Archif Tag: myfyrdod

Myfyrio ar gyflwr y greadigaeth dros Ŵyl y Diolchgarwch

Yn ddiweddar aeth criw o gefnogwyr Cymorth Cristnogol ar daith gerdded er mwyn myfyrio ar gyflwr y greadigaeth mewn cyfnod allweddol yn hanes y byd a’n hymateb i’r argyfwng hinsawdd. Isod, mae Llinos Roberts, Swyddog Ysgogi Eglwysi a Chodi Arian Cymorth Cristnogol yn y gogledd, yn dweud yr hanes ac yn ei osod yn ei gyd-destun. Mae hefyd yn cynnwys y myfyrdod byr a ddefnyddiwyd ar y diwrnod.

Mae cyfnod y Diolchgarwch yn aml iawn yn amser pan fyddwn ni’n dod â’r tu allan i mewn i’n haddoldai gan eu llenwi ag arogl ffrwythau, llysiau a blodau. Eleni, fodd bynnag, rwyf wedi mwynhau cael bod allan, a pha ffordd well o dathlu a diolch am y greadigaeth na bod yn ei chanol. Dyma’n union wnaethom ar lethrau’r Carneddau yn ddiweddar. Ers inni rannu hynny, mae ambell ardal arall wedi penderfynu gwneud yr un peth. Felly, dyma rannu’r hanes gyda chi er mwyn i chithau hefyd fentro allan i harddwch eich ardaloedd i foli a diolch i Dduw yn ystod yr nydref. Nid oes rhaid mynd yn bell wrth gwrs – ewch i ardd eich addoldy; i’r parc; y warchodfa natur leol neu i unrhyw lecyn o harddwch sydd yn lleol i’ch cynulleidfa, ac ewch â phicnic efo chi!

Y rheswm gwreiddiol dros benderfynu gwneud y daith yma oedd i gefnogi’r Cristnogion ifanc (YCCN – Young Christian Climate Network) sydd yn cerdded o Gernyw yn dilyn y G7 ym mis Mehefin i Glasgow ar gyfer COP26 ym mis Tachwedd. Mewn amseroedd ‘normal’ fe fyddwn wedi trefnu llond bws mini i ymuno efo nhw am ddiwrnod yng nghyffiniau gogledd Lloegr, ond oherwydd amgylchiadau Cofid fe wnaethpwyd taith leol gan gysylltu â nhw yn ddigidol gyda lluniau a neges o anogaeth. Roeddent wedi gwirioni a gwerthfawrogi hyn yn fawr iawn.

Mae’r argyfwng hinsawdd yn storm sy’n wynebu pawb dros y byd, ond tydi pawb ddim yn yr un cwch! Bob dydd, mae cymunedau tlotaf y byd yn brwydro i oroesi yn erbyn yr argyfwng hinsawdd, a’r cymunedau yma sydd wedi cyfrannu leiaf i’r argyfwng. Dyma neges bwysig YCCN a Cymorth Cristnogol i COP26.

Ym mis Tachwedd eleni bydd Llywodraeth y Deyrnas Gyfunol yn llywyddu trafodaethau Hinsawdd y Cenhedloedd Unedig yn Glasgow, sef COP26. Mae Cymorth Cristnogol yn credu bod yna ffordd well, ac yn galw am Gyfiawnder Hinsawdd, yn galw am ddyfodol gwyrddach, heb adael neb ar ôl. Dyma oedd ffocws ein taith gerdded wrth i ni ddathlu a diolch am y greadigaeth a myfyrio ac ymgyrchu dros ddyfodol gwyrddach i bawb. Mae pecyn Rise to the Moment ar gael gan Gymorth Cristnogol ac YCCN yn cynnwys cyfarwyddiadau sut i wneud cwch origami. Bwriad y gweithgaredd yma yw myfyrio a gweddïo ar Gyfiawnder Hinsawdd, tynnu llun eich gweithgaredd a’i anfon ymlaen i Gymorth Cristnogol: droberts@cymorth-cristnogol.org. Hefyd, anfonwch eich cychod gweddi i PO Box 100, London SE1 7RT, erbyn 15fed Hydref er mwyn gwneud darn o waith ymgyrchu enfawr yn COP26. Ar wefan Cymorth Cristnogol gofynnwn i chi arwyddo ein deiseb am Gyfiawnder Hinsawdd ac mae engraifft o ebost i chi ei anfon i’ch Aelod Seneddol ar gael hefyd www.christianaid.org.uk/campaigns

Roedd y daith i Fwlch y Ddeufaen yn ddiwrnod arbennig iawn. Er i ni gychwyn yn y niwl a’r glaw mân, fe giliodd y niwl erbyn i ni gyrraedd y bwlch. Llecyn hyfryd oedd hwn i gael ein cinio ac i fyfyrio ymhellach drwy gynnal myfyrdod. Dyma’r myfyrdod a ddefnyddiwyd gennym ym Mwlch y Ddeufaen, gyda rhan ar gyfer arweinydd a darnau eraill wedi eu rhannu gyda’r cerddwyr. Mae croeso i chi ei ddefnyddio a’i addasu, wrth gwrs, i’ch anghenion lleol.

Myfyrdod awyr agored

Gweddi

Dduw’r Creawdwr, o’r goeden yng ngardd Eden, i’r goeden yn y ddinas yn y Datguddiad, diolch i ti am dy weledigaeth o greadigaeth wedi ei hiacháu. Helpa ni i fod yn asiant yr adferiad, yn gofalu am brydferthwch y ddaear, a galluogi dy gynllun i iacháu’r cenhedloedd. Amen.

Arweinydd

Wrth i ni fyfyrio a gweddïo tu allan, pa ffordd well sydd i ddathlu a diolch am y greadigaeth, i fyfyrio ar obaith a chyfiawder hinsawdd yn ein byd? Diolch am y cyfle i gefnogi o bell y bobl ifanc sydd yn cerdded i Glasgow gyda’r neges enfawr i’n gwleidyddion rhyngwladol – ein bod yn yr un storm, y storm o newid yn yr hinsawdd, ond nad ydym ni yn yr un cwch. Gweddïwn am ddyfodol gwyrddach heb adael neb ar ôl.

Darlleniad Salm 104: 10–18

Arweinydd

Myfyriwch ar ble rydych yn cynnal eich myfyrdod, ar y ffordd mae’r ddaear yn ein cynnal fel cenedl. Mae’r darlleniad yn ein hatgoffa o’r sefyllfa heddiw yn Affganistan, lle ddylai fod harmoni rhwng y ddaear a’r genedl. Gweddïwn fod cymorth yn cyrraedd pawb sydd mewn angen yn Affganistan oherwydd y gwrthdaro, cyfiawnder hinsawdd a Chofid-19. Mae miloedd wedi eu dadleoli o’u cartrefi ac yn wynebu newyn. Gweddïwn am heddwch ac y caiff hawliau dynol pobl Affganistan eu gwarchod.

Yn Haiti mae storm Grace, ddilynodd y daeargryn ym mis Awst eleni, wedi dinistrio’r cynhaeaf ffa, india-corn a ymas, sef y bwydydd mwyaf pwysig mewn cymunedau tlawd. Golyga hyn y bydd llai o fwyd ar gael, gan arwain at brisiau uwch am fwyd. Rydym yn gresynu deall hefyd fod pobl fregus Les Cayes, sef y merched a’r plant, yr henoed a’r anabl, wedi gorfod eistedd allan yn yr awyr agored with i storm Grace fynd heibio. Gweddïwn dros waith partneriaid Cymorth Cristnogol yn Haiti.

Yn Malawi mae Etiness yn brwydro drwy lifogydd i achub rhywfaint o’r cnydau, tra mae sychder difrifol mewn ardaloedd eraill o Malawi. Mae Etiness yn ffyddiog y bydd cymorth ychwanegol drwy ein partneriaid yn Malawi yn helpu rhoi gobaith a gweledigaeth i Etiness oroesi ac adeiladu i’r dyfodol yn wyneb newid hinsawdd.

Darlleniad Eseia 24: 4–5

Arweinydd

Ystyriwch y darlleniad ochr yn ochr â thrafodaethau COP26 ym mis Tachwedd a’r rheswm dros gynnal eich myfyrdod heddiw. Gweddïwch y bydd trafodaethau COP26 yn codi i foesau uwch o gariad, egwyddorion, heddwch, urddas, cyfartaledd a chyfiawnder i bawb.

Gweddïwn (gyda saib ar gyfer gweddi bersonol)

Ein Tad, diolchwn i Ti am y byd anhygoel rwyt ti wedi ei greu, y byd wnest Ti ofyn i ni ofalu amdano. Maddau i ni, o Dduw, fod yr ymrwymiad hwn oedd i fod am byth, wedi torri. Wrth i ni gerdded heddiw, Arglwydd, rydym wedi ein syfrdanu gan harddwch y cread. Rhyfeddwn wrth weld planhigion a choed sydd yn gartre i greaduriaid gwyllt. Rydym wedi synnu ar y ffordd mae’r golau heddiw yn codi’r harddwch o’n cwmpas. Diolch i ti, o Dduw, am harddwch y greadigaeth.

Saib

Rhannwn ein pryder â Thi, o Dduw, am y tristwch sydd yn y byd heddiw. Gweddïwn dros ein brodyr a’n chwiorydd sydd yn byw bywyd o ofn mewn rhyfel a gwrthdaro, sy’n wynebu newyn ac sydd heb ddŵr glân – teuluoedd yn brwydro drwy lifogydd a stormydd garw. Maddau i ni, o Arglwydd, am ein gweithredoedd sy’n achosi niwed yn y byd. Rydym yn dyheu am newid ac yn gweddïo am heddwch ac iachâd ar y ddaear.

Saib

Arglwydd, agor ein calonnau a’n meddyliau wrth i ni weddïo. Gofynnwn y bydd trafodaethau COP26 yn arwain at y gobaith y bydd lleisiau cymunedau mwyaf bregus yn ein byd yn cael eu clywed.

Saib

Ein Tad, diolch i Ti am dy gariad, y cariad sydd yn adfer, y cariad sy’n adnewyddu, y cariad sy’n adeiladu gobaith. Helpa ni bob dydd i adnabod cyfleoedd ymarferol i roi dy gariad ar waith yn enw Iesu Grist, ein Harglwydd. Amen.

Llinos Roberts (Cymorth Cristnogol)

Myfyrdod am ddod allan o’r Cloi-lawr

Myfyrdod am ddod allan o’r Cloi-lawr

Ni wyddom beth fydd pen draw’r pla sydd wedi ymosod ar ein byd ni. Mae fel rhyw anifail rheibus sydd hefyd yn anifail cyfrwys. Mae fel petai’n llechu’n guddiedig, yn barod i neidio o’i guddfan, fel y gwnaeth rai dyddiau yn ôl ym Manceinion, ac wedyn mewn mannau eraill. Ond mae’r mannau ar hyn o bryd yn ymddangos yn bell o Gymru fel na theimlwn ni ddychryn y posibilrwydd. Mae’r to iau hefyd yn sylweddoli mai ninnau’r hen a’r methedig sy’n cael eu taro’n angheuol; felly teimlant y gallant hwy gwmnïa’n ddihidio, gan dybio fod y pla yn ddigon pell oddi wrthynt hwy. Ond ni ŵyr neb i ba gyfeiriad y bydd hwn yn neidio nesa.

Y gwir amdani yw ei fod wedi cloi’r byd i gyd yn ei afael, ac mewn amrywiol ffyrdd y mae wedi cyffwrdd â bywyd pawb. Yr ydym oll yn ddiymadferth mewn rhyw fath o garchar. Ac eto, fe all pethau annisgwyl ddigwydd mewn carchar. Meddyliwch am y carchar hwnnw yn Philipi dros ugain canrif yn ôl. Roedd hi’n ganol nos a phawb yn y celloedd yn cysgu. Yn sydyn dyma nhw’n clywed dau garcharor yn gweddïo ac yn canu mawl i Dduw. Paul a Silas oedd wrthi, yng nghell ddyfna’r carchar. Roedden nhw wedi eu carcharu ar gam, a digon o achos ganddynt i gwyno am eu sefyllfa, ac eto canu mawl oedden nhw. Roedd y carchar yn ddifrifol ei gyflwr ac yn boen i gorff ac enaid, ac eto, moli a diolch i Dduw oedden nhw. Er gwaetha eu hamgylchiadau, fe droeson nhw’r cyfan yn gyfle i foliannu Duw am ei gariad tuag atyn nhw.

Ac yn yr argyfwng hwn mae’r un peth yn union yn medru digwydd. Fe welwn ni lu o bobol yn gweld cyfle annisgwyl i droi’r pla yn gyfle i wneud daioni. Mae yna gymdogion wedi dod i adnabod ei gilydd yn y pandemig. Mae yna deuluoedd yn tystio iddynt ddod yn nes at ei gilydd yn yr argyfwng. Fel Paul a Silas, maen nhw wedi gweld achos i daro nodyn daioni ynghanol y trallod.

Mae yna un frawddeg drawiadol yn yr hanes am y ddeuawd yn y carchar. Dywedir bod y ddau yn canu mawl i Dduw ac yna fod y ‘carcharorion yn gwrando arnynt’ (Actau 16.25). Dyna ichi berfformiad annisgwyl a gwefreiddiol i gynulleidfa annisgwyl. Ond wedyn, nid perfformiad mohono. Mae’n siŵr nad oedd Paul a Silas yn disgwyl y byddai’r lleill yn eu clywed nhw, heb sôn am wrando arnyn nhw. Mae’n siŵr mai tawel iawn fyddai eu canu rhag tarfu ar gwsg y carcharorion eraill. Nid canu i ddifyrru’r lleill oedden nhw. Duw oedd eu cynulleidfa nhw. Ond, yn gwbl ddifwriad, fe droes y canu yn fendith i gwmni bach y carcharorion eraill. Dyna eto nodweddion gorau cymwynasau cariad: mae dylanwad eich cariad a’ch cymwynasau chi’n ysbrydoli pobol eraill sy’n clywed amdanynt.

Ond fan hyn y gwelwn yr hanes yma’n dod yn gwbl gyfoes i ni heddiw. Meddyliwch beth sy’n digwydd y dyddiau hyn ar lu o draethau a threfi glan môr a llwybrau mynyddoedd yng Nghymru. Mae miloedd o bobol wedi teimlo eu bod nhw wedi gorfod bod dan glo. Am fisoedd wedi eu caethiwo. Yna, mae’r rheolau wedi eu llacio. A heb ystyried dim am bellhau corfforol nac am wisgo masgiau, yn sydyn dyma nhw’n heidio allan yn dorf enfawr i’r mynydd a’r môr. Fel yna yn union y buasech wedi disgwyl i garcharorion carchar Philipi ei wneud. Gweld drws eu cell nhw wedi ei ddatgloi ac allan â nhw heb feddwl yr eilwaith. Ond nid dyna beth ddigwyddodd. Arhosodd pawb yn ei gell. Y cwestiwn y byddem yn ei ofyn yw pam.

Faswn i ddim yn dychmygu am eiliad iddyn nhw deimlo rhyw barch newydd at gyfraith gwlad a’u bod am barchu’r ddeddf. Na. Clywed y mawl o gell Paul a Silas wnaethon nhw, a sylweddoli nad oedd cell na charchar na chaethiwed yn golygu dim yn y diwedd. Beth oedd yn cyfri oedd gras a charedigrwydd y Duw tragwyddol yn eu calonnau. Felly heddiw, tra bydd llaweroedd hunanol yn dathlu eu rhyddid drwy heidio allan fel carcharorion o gelloedd heb ystyried diogelwch neb arall, bydd yna niferoedd yn ymatal ac yn sylweddoli fod yna bethau pwysicach mewn bywyd, ac yn ymbwyllo’n gyfrifol. Yr ydym ninnau heddiw yn ddiogel ac iach oherwydd y miloedd sydd wedi ymddwyn yn ddoeth heb ruthro drwy ddrws agored y gell pan laciwyd y cloi-lawr. Felly, diolchwn heddiw am bawb sydd wedi byw yn gyfrifol, nid yn unig yn wyneb yr haint, ond hefyd yn wyneb y rhyddhau.

Brawddeg ddadlennol yw geiriau Paul wrth geidwad y carchar lle dywedai wrtho am beidio niweidio’i hun o dybio fod pawb wedi ffoi. Oherwydd, meddai, ‘yr ydym yma i gyd’. Sut gwyddai? Rhaid fod yna gymdeithas hyfryd newydd ymhlith y carcharorion fel y gwyddent oll am ei gilydd. Dyna ein gobaith ninnau yng nghyfnod y llacio hwn – y byddwn yn cael ein tynnu yn nes at ein gilydd fel unigolion ac fel gwledydd.

John Gwilym Jones

Pererindod – o gwmpas y cartref

PERERINDOD O GWMPAS Y CARTREF YN YSTOD Y PANDEMIC CORONAVIRUS

Wrth bererindota fe fyddwn yn ymadael â’n cartrefi ac yn teithio i fan sanctaidd er mwyn gweddïo ac agosáu at Dduw. Ond mae ein cartrefi hefyd yn fannau sanctaidd, ac wrth symud o gwmpas ynddyn nhw gallwn weddïo ac agosáu at Dduw lawn cymaint â phetaem wedi mynd i ffwrdd ar bererindod.

Y Drws Ffrynt

Efallai nad ydych wedi defnyddio llawer ar eich drws ffrynt ers sawl wythnos – efallai ddim o gwbl os ydych yn llwyr ynysu’ch hunan. Dyma, gan amlaf, ein man cyswllt cyntaf â’r byd y tu allan.

Arglwydd Dduw, mae’n anodd peidio mynd allan o’r tŷ. Er bod y drws ffrynt yn rhwystr sy’n ein gwahanu’n gorfforol oddi wrth y byd y tu allan, dyro i ni ras i gadw mewn cysylltiad mewn meddwl ac ysbryd ag eraill, gyda chyfeillion a theulu, gyda digwyddiadau cenedlaethol a rhyngwladol. Yn enw Iesu, Amen.

Yr Ystafell Fyw

Dyma’r man lle y byddwch chi’n treulio’r rhan fwyaf o’ch amser. Gan amlaf dyma’r ystafell i ymlacio ynddi, ond nawr gall fod yn teimlo’n debycach i garchar wrth i chi ddyfalu sut i dreulio’ch amser.

Arglwydd Ddduw, diolch i ti am gysur ein hystafell fyw a’r holl bethau ynddi sy’n arfer ein helpu i ymlacio. Bydded iddi ddal i fod yn fan cysur, a dangos i ni sut i ymroi i weithgareddau fydd yn rhoi i ni’r nerth a’r dyfalbarhad i fyw yn yr amser presennol hwn. Yn enw Iesu, Amen.

Y Gegin a’r Ystafell Fwyta

Mae’n bosibl eich bod yn treulio mwy o amser yn paratoi bwyd – neu’n peidio ffwdanu, a ddim yn bwyta’n iach. Efallai’ch bod yn dibynnu ar bobl eraill i siopa drosoch ar hyn o bryd.

Arglwydd Dduw, diolch i bawb sy’n gweithio’n galed, ac efallai’n mentro’u bywydau, er mwyn darparu bwyd ar ein cyfer. Amddiffyn ffermwyr, dosbarthwyr, gweithwyr yn y siopau, gwirfoddolwyr mewn banciau bwyd a’r rhai sy’n defnyddio’u doniau i fwydo eraill, yn enwedig mewn ysbytai. Helpa ni i fwyta’n gall fel bod ein cyrff yn parhau’n gryf ac iach. Yn enw Iesu, Amen.

Man Gwaith

Os ydych yn gweithio gartref, neu’n dysgu plant gartref, bu’n rhaid dod o hyd i le i wneud eich gwaith eich hunan.

Arglwydd Dduw, mae dod â gwaith adre i’r tŷ yn anodd. Mae’r ffiniau rhwng gwaith a ‘nid-gwaith’ yn mynd yn aneglur ac rydyn ni’n gweld colli ein cyd-weithwyr. Dyro ras i ni i gynnal ein gilydd wrth weithio ar wahân. Boed i blant fwynhau dysgu gartref a dod o hyd i ffyrdd i gadw mewn cysylltiad â’u ffrindiau ysgol. Darpar ar gyfer y rhai sydd wedi colli swyddi a busnesau oherwydd yr argyfwng hwn. Yn enw Iesu, Amen.

Man Gweddi

Efallai fod gennych gadair neu gornel ystafell lle y byddwch yn arfer gweddïo. Os nad oes, pam na ddewiswch chi fan gweddïo, yn enwedig gan nad ydyn ni’n gallu mynd i’r eglwys ar hyn o bryd? Gallwch osod croes, Beibl, Llyfr Gweddi, cannwyll, llun, neu flodau neu ryw gyfuniad o’r rhain ar fwrdd isel neu stôl neu gadair. Efallai yr hoffech wneud rhestr o bobl i weddïo drostyn nhw ar hyn o bryd.

Arglwydd Dduw, mae dy bresenoldeb yn llanw ein tŷ a gallwn gwrdd â thi yma gymaint ag mewn eglwys. Rho ddoethineb i bawb sy’n arweinwyr yn yr eglwys, wrth iddyn nhw ddod o hyd i ffyrdd newydd o weinidogaethu yn yr argyfwng hwn. Tyrd â Christnogion yn agosach atat Ti ac at ei gilydd mewn cyfeillach o addoli, cynnal a thystio. Yn enw Iesu. Amen.

Yr Ystafell Ymolchi

Mae glendid, yn enwedig golchi ein dwylo, yn ffordd bwysig o gael gwared ar y firws. Cofiwn am y rhai sy’n byw mewn gwersylloedd ffoaduriaid a ffurfiau eraill o dlodi, lle mae glendid a chadw pellter yn amhosibl.

Arglwydd Dduw, diolch i Ti am gyflenwad cyson o ddŵr pur. Helpa ni i gyd i barchu’r ffyrdd sy’n rhwystro’r firws rhag ymledu, yn enwedig pan fydd hynny’n teimlo’n drafferthus a chaethiwus. Amddiffyn y rhai heb adnoddau i’w cadw’n ddiogel. Yn enw Iesu, Amen.

Yr Ystafelloedd Gwely

Mae rhai’n ei chael yn anodd cysgu ar hyn o bryd ac eraill yn teimlo nad oes rheswm dros godi.

Arglwydd Dduw, mae patrymau cysgu pobl ar chwâl ar hyn o bryd. Dyro i bawb sy’n bryderus neu’n isel eu hysbryd y cwsg adnewyddol y mae ei angen arnynt, yn ogystal â phwrpas ar gyfer byw o ddydd i ddydd. Iachâ’r rhai a gyfyngir i’w gwely am eu bod yn sâl oherwydd y firws, gartref, neu mewn ward ysbyty neu dan ofal dwys. Diolch am bawb sy’n gofalu am eraill, a rho iddyn nhw’r adnoddau y mae arnynt eu hangen, yn ymarferol, yn feddyliol ac yn ysbrydol. Yn enw Iesu, Amen.

Yr Ardd (neu, os nad oes gennych ardd, rhyw lecyn gwyrdd lleol)

Mae gennym gyfle bellach i dreulio amser mewn gerddi a llecynnau gwyrdd. Mae’r lleihad mewn llygredd a chynnydd bywyd gwyllt yn ystod y cyfnod cloi yn dangos y drwg y mae ein ffordd o fyw yn ei wneud i’r amgylchedd. Dyma’r amser i ailgysylltu â byd natur.

Arglwydd Dduw, helpa ni i fwynhau dy greadigaeth a dangos y mwynhad drwy fyw’n gynaladwy ynddi. Adnewydda ni, gorff ac enaid, wrth i ni dreulio amser yn yr awyr agored. Yn enw Iesu, Amen.

Gweddi i Gloi

Gweddi’r Arglwydd

Bydded i dangnefedd Duw sydd y tu hwnt i bob deall gadw ein calonnau a’n cartrefi yng ngwybodaeth a chariad Duw a’i Fab, Iesu Grist ein Harglwydd, ac i fendith Duw Hollalluog, y Tad, y Mab a’r Ysbryd Glân, aros gyda ni, yn awr ac am byth. Amen.

Margaret Le Grice
Cyfieithwyd gan Enid Morgan
Mai 2020

Ar drothwy

Yr Alarch (Rhif 17), Hima af Klint, 1915, Moderna Museet, Stockholm, Sweden. Parth cyhoeddus – Public domain (Wikimedia)

Ar drothwy – ymdroi ar y ffin

Fel llawer un yr wythnosau diwethaf hyn, rwy wedi bod yn treulio amser yn yr ardd, yn meithrin prosiectau newydd, yn symud planhigion, yn dyfrhau’r egin bach gwyrdd ac yn dyfalu a ddaw pethau i ffrwythlondeb. Ac mae ’na lu o ddamhegion am chwynnu a thocio a bwydo a dyfrhau i ffurfio tomen o ystrydebau pregethrwrol. Mae hi’n gyfnod rhwng dau fyd, yn gyfnod ar drothwy. Byddai Elfed ap Nefydd yn ein cymell, pan oeddem yn fyfyrwyr yn y coleg yn Aberystwyth, i gofio bod angen edrych yn y drych wrth yrru car er mwyn medru gyrru ymlaen yn ddiogel – cymhariaeth weledol berthnasol iawn i’r ifanc gorhyderus eu bod yn gwybod popeth!

Ond ar y funud, wyddom ni ddim i ble rydyn ni’n mynd, dim ond na fydd pethau byth yr un fath eto; cawn ein dal rhwng hiraeth am a fu, ac ofn am y dyfodol. Mae hunanynysu rhag ofn rhywbeth er mwyn goroesi wedi arafu’r hen yn ein plith fwy nag roedden ni wedi arafu eisoes! Ond mae’r rhai sydd wedi gorfod addasu eu ffyrdd o weithio yn darganfod posibiliadau’r We, yn dysgu sut i wneud fideos a’u hanfon, yn ceisio arbed eu bywioliaeth, yn gorfod geni plentyn, yn gorfod claddu cymar oes – does dim amser i synfyfyrio, dim ond i geisio dod i ben a goroesi. Ar drothwy, paratoi i groesi’r rhiniog, petruso ar y ffin.

Ar un cyfnod yr oedd adnod 6 o Salm 16 yn golygu llawer i mi: ‘Syrthiodd y llinynnau i mi mewn mannau dymunol. Y mae i mi etifeddiaeth deg.’

Yn y Saesneg cyfieithir llinynnau fel ‘boundary lines’. Ond wir, ni chefais i erioed bod byw ar draws ffiniau yn lle dymunol. Yn wir, mae byw ar ffin yn aml yn golygu cael eich amau gan y naill ochr a’r llall. Bu ambell sant yn ymdrechu’n fwriadus i fyw ar ffin ei ddiwylliant, yn fath o arwydd i’w gyfoedion fod perthyn o lwyrfryd calon i un diwylliant yn unig yn rhywbeth y dylai Cristnogion ymochel rhagddo. Ystyriwch fywyd Ffransis o Assissi, a Julian, y wraig fu’n byw mewn cell ym merw peryglus y 14eg ganrif yn Norwich tra oedd pla a rhyfel yn rhuo o’i chwmpas; ac yn yr ugeinfed ganrif, Dorothy Day yn dewis byw gyda’r tlodion yn America, a Ghandi – bendith arno – yn sefyll ar y ffin rhwng crefyddau yn India.

Ond yn y bwlch rhwng un peth a’r llall mae yna bosibiliadau newydd. Mae pethau yn y fantol. Nid yn unig bod amgylchiadau’n ein newid ni, ond bod mwy o ryddid i ni newid pethau. Gallech honni bod hwn yn amser sanctaidd, yn rhodd, yn fan lle y gall rhywbeth cwbl newydd ddechrau. A gwewyr yw esgor ar fywyd newydd: drws i fynd trwyddo i ddechrau dysgu gwersi newydd am waith, ac amynedd, ac ymroddiad a dyfnder cariad. Yn enwedig i’r hen, sydd, fel yr ifanc, yn orhyderus eu bod yn gwybod popeth!

Mae’r pandemig hwn, a ragwelwyd flynydoedd yn ôl a’n rhybuddio amdano gan arbenigwyr, yn ein gosod ninnau rhwng dau gyfnod, dau fyd, gan ymddihatru o’n rhagdybiaethau a’n hawydd i rag-weld.

Mae gen i hen ffrind ysgol – gwraig sydd, wrth i minnau deipio’r geiriau hyn, yn gwybod bod ei gŵr yn gorwedd mewn ysbyty rhwng byw a marw. Mae hi’n medru ymddiried y bydd beth bynnag ddigwydd iddo, yn ôl ‘ewyllys Duw’. Mae ein cyfnod ni, a’n diffyg ymddiriedaeth ni, yn gwrthryfela yn erbyn y syniad o Dduw sydd fel petai’n lladd fan hyn, ac yn achub draw. Ond camddeall ydi hynny. Ymddiried y mae hi fod ‘popeth yn gweithio er daioni i’r rhai sy’n caru Duw’. Nid crefydd swcwr yw hynny, ond her. Mae’n fy atgoffa i’n ddwys o ddarn o un o gerddi rhyfeddol T. S. Eliot, ‘Four Quartets’ – na fedra i fentro’i gyfieithu’

I said to my soul, be still, and wait without hope,
For hope would be hope for the wrong thing; wait without love,
For love would be love of the wrong thing; there is yet faith.
But the faith and the love and the hope are all in the waiting.
Wait without thought, for you are not ready for thought:
So the darkness shall be the light, and the stillness the dancing.

‘Four Quartets’, T. S. Eliot (Section III, East Coker)

Porth i Weithredu a Myfyrio

Wyt ti’n gallu cofio rhyw gyfnod o newid sylweddol neu gyfnod o ddysgu dwys? Oes rhyw gymal wedi dy daro yn yr uchod? Os oes, dalia dy afael ynddo a sylwi ar dy ymateb – corfforol, meddyliol, emosiynol. Oes yna rywbeth y dylet ei wneud yn wahanol?

(Mae’r uchod yn ymateb i un o draethodau Richard Rohr yn ei lythyrau dyddiol ar wefan Centre for Action and Contemplation.)

Llun: Yr Alarch (Rhif 17), Hima af Klint, 1915, Moderna Museet, Stockholm, Sweden.

Enid Morgan

Llyfrau i herio a chynnal

LLYFRAU I HERIO A CHYNNAL – Gwahoddiad i gyfrannu

Dyma gyfres o lyfrau sydd wedi bod yn gymorth a sialens i rai o bobl Cristnogaeth 21. Maen nhw’n cynrychioli rhychwant eang o safbwyntiau. Ond os ydych am estyn eich adenydd ysbrydol a deallusol, porwch yn y rhestrau isod.

Os carech chi ychwanegu teitlau, gyrrwch air at y golygydd: enid.morgan (at) gmail.com

Duw yn Broblem

Armstrong, Karen A Short History of Myth (Canongate, 2005)

Soelle, Dorothy Theology for Sceptics (Mowbray, 1993)

Spong, John Shelby Eternal Life: A New Vision (Harper, 2009)

Tomlinson, Dave Re-enchanting Christianity (Canterbury Press, 2008)

Ward, Keith God – A Guide for the Perplexed (One World, Oxford, 2002)

Webb, Val In Defence of Doubt (Morning Starm, Australia, 2012)

Ymysgwyd o Gadwyni Llythrenoldeb

Brueggemann, Walter The Bible Makes Sense (John Knox Press, 2001)

Dale, Alan T. Winding Quest: Heart of the Old Testament in Plain English (Oxford University Press, 1972)

Dale, Alan T. New World: The Heart of the New Testament in Plain English (Oxford University Press, 1974)

(Mae’r testun Beiblaidd yn y ddwy gyfrol wedi’i gyhoeddi mewn cyfrol clawr papur o’r enw The Alan Dale Bible. Ond mae peth o werth y gwreiddiol wedi’i golli trwy hepgor y lluniau a pheth o’r esboniad, felly byddwn yn argymell chwilio ar-lein neu mewn siopau llyfrau ail law am y ddwy gyfrol wreiddiol.)

Mclaren, Brian We Make the Road by Walking (Hodder & Stoughton, 2014)

Mclaren, Brian The Great Spiritual Migration (Hodder & Stoughton, 2016)

‘Bu’r Iesu Farw Trosom’ (Yr Iawn)

Borg, Marcus & John Dominic Crossan The Last Week (SPCK, 2008)

Girard, Rene The Scapegoat (John Hopkins University Press, 1986)

Anthropolegol

Antonello, Pierpaolo & Gifford, Paul (gol.) (Rhagair: Rowan Williams) Can We Survive Our Origins – Readings in Rene Girard’s Theory of Violence and the Sacred (Michigan State University Press, 2015)

Harari, Yuval Noah Sapiens: a brief history of humankind (Random House, 2015)

Warren, James (Rhagair: Brian McLaren) Compassion or Apocalypse? A Comprehensible Guide to the Thought of Rene Girard (Christian Alternative Press 2013)

Ffeminyddol

Fiorenza, Elizabeth Schussler In Memory of Her (SCM Press 1983/1994)

Grey, Mary Introducing Feminist Images of God (Sheffield University Press, 2001)

Monda, Barbara J. Rejoice, Beloved Woman! The Psalms Revisioned (Sorin Books, Notre Dame, Indiana, 2004)

Walton, Heather & Susan Durber (gol.) Silence in Heaven: a Book of Women’s Preaching (SCM, 1994)

Ward, Hannah, Jennifer Wild & Janet Morley (gol.) Celebrating Women (SPCK, 1995)

Wootton, Janet H. Introducing a Practical Feminist Theology of Worship (Sheffield Academic Press, 2000)

Zimmer, Mary Sister Images (Abingdon Press, 1993)

Dehongli’r Beibl

Alison, James The Joy of being Wrong: Original Sin through Easter Eyes (Crossroad Herder, NY, 1998)

Alison, James Living in the End Times: the Last Things Re-imagined (SPCK, 1997)

Brueggemann, Walter The Bible Makes Sense (Westminster, John Knox Press, 2001)

Swartley, Willard M. Slavery, Sabbath, War and Women: Case Studies in Biblical Interpretation (Herald Press, Pennsylvania & Ontario, 1983)

Wink, Walter Naming the Powers, Unmasking the Powers, Engaging the Powers (3 cyfrol; Fortress Press, 1984–6)

Defosiwn a Myfyrdod

Brueggemann, Walter Prayers for a Privileged People (Abingdon, Nashville, 2008)

Brueggemann, Walter Awed to Heaven, Rooted in Earth (Augsburg Fortress Press, 2003)

Pynciau LGBT

Alison, James Faith beyond Resentment: Fragments Catholic and Gay (Darton, Longman & Todd, 2001)

Iesu

Alison, James Knowing Jesus (SPCK, 1993)

Pasg 2018

PASG 2018 (Marc 16:1–8)

“Peidiwch ag arswydo. Yr ydych yn ceisio Iesu, y gŵr o Nasareth a groeshoeliwyd. Y mae wedi ei gyfodi; nid yw yma; dyma’r man lle gosodasant ef. Ond ewch, dywedwch wrth ei ddisgyblion ac wrth Pedr. ‘Y mae’n mynd o’ch blaen chwi i Galilea: yno y gwelwch ef, fel y dywedodd wrthych.’”

‘Pasg llawen!’– dyna’r ymadrodd cyfoes, yntê, tebyg i’r Saesneg: ‘Happy Easter!’

Maen nhw’n gwneud y pethau hyn yn well yng ngwlad Groeg. Hyd yn oed mewn gwesty digon syml fe fydd ymwelwyr yn derbyn wy wedi’i ferwi’n galed a’r anerchiad ‘Christos Anneste’. A phan fydd rhywun yn clywed y geiriau, yr ateb iawn yw ‘Alithos Anneste’. Mae’n trosi’n hawdd i’r Gymraeg ac yn rhan o’n gwasanaeth ni’r bore ’ma.

Atgyfododd Crist – atgyfododd yn wir.

Y trafferth yw y bydden ni’r Cymry’n rhy swil o lawer i’w ddweud y tu allan i furiau’r eglwys. Ond o leia dwedwch e ag argyhoeddiad yma: ‘Atgyfododd Crist, atgyfododd yn wir.’

Eleni, yn y cylch darlleniadau, Efengyl Marc sy’n cael sylw arbennig. A dyna paham y darlleniad moel, ymddangosiadol ddigalon sydd o’n blaenau ni. Mae ysgolheigion yn reit gytûn erbyn hyn mai Marc oedd yr Efengyl gyntaf i gael ei hysgrifennu. Ac mae’r disgrifiad o’r gwragedd yn mynd at y bedd yn hynod siomedig o’i gymharu â’r Efengylau eraill; yno mae yna ddisgrifiadau o bobl yn cael gweld Iesu ac, ar waethaf yr anawsterau, yn ei adnabod. Yma, dim ond addewid sydd y cân’ nhw ei weld rywbryd yn y dyfodol. Ac mae’r gwragedd yn anobeithiol: ‘ni ddywedasant ddim wrth neb, oherwydd yr oedd ofn arnynt’. Dim llawer o obaith na llawenydd yn yr ymateb yna!

Mae’r dyn ifanc sydd yn y bedd (yn yr Efengylau eraill, angylion yw’r rhai wrth y bedd) yn dweud wrthynt:

A pwy yw’r dŷn ifanc, tybed? Oes cysylltiad rhyngddo fe a’r llanc sy’n dianc o ardd Gethsemane yn y bennod cynt, ac yn colli’r wisg liain oedd amdano? Ydi’r lliain, sydd fel petai’n cynrychioli ofn a brad a diffyg ffydd y disgyblion, yn ailymddangos yn y stori hon fel rhyw fath o symbol o gywilydd wedi troi’n ogoniant? Mae Marc yn llenor llawer rhy ddwys a gwreiddiol ei feddwl i fynd ati i egluro. Ond, a wrandawo, ystyried!

Enghraifft fach arall o fanylder Marc yw’r ffordd y mae’n disgrifio’r gwragedd yn dod at y bedd gyda’u peraroglau. Ond mae eisoes wedi disgrifio’n fanwl Iesu’n hawlio bod gwraig wedi’i eneinio o flaen llaw ar gyfer ei gladdedigaeth. Ydyn, rydyn ni i fod i sylwi ar bethau fel hyn – mae’r Efengylau’n llawn arwyddion bach manwl i’r rheini sy’n fodlon gwrando’n astud.

Ac mae angen gwrando’n astud ar y geiriau sy’n ymddangos mor ddigalon ac sy’n diweddu’r Efengyl. (Ychwanegiadau mwy diweddar yw’r hyn a gewch yn ein Beiblau presennol.) Y gorchymyn yw i fynd yn ôl i Galilea – ond ble yno? Oes yna fan daearyddol y byddan nhw’n cael profiad tebyg i’r ddau ar y daith i Emaus, neu Mair Magdalen yn yr ardd, neu’r un ar ddeg yn yr oruwchystafell? Neu a oes yma her – i fwrw ’mlaen a mynd ’nôl i’r dechrau? I fentro na allai angau ddal Iesu’n gaeth a’i fod mewn rhyw ffordd ryfeddol yn gwbl, gwbl fyw.

Mewn llawer o eglwysi cadeiriol y canoloesoedd mae ’na ryw fath o gapel y tu hwnt i’r drws gorllewinol lle roedd pobl yn dod ynghyd i lunio gorymdaith cyn gwasanaeth. Os fuoch chi erioed yn Durham, mae ’na un hardd eithriadol yno. Beth yw’r enw arno? Capel Galilea. Yma mae’n rhaid dod i gwrdd â Iesu.

Un manylyn ola’. Yn llyfr Genesis y mae’r storïau hynod am Abraham a Sara, ei wraig, y ddau sy’n rhoi sail i genedl Israel. Mae ’na dri ymwelydd yn galw heibio ac yn cael pryd o fwyd dan y dderwen yn Mamre. Wel, maen nhw’n dweud wrth Abraham y bydd e, ymhen blwyddyn, wedi dod yn dad i fachgen. Mae Sara, fel gwraig dda, yn cwato yn y babell yn gwrando, ac mae hi’n piffian chwerthin, yn cael pwl o giggles, wrth feddwl bod y tri dyn dwl yma’n meddwl y gallai hi gael babi yn ei henaint ac Abraham hefyd yn hen. Ac mae’r tri yn ei chlywed hi’n chwerthin ac yn gofyn pam. Mae hi fel croten ysgol wedi cael ei dal, yn gwadu ei bod hi wedi chwerthin, ac mae’r testun yn egluro “am fod arni ofn”. Allan o’r ffaith nad ydi hen wragedd ddim yn cael babis y daw’r baban amhosibl, Isaac. Ystyr yitzak yw “chwerthin”. ’Nôl yn nechrau’r genedl y mae anobaith ac ofn, ac mae ’na addewid hefyd.

Yn yr ardd ar fore’r Pasg yn Efengyl Marc, y mae ofn, ac addewid a gobaith y byddan nhw’n gweld Iesu eto yng Nghalilea. Ond yn union fel Sara, ‘yr oedd arnynt ofn’.

Y mae cyfnod newydd yn cychwyn. Ac wrth i ni fynd i’n Galilea ni, mewn galar ac yn llawn amheuaeth, cawn ei weld. Falle’ch bod chi wedi cyrraedd eich Galilea chi eisoes. Dyna ble mae llawenydd y Pasg. I’r rhai sydd ddim wedi cyrraedd yno, mae’r addewid yn dal. A’n braint yw cyhoeddi: ‘Atgyfododd Crist, atgyfododd yn wir.’