Archif Tag: covid-19

Goroesi’r Pandemig

GOROESI’R PANDEMIG

Yn 1965 gwnaed ffilm The Flight of the Phoenix a seiliwyd ar nofel gan Elleston Trevor. Cyfarwyddwr y ffilm oedd Robert Aldrich, gyda’r actor James Stewart yn chwarae rhan Frank Towns, capten yr awyren cargo dwy injan. Nid oedd yn llwyddiannus pan lansiwyd hi yn 1965 ond erbyn hyn mae wedi ennill dilynwyr gan ddatblygu yn rhyw fath o gwlt.

Teithio mae’r awyren i Benghazi yn Libya, ac wrth iddi hedfan dros y Sahara mae storm dywod yn difrodi’r ddwy injan ac mae’n gorfod glanio ar frys yn yr anialwch. Mae’r rheini a oroesodd yn canolbwyntio’n llwyr ar sut i aros yn fyw, gan obeithio y daw rhywun i’w hachub. Cerddodd tri o’r criw i chwilio am werddon (oasis). Ddyddiau yn ddiweddarach, un yn unig a ddychwelodd, ac yntau bron â threngi. Ynghanol yr anobeithio cafodd un ohonynt – Dorfmann, oedd yn beiriannydd awyrennol – y syniad o adeiladu awyren fach arall o’r darnau a ddrylliwyd fel y gallent hedfan i ddiogelwch. Er bod y syniad yn swnio’n wirion, mae’n help i ganolbwyntio’u meddyliau wrth roi eu holl egni a’u gobeithion ar rywbeth positif a phosibl.

Wrth weithredu’r cynllun sylweddolant taw adeiladu modelau o awyrennau oedd arbenigedd Dorfmann, nid awyrennau mawr. Mynnodd Dorfmann taw’r un yw’r egwyddor. Eto, roedd y gweddill yn arswydo o feddwl hedfan mewn awyren oedd wedi ei hadeiladu gan berson oedd fel arfer gweithio gyda theganau! Canolbwyntia’r ffilm ar emosiynau gwahanol y cymeriadau. Wedi gorffen adeiladu’r awyren, fe’i henwir hi yn The Phoenix, ar ôl yr aderyn Groegaidd mytholegol a gododd allan o’r llwch.

Wedi cyfnodau o densiwn, mae’r awyren yn hedfan gyda’r actorion wedi eu clymu’n sownd i’r adenydd. Maen nhw’n cyrraedd gwerddon lle mae’r goroeswyr yn gorfoleddu eu bod yn dal yn fyw wedi’r fath brofiad.

Beth yn y byd sydd gan hyn i’w wneud â’r pandemig yma?

Mae megis dameg i ddangos y math o feddylfryd a gweithgarwch sydd ei angen wrth deimlo ar chwâl – boed yn fusnesau, theatrau, tafarndai, siopau, ffatrïoedd neu’n weithgarwch cymunedol ac, wrth gwrs, sefydliadau crefyddol. Siŵr iawn y bydd rhai yn methu ond mae’r gobaith yn yr wybodaeth y bydd rhai yn llwyddo.

Gallwn ddysgu sawl peth o’r ffilm hon:

  • Adeiladwyd y Phoenix drwy ddefnyddio dim ond yr adnoddau a’r defnyddiau drylliedig, sef yr hyn oedd wrth law. Doedd dim modd cael dim byd arall i’w ddefnyddio.  
  • Fe’i hadeiladwyd gan ddefnyddio pethau sylfaenol yn unig. Dim ond defnyddiau angenrheidiol oedd ar gael. Fe’i hadeiladwyd ag un nod mewn golwg, sef cludo’r goroeswyr gyda’u storïau, eu breuddwydion, a’u dyheadau ynghyd â’u gwerthoedd.
  • Nid rhywbeth tlws, sgleiniog, oedd y Phoenix. Doedd hi ddim i fod i bara am byth. Rhywbeth ymarferol, dros-dro yn unig, i ateb gofynion sefyllfa argyfyngus. Rhywbeth i ateb argyfwng y foment i ddianc o’r uffern a chyrraedd gwerddon lle byddai cyfle i adfer, ailennill, ailfeddwl. Mae gan y rhan fwyaf o enwadau eu cyfundrefnau sy’n cyfarwyddo dulliau gwahanol, megis diheintio, cadw pellter, cofrestr o’r rhai sy’n bresennol a’u manylion cyswllt, ynghyd â phennu llefydd eistedd 2 fetr ar wahân. Dim ond â’r adnoddau a’r deunydd sydd wrth law y gallwn adeiladu. Rhaid edrych o gwmpas ar holl ddarnau gwasgaredig ein cynulleidfaoedd i weld beth sydd ar gael ac a fydd o ddefnydd wrth gydweithio â’r adeiladu.
  • Er i’r awyren gael ei chwalu, gall fod yna adnoddau cuddiedig, efallai sy’n angof, neu nad ydym yn gwerthfawrogi eu gwerth. Rhaid peidio â dibynnu ar siawns y daw rhywbeth o rywle, boed yn ffliwc neu wyrth.
  • Roedd y Phoenix yn medru cael ei chynllunio a’i hadeiladu gan ddefnyddio darnau pwysicaf a mwyaf defnyddiol yr awyren a chwalwyd yn unig. Cafodd ei gwneud i gario pobl sydd â gweledigaeth, penderfyniad a dealltwriaeth, a’r awydd i ddefnyddio’u pwerau i wireddu breuddwydion.
  • Wrth i’r Phoenix godi o’r anialwch mae’n gadael y darnau diwerth ar ôl. Mae yna bethau diwerth yn medru bod yn ein crefydd, megis ofergoelion. Y cargo pwysicaf ar adenydd y Phoenix oedd y bobl. Wrth ganolbwyntio ar dechnegau a systemau newydd neu wahanol o gyfathrebu, peidiwn â cholli golwg ar bobl.
  • Ar yr union foment o greisis doedd dim angen i’r Phoenix fod yn brydferth, sgleiniog a glân, nac yn siwper effeithiol. Ni fydd yn barhaol a sefydlog. Agenda at rywbryd eto yw’r rheina. Yr hyn wnaeth Dorfmann oedd defnyddio’i brofiad a’i wybodaeth, a’u haddasu at heddiw. Y peth mawr heddiw yw codi o’r ddaear a glanio ger y werddon i adfer, ailfeddwl, ac efallai ystyried deinameg y grwpiau gwahanol.

Yn E-fwletin Cristnogaeth 21 ar 2 Awst cafwyd geiriau heriol:

Cafwyd rhaeadr fyrlymog o syniadau ar y cyfryngau cymdeithasol; rhaid, meddir, parhau gyda’r arlwy dechnolegol, rhaid cyfuno’r traddodiadol a’r newydd. Un farn bendant sydd wedi amlygu ei hun: nid dychwelyd i’r hyn a fu ddylai’n nod fel eglwysi fod. Os mai dim ond ymdrechu i gael pethau ’nôl i’r hyn oeddent yw ein dymuniad, cystal derbyn ein methiant nawr, a chyfaddef ein hamharodrwydd i ddysgu.

Estyn y cyfle hwn hefyd gyfle, nid yn unig i edrych ar ffurf ein haddoliad a’n cenhadaeth, ond hefyd ar sut y mae’n heglwysi yn cael eu rhedeg. Clywyd mewn trafodaethau ar Radio Cymru nifer o swyddogion eglwysi yn dweud ei fod yn ormod o waith i weithredu canllawiau’r Llywodraeth ac nad oedd y byd technolegol yn rhywbeth y medrent ymdopi ag ef. Clywyd mewn un cyfweliad gyfaddefiad bod cyfartaledd oed swyddogion yr eglwys yn 75 mlwydd oed ac mai go brin y medrent wneud llawer i sicrhau parhad y dystiolaeth. Dyma’r ffyddloniaid dewr a dygn sydd wedi brwydro i gadw’r achos i fynd ers degawdau. Mawr ein diolch iddynt, ac yn sicr ni ddylid bod yn feirniadol nac yn anystyriol ohonynt. Rhaid, er hynny, gofyn y cwestiwn: sut y crëwyd y fath sefyllfa?

Pan ddaw’r cyfnod hwn i ben, bydd ein cymunedau crefyddol yn edrych yn wahanol i’r hyn oeddent ar ddechrau’r flwyddyn. Am nawr, rhaid bwrw ymlaen i adeiladu fel y gallwn hedfan at yr oasis. Cofiwn, serch hynny, er mor hwylus yw’r cyfryngau cymdeithasol i gynnal cyfarfodydd ar lein, rhaid gofalu nad yw’n lladd y gelfyddyd o sgwrsio a chymdeithasu. I mi, mae addoli yn brofiad cymdeithasol ac yn gyfle i rannu ag eraill. Anodd cael y profiad a’r teimlad hynny drwy Zoom. Mae teimlad o bellter, o fod ar wahân ac yn unigolyddol. Canlyniad hyn yw’r teimlad o fod yn oeraidd ac yn anghymdeithasol.

Cen Llwyd

Trechu’r Firws

Trechu’r Firws

Mae’n destun cryn falchder yma fod Tsieina wedi trechu’r firws corona ac mae pobl yn gwylio’r hyn sy’n digwydd yn Ewrop, ac yn yr Unol Daleithiau yn arbennig, gydag anghrediniaeth. Ychydig iawn o bethau, os unrhyw beth, sydd wedi arddangos y gwahaniaethau sydd rhwng diwylliant y Gorllewin a Tsieina mor glir ag y mae’r argyfwng hwn wedi’i wneud.

Bu problemau yn yr ymateb cyntaf un yn Wuhan, ac fe dalodd y swyddogion oedd ar fai gyda’u swyddi am y camau gwag hynny. Ond wedi hynny fe welwyd llywodraeth a chymdeithas yn symud mewn cytgord cwbl ryfeddol.

Yma, yn nhalaith Guangdong yn y de-ddwyrain, roedd y mesurau a gymerwyd a’r effeithiolrwydd wrth eu gweithredu yn anhygoel. Cyn bo hir, ar ôl i’r argyfwng gychwyn, roedd swyddogion ar gornel bron pob stryd gyda thermomedrau; os nad oedd swyddogion ar y gyffordd, byddai’r stryd wedi ei chau a neb yn cael mynd na dod ar ei hyd. Doedd neb yn cael troi o’r priffyrdd i’r parthau gwahanol yn y trefi a’r dinasoedd heb gael profi eu tymheredd. Doedd neb chwaith yn cael gadael eu parth nhw a thramwyo’r briffordd heb gael profi eu tymheredd. Pan fyddwn i’n mentro i’r archfarchnad, byddai fy nhymheredd yn cael ei fesur bum gwaith o fewn yr hanner awr y byddai’r siwrnai yn ei chymryd: wrth gyrraedd y stryd fawr, wrth gyrraedd y ganolfan siopa, wrth fentro i mewn i’r archfarchnad, wrth droi yn ôl i’r stryd yn fy nghymdogaeth i, ac wrth fynd yn ôl i mewn i’r bloc fflatiau lle dwi’n byw. Roedd pawb yn gwisgo mygydau drwy’r amser a neb yn cael mynediad i unrhyw le cyhoeddus heb fod yn eu gwisgo nhw. Nid yn unig roedd yn rhaid cael profi’ch tymheredd cyn dal y trên metro (ac mae hynny’n dal yn wir), ond roedd yn rhaid sganio cod gyda’r ffôn fel bod yr awdurdodau’n gallu dod o hyd i bawb oedd ar y trên os oedden nhw’n darganfod yn ddiweddarach fod un o’r teithwyr wedi bod yn dioddef gyda cofid.

Pan oedd perygl o ail don yn ninas Wuhan, daeth gorchymyn o Beijing fod pob un o’r 10 miliwn o drigolion i gael prawf o fewn deng niwrnod, ac roedd raid i bob awdurdod lleol ddarparu eu cynlluniau i gyflawni hyn o fewn tri diwrnod.

Oedd unrhyw un yn cwyno? Nac oedd siŵr. Roedd pawb yn cydnabod fod yn rhaid cymryd camau eithriadol a chryf er mwyn trechu gelyn mor gryf. Clywais sylwebyddion yn dweud fod Tsieina wedi llwyddo i drechu’r firws oherwydd grym anferthol y llywodraeth yn Beijing a grym y Blaid Gomiwnyddol, ond tydi hynny’n ddim ond hanner y stori. Oedd, wrth gwrs, roedd grym yr awdurdodau’n caniatáu gweithredu effeithiol a chyflym – fel ag a wnaed i atal yr ail don yn Wuhan – ond yr elfen bwysicaf wrth guro’r firws oedd agwedd y bobl. Mae Tsieineaid yn ystyried mai un teulu mawr ydi’r genedl gyfan ac mae’r teulu yn sanctaidd yn y wlad hon. Gan hynny, roedd pawb yn gwneud popeth o fewn eu gallu i atal lledaeniad y pla ac yn disgwyl i’r llywodraeth gymryd pob cam posib i sicrhau hynny. Drwy gydernes y bobl y llwyddwyd.

I ryw raddau, roedd y ffordd Tsieineaidd o fyw ynddi ei hun yn atal lledaeniad y firws. Ychydig o gymdeithasu sy’n digwydd tu hwnt i’r teulu ac, yma yn Guangdong, yn yr awyr agored yn y parciau mae pobl yn cyfarfod. Elfen gref arall oedd pwysigrwydd glendid. Fedrwch chi ddim cerdded canllath, bron, heb ddod ar draws rhywun yn sgubo’r ffordd a bob rhyw hyn a hyn mi welwch chi’r wagen fach yn aros wrth y biniau sbwriel i’w golchi. Os glywch chi sŵn hyrdi-gyrdi, mi wyddoch fod y cerbyd sy’n chwistrellu dŵr ar y ffordd er mwyn ei olchi yn cyrraedd. Y peth cyntaf sy’n rhaid i bawb ei wneud ar ôl eistedd wrth y bwrdd bwyd ydi golchi eu llestri gyda dŵr sydd wastad yn cael ei ddarparu yn unswydd ar gyfer hynny. Rhyfeddais fod y gorchwyl hwn yn dal i gael ei gyfrif yn allweddol, hyd yn oed pan fo’r llestri yn cyrraedd y bwrdd mewn lle bwyta wedi eu pacio mewn plastig ac yn sicr yn berffaith lân!

Roedd un peth arall yn gymorth mawr iawn i atal y firws, sef mai ychydig iawn iawn o bobl hŷn sy’n byw mewn cartrefi gofal. Mae’n gywilydd ac yn warth cydnabod nad ydych yn gallu, neu yn fodlon, gofalu am yr henoed yn eich teulu. Mae hynny, ac agwedd y Tsieineaid at fywyd yn gyffredinol, wedi bod yn fendith mawr iawn dan yr amgylchiadau hyn, ac wedi cryfhau ein llaw yn ddirfawr wrth ymrafael â’r gelyn llithrig hwn.

Karl Davies

 

 

 

Pererindod – o gwmpas y cartref

PERERINDOD O GWMPAS Y CARTREF YN YSTOD Y PANDEMIC CORONAVIRUS

Wrth bererindota fe fyddwn yn ymadael â’n cartrefi ac yn teithio i fan sanctaidd er mwyn gweddïo ac agosáu at Dduw. Ond mae ein cartrefi hefyd yn fannau sanctaidd, ac wrth symud o gwmpas ynddyn nhw gallwn weddïo ac agosáu at Dduw lawn cymaint â phetaem wedi mynd i ffwrdd ar bererindod.

  1. Y Drws Ffrynt

Efallai nad ydych wedi defnyddio llawer ar eich drws ffrynt ers sawl wythnos – efallai ddim o gwbl os ydych yn llwyr ynysu’ch hunan. Dyma, gan amlaf, ein man cyswllt cyntaf â’r byd y tu allan.

Arglwydd Dduw, mae’n anodd peidio mynd allan o’r tŷ. Er bod y drws ffrynt yn rhwystr sy’n ein gwahanu’n gorfforol oddi wrth y byd y tu allan, dyro i ni ras i gadw mewn cysylltiad mewn meddwl ac ysbryd ag eraill, gyda chyfeillion a theulu, gyda digwyddiadau cenedlaethol a rhyngwladol. Yn enw Iesu, Amen.

  1. Yr Ystafell Fyw

Dyma’r man lle y byddwch chi’n treulio’r rhan fwyaf o’ch amser. Gan amlaf dyma’r ystafell i ymlacio ynddi, ond nawr gall fod yn teimlo’n debycach i garchar wrth i chi ddyfalu sut i dreulio’ch amser.

Arglwydd Ddduw, diolch i ti am gysur ein hystafell fyw a’r holl bethau ynddi sy’n arfer ein helpu i ymlacio. Bydded iddi ddal i fod yn fan cysur, a dangos i ni sut i ymroi i weithgareddau fydd yn rhoi i ni’r nerth a’r dyfalbarhad i fyw yn yr amser presennol hwn. Yn enw Iesu, Amen.

  1. Y Gegin a’r Ystafell Fwyta

Mae’n bosibl eich bod yn treulio mwy o amser yn paratoi bwyd – neu’n peidio ffwdanu, a ddim yn bwyta’n iach. Efallai’ch bod yn dibynnu ar bobl eraill i siopa drosoch ar hyn o bryd.

Arglwydd Dduw, diolch i bawb sy’n gweithio’n galed, ac efallai’n mentro’u bywydau, er mwyn darparu bwyd ar ein cyfer. Amddiffyn ffermwyr, dosbarthwyr, gweithwyr yn y siopau, gwirfoddolwyr mewn banciau bwyd a’r rhai sy’n defnyddio’u doniau i fwydo eraill, yn enwedig mewn ysbytai. Helpa ni i fwyta’n gall fel bod ein cyrff yn parhau’n gryf ac iach. Yn enw Iesu, Amen.

  1. Man Gwaith

Os ydych yn gweithio gartref, neu’n dysgu plant gartref, bu’n rhaid dod o hyd i le i wneud eich gwaith eich hunan.

Arglwydd Dduw, mae dod â gwaith adre i’r tŷ yn anodd. Mae’r ffiniau rhwng gwaith a ‘nid-gwaith’ yn mynd yn aneglur ac rydyn ni’n gweld colli ein cyd-weithwyr. Dyro ras i ni i gynnal ein gilydd wrth weithio ar wahân. Boed i blant fwynhau dysgu gartref a dod o hyd i ffyrdd i gadw mewn cysylltiad â’u ffrindiau ysgol. Darpar ar gyfer y rhai sydd wedi colli swyddi a busnesau oherwydd yr argyfwng hwn. Yn enw Iesu, Amen.

  1. Man Gweddi

Efallai fod gennych gadair neu gornel ystafell lle y byddwch yn arfer gweddïo. Os nad oes, pam na ddewiswch chi fan gweddïo, yn enwedig gan nad ydyn ni’n gallu mynd i’r eglwys ar hyn o bryd? Gallwch osod croes, Beibl, Llyfr Gweddi, cannwyll, llun, neu flodau neu ryw gyfuniad o’r rhain ar fwrdd isel neu stôl neu gadair. Efallai yr hoffech wneud rhestr o bobl i weddïo drostyn nhw ar hyn o bryd.

Arglwydd Dduw, mae dy bresenoldeb yn llanw ein tŷ a gallwn gwrdd â thi yma gymaint ag mewn eglwys. Rho ddoethineb i bawb sy’n arweinwyr yn yr eglwys, wrth iddyn nhw ddod o hyd i ffyrdd newydd o weinidogaethu yn yr argyfwng hwn. Tyrd â Christnogion yn agosach atat Ti ac at ei gilydd mewn cyfeillach o addoli, cynnal a thystio. Yn enw Iesu. Amen.

  1. Yr Ystafell Ymolchi

Mae glendid, yn enwedig golchi ein dwylo, yn ffordd bwysig o gael gwared ar y firws. Cofiwn am y rhai sy’n byw mewn gwersylloedd ffoaduriaid a ffurfiau eraill o dlodi, lle mae glendid a chadw pellter yn amhosibl.

Arglwydd Dduw, diolch i Ti am gyflenwad cyson o ddŵr pur. Helpa ni i gyd i barchu’r ffyrdd sy’n rhwystro’r firws rhag ymledu, yn enwedig pan fydd hynny’n teimlo’n drafferthus a chaethiwus. Amddiffyn y rhai heb adnoddau i’w cadw’n ddiogel. Yn enw Iesu, Amen. 

  1. Yr Ystafelloedd Gwely

Mae rhai’n ei chael yn anodd cysgu ar hyn o bryd ac eraill yn teimlo nad oes rheswm dros godi.

Arglwydd Dduw, mae patrymau cysgu pobl ar chwâl ar hyn o bryd. Dyro i bawb sy’n bryderus neu’n isel eu hysbryd y cwsg adnewyddol y mae ei angen arnynt, yn ogystal â phwrpas ar gyfer byw o ddydd i ddydd. Iachâ’r rhai a gyfyngir i’w gwely am eu bod yn sâl oherwydd y firws, gartref, neu mewn ward ysbyty neu dan ofal dwys. Diolch am bawb sy’n gofalu am eraill, a rho iddyn nhw’r adnoddau y mae arnynt eu hangen, yn ymarferol, yn feddyliol ac yn ysbrydol. Yn enw Iesu, Amen.

  1. Yr Ardd (neu, os nad oes gennych ardd, rhyw lecyn gwyrdd lleol)

Mae gennym gyfle bellach i dreulio amser mewn gerddi a llecynnau gwyrdd. Mae’r lleihad mewn llygredd a chynnydd bywyd gwyllt yn ystod y cyfnod cloi yn dangos y drwg y mae ein ffordd o fyw yn ei wneud i’r amgylchedd. Dyma’r amser i ailgysylltu â byd natur.

Arglwydd Dduw, helpa ni i fwynhau dy greadigaeth a dangos y mwynhad drwy fyw’n gynaladwy ynddi. Adnewydda ni, gorff ac enaid, wrth i ni dreulio amser yn yr awyr agored. Yn enw Iesu, Amen.

Gweddi i Gloi

Gweddi’r Arglwydd

Bydded i dangnefedd Duw sydd y tu hwnt i bob deall gadw ein calonnau a’n cartrefi yng ngwybodaeth a chariad Duw a’i Fab, Iesu Grist ein Harglwydd, ac i fendith Duw Hollalluog, y Tad, y Mab a’r Ysbryd Glân, aros gyda ni, yn awr ac am byth. Amen.

Margaret Le Grice
Cyfieithwyd gan Enid Morgan
Mai 2020

GiG Cymru

GIG CYMRU

 Diolch i’n Gwasanaeth Iechyd Gwladol

Os baner a sosbenni – a’u sŵn mawr
        sy’n morio’r clodfori,
   clyw yn nwfn ein calon ni
   y diolch n’all ddistewi.

Yn darian, yn dosturi – arwres
        drwy oriau’n trybini,
  chwaer yw hon, a’i charu hi
  a wnawn … nid jyst am ’leni.
                                                     Mererid Hopwood

 

Awdurdod y Cymun a’r lockdown

Awdurdod, y Cymun a’r lockdown

Tua diwedd yr 1980au oedd hi pan gododd y drafodaeth. Tydi hi ddim yn haeddu cael ei galw’n ddadl, heb sôn am ffrae, ond roedd yna drafodaeth eitha difrifol. Chofia i ddim bellach yn lle’r oedd yr Undeb i’w gynnal; aeth yr amser yn rhy hir i’r cof. Rhywle yn Sir Benfro, os cofiaf yn iawn, ond tydi hynny’n golygu fawr, gan mai’r gornel hynod honno o Gymru oedd un o gadarnleoedd yr enwad. Ond yn y sir honno yn rhywle yr oedd uchel ŵyl y Bedyddwyr i’w chynnal unwaith yn rhagor.

Fel pob enwad anghydffurfiol arall yng Nghymru, cymysgedd o wahanol gyfarfodydd busnes a defosiynol oedd yr Undeb hwn i fod: cyfle i swyddogion gyflwyno’u hadroddiadau; cyfle i’r Llywydd roi ei anerchiad; cyfle i bregethwyr gorau’r enwad ein swyno â’u huodledd. Ond y tro hwn, roedd gan yr eglwys lle y cynhelid y cyfarfodydd awydd cynnal oedfa gymun ar y bore Sul. A dyna destun y trafod.

Mae trefn y Bedyddwyr yn wahanol i’r Methodistiaid Calfinaidd a’r Annibynwyr. Un eglwys trwy Gymru gyfan sydd gan yr MCs – dyna pam y gelwir yr enwad yn Eglwys Bresbyteraidd Cymru. Nifer fawr o eglwysi lleol ar hyd a lled y wlad sydd gan yr Annibyns, a phob un gynulleidfa yn gyfrifol am lywodraethu ei hunan. Yn yr ystyr hon o hunanlywodraeth yr eglwys leol, dyna drefn y Batus hefyd, ond bod gwahaniaeth pwysig – tra bo’r Annibynwyr yn undeb o eglwysi, undeb o gymanfaoedd ydi trefn y Bedyddwyr. Ond efallai mai manion ydi hynny erbyn heddiw.

Yr hyn sy’n bwysig ydi mai’r eglwys leol sy ben. Ac yn ôl traddodiad yr enwad, dim ond oddi mewn i’r eglwys gynnull y dylid cynnal cymundeb. Dyna pam y bu trafodaeth. Roedd yr eglwys lle y cynhelid cyfarfodydd yr Undeb am i gynrychiolwyr yr eglwysi dderbyn cymun fel Undeb. Na, meddai’r gwrthwynebwyr yn glir iawn, dim ond yr eglwys leol all weinyddu’r cymun. Nid eglwys leol sy wedi ymgynnull, ond yn hytrach cynrychiolwyr eglwysi wedi ymgasglu mewn Undeb. Ni fyddai’r cymundeb yn gymwys felly.

Fel cymaint arall yn hanes Anghydffurfiaeth Gymreig, daethpwyd o hyd i gyfaddawd derbyniol i bawb; wedi’r cwbl, sôn am y 1980au ydan ni, nid y 1880au. Bydded i’r eglwys leol gynnal oedfa gymun a gwahodd pwy bynnag arall oedd am ymuno gyda nhw at y bwrdd. Digon teg, am wn i. Fyddai neb o’r tu allan wedi gweld gwahaniaeth o gwbl, ond roedd yr enwad wedi dod dros y broblem.

Maddeuwch ragarweiniad eithaf hir i’r ysgrif, ond mae’r hanesyn yn dangos inni’r problemau a gyfyd i draddodiad pan ddaw gweinyddu’r cymun yn fater trafodaeth. Ac yng nghanol lockdown y Coronafirws, daeth dilysrwydd y cymundeb yn fater trafod unwaith yn rhagor. Gydag adeiladau ein heglwysi ar gau, a ddylem ni gael rhyddid i weinyddu cymundeb adref? Dyna’r cwestiwn.

Ffenest y Cymun Bendigaid, Eglwys Llanfihangel-genau’r-glyn

I un sydd â’i egwyddorion wedi eu plannu yn naear yr Ailfedyddwyr – er mai gyda’r Eglwyswyr yr addolaf – tydi’r cwestiwn ddim yn codi o gwbl. Bydd Helen a minnau’n torri bara ac yfed o’r cwpan yn y ffordd symlaf posib bob bore Sul. Tydi hynny ddim yn golygu nad ydw i’n cael budd a bendith o drefn yr Eglwys yng Nghymru – ddim o gwbl. Ond phlyga i’r un glin i’r peth chwaith. Tydi drysau eglwys y plwyf ddim ar agor; tydi’r offeiriad ddim ar gael i arwain; ond ddylai hynny ddim golygu na alla i dderbyn bendith Swper yr Arglwydd.

Dyna fy marn i. Gwn yn iawn nad dyna farn pawb. O bosib mai barn leiafrifol iawn ydyw oddi mewn i’r Eglwys, onid oddi mewn i sawl enwad arall yng Nghymru.

Bid a fo am hynny. Mae mwy i’r cwestiwn, wrth gwrs, na beth ydi eglwys; mae hefyd yn gwestiwn o bwy ddylai weinyddu. Unwaith yn rhagor, dywed f’egwyddorion ailfedyddiedig wrthyf nad oes angen rhyw boeni fawr am hyn chwaith. Offeiriadaeth yr holl saint ydi un o egwyddorion mawr y traddodiad. Does dim angen person wedi ei ordeinio i weinyddu’r cymun na’r bedydd. Defnyddiol iawn mewn oes lle mae prinder gweinidogion ordeiniedig, a mwy defnyddiol byth yng nghyfnod y lockdown!

Yn y bôn, mater o awdurdod yw hwn. Pwy yw’r person awdurdodedig i weinyddu’r ordinhad? Yr hyn a rydd awdurdod ydi’r act o ordeinio. Mae’r gair o bosibl yn golygu rhywbeth ychydig yn wahanol mewn gwahanol draddodiadau. Mae’r Bedyddwyr yn ordeinio’u gweinidogion – gan roi statws arbennig iddynt. Ond ddim mor arbennig ­ gobeithio – fel nad ydyw’n tarfu ar offeiriadaeth yr holl saint. Tybiaf ei fod yn gryfach gair yng ngeiriadur y Presbyteriaid, er bod peth llacio wedi bod yn ein hoes brin-o-weinidogion. Ond llaciodd yr Eglwyswyr ddim ar y gair – er bod yna lawn cymaint o greisis gweinidogaethol yn eu plith hwy ag unrhyw enwad arall. Na, dim ond offeiriad all weinyddu’r sagrafen. Rhoddwyd iddynt awdurdod rhyfeddol ar ddydd eu hordeinio, ac ni all dim wanio hynny. Dyna reswm sawl un dros beidio ag ordeinio merched. Ydach chi’n cofio’r drafodaeth honno? Mae’r offeiriad wedi ei osod ar wahân mewn ffordd unigryw – a dim ond dynion all gario’r fath awdurdod. Ac y mae ambell un, yn ôl y sôn, sy’n parhau i ddadlau felly. Awdurdod, felly, ydi’r gair allweddol.

Aeth amddiffyn yr awdurdod hwn yn bwysig, hyd yn oed yng nghyfnod y lockdown. Chaiff neb arall weinyddu’r cymun, er y golygai hynny na chaiff neb arall dderbyn y cymun chwaith. Yn wir, mae ambell offeiriad yn torri bara yn ei eglwys ac yn cael ei ddarlledu’n fyw i gartrefi ei blwyfolion yn gwneud hynny. Ysywaeth, yr offeiriad yn unig sy’n cymuno. Gwylio y mae pawb arall.

Eironi mawr y sefyllfa hon ydi mai’r traddodiadau hynny a rydd y pwyslais mwyaf ar bwysigrwydd cymuno, ac ar wir bresenoldeb Crist mewn ffordd gwbl unigryw yn y cymun, ydi’r un traddodiadau ag sy’n atal eu plwyfolion rhag cymuno yn ystod y lockdown. Onid yw eu pwyslais ar awdurdod unigryw’r offeiriad/gweinidog bellach yn atal y lleygwyr rhag derbyn eu bwyd ysbrydol?

Ydi hi’n amser meddwl eto am y pethau hyn? Dadl rhai yn nyddiau cynnar yr argyfwng ydi na ddylid newid athrawiaethau pwysig oherwydd anghyfleuster byr-dymor. Digon teg. Ond aeth y tair wythnos yn chwech yn barod, a does dim arwydd fod ymgynnull eglwysig yn mynd i gael ei ganiatáu yn fuan.

Am ba hyd, felly, y caniatewch chi i’r saint beidio derbyn y cymun? Ynteu ydi awdurdod yn ben ar bopeth bellach?

Dyfed Wyn Roberts