y ddwy erthygl am Desmond Tutu drwy glicio YMA)

Blwyddyn Newydd Dda i chi i gyd

Y Sgwrs

Ymysg  y lluniau mwyaf difyr o wasanaeth Nadolig y plant ein capel ni’r Sul d’wetha, mae llun o fugail a dyn doeth yn sgwrsio efo’i gilydd yn y cefndir wrth i’r ddrama fynd rhagddo.  Llun annisgwyl sbardunodd fy nychymyg!

Un o’r plant lleiaf ydi’r bugail – bachgen bach pedair oed wrthododd wisgo i fyny ar gyfer y gwasanaeth gan ei fod isho mynd ‘fel fi fy hun’.  Mae na rhywbeth yn hynny’n does! – ‘gan y gwirion ceir y gwir’ efallai.

Roedd y gwr doeth ychydig yn hŷn – yn llai anystywallt ac yn teimlo mwy o bwysau i gydymffurfio o bosib – ac mi roedd wedi gwisgo yn ei grandrwydd i gyd a’r goron balch yn styc ar ei ben. 

Dyma edrych ar y llun a meddwl – tydi hynny ddim yn bosibl – yn un peth, os da chi’n cymryd yr hanes yn llythrennol, doedd y bugeiliaid a’r doethion ddim yno’r un pryd â’i gilydd – ac os mai edrych drwy sbectol dychymyg yr ydych mae’n llawn mor anodd gweld y ddau unigolyn yma’n llwyddo i gael sgwrs a hwythau’n dod o fydoedd mor wahanol i’w gilydd – eu diwylliant, eu hiaith, eu cefndir, eu safle mor ddieithr i’r naill a’r llall.

Ond, petaent wedi cael sgwrs mi fyddent yn siŵr o fod wedi siarad am angylion – a seren – a chanu – a Herod.  Byddent wedi rhannu’r daith a’r bwrlwm – yr ofn a’r cyffro.  Byddent, o bosibl, wedi trafod y gwahaniaethau rhwng camelod a defaid. Byddent wedi trafod Mair a Joseff. Byddent wedi sôn am yr olwg gyntaf o’r baban –  y cadachau a’r preseb – a rhannu’r profiad o syrthio ar eu gliniau i’w addoli. Byddai’r profiad cyffredin hwnnw wedi chwalu pob rhagfur oedd rhyngddynt a byddent, fwy na thebyg, yn gyfeillion oes.

Gwyrth y preseb – gwyrth bywyd Iesu ar ei hyd oedd dwyn pobl wahanol at ei gilydd. Hyd yn oed yn hanes y croeshoelio llwyddodd i dynnu dau elyn i fod yn gyfeillion! –  ‘daeth Herod a Philat yn gyfeillion i’w gilydd y dydd hwnnw’ (Luc 23:12).

Pa gyfleon am sgyrsiau annisgwyl gawn ni yn y flwyddyn newydd, tybed? 

Blwyddyn Newydd Dda!