Archif Awdur: Golygydd

Anna Jane Evans

Cyfweliad gydag Anna Jane Evans, Cadeirydd Cristnogaeth21

Dechreuodd Anna Jane ar ei gwaith fel gweinidog yng Nghaernarfon a’r Waunfawr ym mis Gorffennaf 2020, ar ôl deunaw mlynedd o weithio fel cydlynydd gwaith Cymorth Cristnogol yng ngogledd Cymru. Cyn hynny bu’n gweithio drwy’r Eglwys Bresbyteraidd efo plant ac ieuenctid yn y Rhondda ac yn Eglwys Noddfa, Caernarfon. Hi yw Cadeirydd Cristnogaeth21.

Disgrifiwch eich magwraeth, ac unrhyw ymwneud â chapel neu eglwys, neu fywyd ffydd yn ystod eich plentyndod.

Magwraeth o fynd i’r capel yn selog fel teulu bob bore Sul – heb fawr o ddewis yn y mater, ond cymryd yn ganiataol mai dyna oedd y peth normal ac iawn i’w wneud. Dweud adnod yn rhan o’r gwasanaeth a’r drefn, ac er mod i’n syrffedu ar y pryd ar gael pregethwyr/gweinidogion yn ein canmol am ddysgu adnodau a dweud pa mor werthfawr oedd hynny, rhaid cyfaddef bod eu profiad hwy’n fyw i mi hefyd erbyn hyn!

2. Oedd yna achlysur neu ddigwyddiad yn eich bywyd a daniodd eich diddordeb ym materion ffydd?

Dwi’n cofio diflastod llwyr mewn rhyw oedfa a gofyn yn ddigywilydd i un o’r blaenoresau ar ddiwedd y gwasanaeth pam oedd hi’n boddran dod bob Sul. Mi wnaeth symlder a sydynrwydd ei hateb fy ysgwyd: ‘achos mai Duw ydi o’.

O edrych yn ôl, roedd ffyddlondeb a chysondeb pobl y capel yn ffactor – yr arferiad mor gryf, ac eto rhyw ddyfnder ac ystyr ynddo oedd yn codi cwestiynau a chywreinrwydd. Dwi’n teimlo’n hynod ddyledus i’r dylanwadau cynnar yna osododd batrwm a disgwyliadau cadarn – ac yn dal i gredu bod grym arferiad yn gallu bod yn gynhaliaeth drwy stormydd pan ydan ni ’mond jest yn llwyddo i ddal gafael yn rhywbeth.

3. Sut fyddech chi’n disgrifio ble y’ch chi ar hyn o bryd o ran eich gweledigaeth o Dduw neu fywyd ysbrydol?

Duw Emaniwel – mae o mor agos atom fel nad ydym yn ei weld yn aml iawn gan ein bod yn chwilio amdano yn rhywle arall. Perthynas sy’n dyfnhau – ac yn gallu bod yn rhwystredig o bigog ar adegau ond yn orfoleddus o olau ar droeon eraill. Mae’r syniad o Dduw yn ein galw ac yn ein casglu ynghyd yn un sy’n taro tant cryf i mi ynghanol arwahnarwydd ac unigrwydd y Covid. Dyhead am i ni, wrth drio agosáu at Dduw, agosáu at ein gilydd – o fewn ein cymunedau lleol ac yn fyd-eang fel dynoliaeth a chreadigaeth.

4. Sut cyrhaeddoch chi ble y’ch chi nawr yn eich bywyd?

Y peth ola o’n isio’i neud oedd mynd i’r weinidogaeth – ond, rywsut mae’n teimlo mod i yn y lle iawn er gwaetha hynny. Mae hi wedi bod yn daith droellog ar brydiau, ond dwi wedi ymwneud â bywyd yr eglwys gydol fy mywyd ac wedi cael cyfleon a phrofiadau godidog drwy’r gwaith plant ac ieuenctid, yn y Rhondda ac yn Eglwys Noddfa – ac wedyn yn fy rôl efo Cymorth Cristnogol, ac mae’n hynod o braf cael ffocws mwy cymunedol a lleol i mywyd a ngwaith eto. Mae hynny wedi bod yn hynod o wir yn ystod y cyfnod clo a’r angen amlwg o fewn y gymuned am gefnogaeth a chynhaliaeth.

5. Beth yw’ch rhwystredigaethau mwyaf a’r gobeithion mwyaf sydd gyda chi o ran bywyd eglwysig yng Nghymru heddiw?

Dwi’n rhyw deimlo bod ’na chydig o ‘identity crisis’ yn yr eglwys ynglŷn â beth/pwy ydi hi o fewn y gymuned: ai jest enw ar adeilad ydi Seilo/Bethel/Engedi ac ati, ’ta cymuned o bobl o fewn y gymuned ehangach sy’n halen ac yn oleuni. I raddau, dwi’n meddwl bod y gymuned eglwys wedi chwalu i fod yn unigolion – llawer iawn ohonynt yn gweithio’n dawel ac yn ddiwyd ar bob math o lefel yn y gymdeithas, ond heb, o reidrwydd, weld hynny fel rhan o’u galwad fel aelodau Eglwys Crist. Ac mae’r ochr gymunedol o drefnu a chydlynu wedi cael ei cholli nes bod yr eglwys yn edrych yn gwbl amherthnasol i’r gymuned ehangach sy’n credu mai jest adeilad ydi o lle mae pobl yn ????!

6. I ble fyddwch chi’n troi am ysbrydoliaeth i’ch cynnal chi? Oes awduron, llenorion, cerddorion, artistiaid ayyb sy’n eich cynnal chi fyddai’n help i eraill wybod amdanyn nhw?

Dwi wedi cael blas mawr ar ddarllen llyfrau’r Esgob John Shelby Spong, ond hefyd mae dehongliad William R. Herzog o ddamhegion Iesu fel damhegion chwyldroadol wedi fy ysbrydoli – mae’n herio ac yn datod ein dehongliad dosbarth canol cyfforddus o eiriau a damhegion mwyaf cyfarwydd Iesu ac yn eu troi ar eu pen.

Sut fyddech chi’n hoffi i bobl eich cofio chi?

O gofio’r dylanwadau da sydd wedi bod arnaf fi fy hun, mi faswn yn licio i bobl gofio’r dal gafael a’r styfnigrwydd penderfynol sydd ei angen o dro i dro i fedru credu bod cariad yn ennill y dydd yn erbyn holl erchylltra a negyddiaeth dywyll ein byd ni heddiw. Rhannodd rhywun gerdd Maya Angelou ‘Continue’ ar Facebook a dwi wedi ei chyfieithu:

Ceir y gerdd wreiddiol yma

‘Parhau’

gan Maya Angelou (ysgrifennwyd yn wreiddiol fel anrheg pen-blwydd i Oprah Winfrey)

Ar ddydd dy eni
llanwodd y Creawdwr storfeydd a hosanau di-rif
ag ennaint drud
tapestrïau cywrain
a hen ddarnau arian o werth anhygoel,
trysor fyddai’n deilwng o waddol brenhines
gosodwyd hwy o’r neilltu ar dy gyfer.
ar dy ben dy hun
gyda ffydd a gobaith yn arfogaeth

A heb wybod am y cyfoeth oedd yn dy ddisgwyl
torraist drwy waliau cryfion
tlodi
a llacio cadwynau anwybodaeth
oedd yn bygwth dy lethu er mwyn
cerdded
yn Wraig Rydd
i ganol byd oedd dy angen.

Fy nymuniad i ti
yw y byddi’n parhau

parhau

i fod y person a’r ffordd wyt ti
i beri i fyd crintachlyd
synnu at dy weithredoedd caredig

parhau

i ganiatáu i hiwmor leddfu baich
dy galon dyner

parhau

mewn cymdeithas dywyll o greulon
i adael i bobl glywed mawredd
Duw yng nghloch dy chwerthin

parhau

i adael i’th huodledd
godi pobl i’r uchelderau
nad oeddynt ond wedi eu dychmygu

parhau

i atgoffa pobl bod
pawb gystal â’i gilydd
a bod neb yn is
nac yn uwch na chdi

parhau

i gofio blynyddoedd dy ieuenctid dy hun
ac i edrych yn ffafriol ar y colledig
a’r lleiaf, a’r unig

parhau

i roi mantell amddiffynnol
o gwmpas cyrff
yr ifanc a’r diamddiffyn

parhau

i gymryd llaw’r gwrthun
a’r afiach ac i gerdded yn dalog gyda hwy
ar y stryd fawr,
gall rhai dy weld a
chael eu hannog i wneud yr un peth

parhau

i blannu cusan gofal gyhoeddus
ar foch y gwael
a’r hen, a’r methedig
a chyfrif hynny’n
weithred naturiol a ddisgwylir ohonot

parhau

i gymryd diolchgarwch
fel clustog i benlinio arni
wrth ddweud dy bader
a boed i ffydd fod yn bont
a adeiledir gennyt i oresgyn y drwg
a chroesawu daioni

parhau

i beidio anwybyddu unrhyw weledigaeth
sy’n dod i ledaenu dy orwelion
a chynyddu dy ysbryd

parhau

i feiddio caru’n ddwfn
a mentro popeth
am y peth da

parhau

i arnofio’n hapus
ym môr y sylwedd diderfyn
a osododd gyfoeth o’r neilltu
ar dy gyfer
cyn i ti gael enw

parhau

a thrwy wneud hynny
bydd modd i ti ac i’th waith
barhau’n
dragwyddol

Geraint Rees

Cyfweliad gyda Geraint Rees

Mae Geraint yn frodor o’r Efail Isaf, ger Pontypridd. Ers cyfnod coleg yr ochr arall i Glawdd Offa ac fel athro yn Kenya, mae wedi treulio 35 mlynedd yn gweithio ym myd addysg yng Nghymru – fel athro, pennaeth ysgol ac ymgynghorydd polisi. Ar hyd ei fywyd bu’n weithgar yn ei eglwys leol a bu’n ymddiriedolwr am gyfnod gyda PCN, y Progressive Christianity Network. Ei ddiddordebau pennaf yw hanes a materion cyfoes, cerdded a byd natur, crefydd a cherddoriaeth o bob math. Mae’n aelod o’r Wal Goch.

Disgrifiwch eich magwraeth, ac unrhyw ymwneud â chapel neu eglwys, neu fywyd ffydd yn ystod eich plentyndod.

Moment allweddol fy magwraeth oedd symudiad y teulu o orllewin Cymru i’r Efail Isaf, ger Pontypridd, pan o’n i’n 6 oed. Roedd fy nhad wedi bod yn weinidog cyflogedig, llawn amser, ar gapel yng Nghastell-nedd ac yn gwneud gwaith ieuenctid bywiog iawn gyda chriw mawr o bobl ifanc. Bu tipyn o rwystredigaeth o ran ei waith gyda’r bobl ifanc o’r strydoedd a’r priffyrdd, gan nad oedd fawr o ddiddordeb gan yr eglwys yn y gwaith hwnnw. Penderfynodd fy rhieni symud o’r weinidogaeth lawn amser a daeth dad yn athro yn y de-ddwyrain, a setlo yn yr Efail Isaf. O fewn dim, roedd fy rhieni wrthi’n gweithio fel gwirfoddolwyr i gryfhau’r achos yn yr Efail Isaf, a fu cyn hynny mewn perygl o gau.

Sefydlwyd cynulleidfa Saesneg newydd yn y capel, er mwyn caniatáu i’r oedfaon Cymraeg fod yn gwbl Gymraeg, ac aeth dad ati gyda chefnogaeth aruthrol gan fy mam i sefydlu dwy gynulleidfa ochr yn ochr, i wasanaethu’n cymuned ddwyieithog. Bues i’n rhan o’r ddwy gynulleidfa trwy gydol fy mhlentyndod, gyda ffrindiau plentyndod yn mynd i’r cwrdd Saesneg, a byddwn yn mynd i’r cwrdd Cymraeg yng nghwmni oedolion, gan amlaf. Yn y cwrdd Saesneg roedd yr hwyl mwyaf. Erbyn i fi fod yn 14/15 oed, fi oedd organydd y cwrdd hwnnw a thrwy’r gynulleidfa honno roeddwn yn cael gwyliau hwyliog, blynyddol a bywyd cymdeithasol llawn iawn.

Yr hyn ddysgodd fy mhlentyndod i mi oedd nad oedd bod yn ‘rhy brysur’ yn esgus am beidio gwneud cyfraniad i fywyd eglwys, ac nad gwaith i rywun cyflogedig yw gweinidogaethu – mae’n fenter i’r holl saint.

Oedd yna achlysur neu ddigwyddiad yn eich bywyd a daniodd eich diddordeb ym materion ffydd?

Pan o’n i’n ddisgybl chweched dosbarth, roedd cynhadledd Ysgol Haf yr Ysgol Sul yn Aberystwyth ar ddiwedd Awst yn rhan pwysig o’m bywyd. Y gweinidogion, Gwilym Ceiriog, TJ Davies, Nennog Davies, Ieuan Davies a fy rhieni oedd y chwaraewyr allweddol – gyda Margaret Jones, Chwilog, yn cadw’r cyfan i fynd. Yno, roedd llawer o hwyl di-gwsg, ac ambell sesiwn o ddwys ystyried. Yn 1980 roedd siaradwr yno o’r enw John Jeffreys a gafodd ddylanwad penodol iawn arnaf. O’i fagwraeth Iddewig deuluol, fe gwympodd John i mewn i fywyd yn gaeth i gyffuriau gan gael cyfnod yng ngharchar Caerdydd, lle daeth o dan ddylanwad TJ. Aeth John ymlaen i weithio i Gymdeithas y Beibl yn nwyrain Affrica. Fodd bynnag, roedd gwrando arno ef yn esbonio treigl ei fywyd, a gosod her i bob un i benderfynu pwy oedd y meistr ar ein bywyd a’n gwerthoedd yn her a wnaeth fy arwain i wneud penderfyniad penodol iawn. Ar yr un pryd, ro’n i’n darllen gweithiau Morgan Llwyd a’i gefndir yn yr ysgol, a bu’r dylanwad hwnnw yn un o bwys hefyd.

Sut fyddech chi’n disgrifio ble y’ch chi ar hyn o bryd o ran eich gweledigaeth o Dduw neu fywyd ysbrydol?

Ar hyd y blynyddoedd, ymrwymiad i Iesu Grist sydd wedi bod yn yrrwr penna fy mywyd ysbrydol. Dwi ddim yn un sy’n gallu gwneud synnwyr o Dduw cosmif, allan yno. Dwi ddim chwaith yn gredwr mewn Duw sy’n ymyrryd yn y byd hwn, ond trwy waith pobl. Rwy’n tybio y byddai nifer yn fy nisgrifio fel hiwmanist Cristnogol. Roedd gweld pobl mewn eglwysi Americanaidd yn cynnal cyrddau gweddi i helpu Donald Trump i wyrdroi canlyniad yr etholiad yn America yn codi ias arna i – y syniad fod Duw rywffordd yn gallu newid canlyniad etholiad wedi i’r etholiad ddigwydd. Ond dyna ble mae’r gred o Dduw sy’n ymyrryd yn arwain, onid e?

Sut cyrhaeddoch chi ble y’ch chi nawr yn eich bywyd?

Yn 20 oed, fe es i weithio fel athro yn Kenya. Yno fe welais dlodi difrifol, a chael fy nghyflwyno i grefydd na welais i erioed cyn hynny. Roedd dylanwad efengyliaeth Americanaidd ddrygionus a niweidiol yno o ran crefydd yr ‘health and wealth’ – h.y. bod dilyn Iesu yn addo cyfoeth ac iechyd, a bod afiechyd a thlodi yn arwyddion o fethiant ysbrydol. Fe welais bobl oedd bron yn llwgu’n ddyddiol, tra oedd efengylwyr Americanaidd mewn ceir mawr a thai crand yn Nariobi yn codi arian ar y tlodion i ddangos ffilmiau cenhadol ar sgriniau mawr yn yr awyr agored yng nghefn gwlad.

Fe greodd hyn siniciaeth ddifrifol ynof mewn crefydd o ryw fath arbennig – y ‘pie in the sky when you die’, a hefyd y sylweddoliad fod gosod ein gobeithion mewn rhyw Dduw ‘allan fanna’ yn beryglus. Ar y llaw arall, fe welais haelioni arbennig gan ddilynwyr Iesu Grist, a hunanaberth ar raddfa enfawr i leddfu dioddefaint pobl ar waelod pentwr economi’r byd. Yn 20 oed, roeddwn yn gwybod lle roedd fy ngobaith yn gorwedd.

Rwy wedi bod yn ffodus i briodi gwraig sydd wedi tyfu trwy’r un profiadau bywyd, ac wedi ymrwymo yn yr un ffordd i bethau’r ffydd. Mae hynny yn help aruthrol. Cwrddon ni yn y flwyddyn gyntaf yn y brifysgol, ac fe ddatblygon ni gyda’n gilydd trwy’r amrywiaethau o grefydd stiwdants i Gristnogaeth oedolion.

Beth yw’ch rhwystredigaethau mwyaf a’r gobeithion mwyaf sydd gyda chi o ran bywyd eglwysig yng Nghymru heddiw?

Mae llawer o fywyd eglwysig yng Nghymru yn cael ei ddiffinio, nid gan yr ymdrech i gyflwyno Iesu Grist, ond yn hytrach i gyflwyno ffosil diwylliannol Cymreig o oes Fictoria. Bydd raid claddu hwnnw cyn y gallwn weld ein ffordd ymlaen.

I ble fyddwch chi’n troi am ysbrydoliaeth i’ch cynnal chi? Oes awduron, llenorion, cerddorion, artistiaid ayyb sy’n eich cynnal chi fyddai’n help i eraill wybod amdanyn nhw?

Y we: tudalennau Kissing Fish, John Pavlovitz, Mark Sandlin a Fans of John Shelby Spong ar Facebook. Ac C21, wrth gwrs.

Llyfrau: Marcus Borg a John Shelby Spong wedi bod yn ysbrydoliaeth bur i mi ers rhai blynyddoedd.

Dylanwad creiddiol, bron, gydol fy mywyd fu Gŵyl Greenbelt. Bob blwyddyn, yn tynnu bwyd, gwyddoniaeth, comedi, cerddoriaeth, diwinyddiaeth, economeg, cymdeithaseg, elusen, gweithredu, theatr, acrobateg a phopeth arall at ei gilydd wrth geisio ymateb yn gyfoes i heriau’r efengyl Gristnogol. Cymaint o ddoethineb yno, ac erbyn hyn yn ŵyl i bawb o 8 i 80 oed.

Cerddoriaeth: Y bardd gerddor o Canada, Bruce Cockburn, yw fy arwr artistig. Wrth ysgrifennu’r atebion hyn, rwy’n gwrando ar Martyn Joseph yn gwneud cyngerdd byw ar Facebook. Bu ef yn rhan o fy nhrac sain hefyd ers tua 1984.

Sut fyddech chi’n hoffi i bobl eich cofio chi?

Mae mynwentydd yn llawn pobl nad oes neb yn gwybod pwy ydyn nhw wedi 60 mlynedd. Does dim rheswm i gredu y byddaf yn wahanol.

Gareth Davies

Cyfweliad gyda Gareth L Davies

Tyfodd Gareth i fyny mewn teulu uniaith Gymraeg, a chael ei addysg yn Ysgol Gymraeg Llanelli ac wedyn yn Lloegr. Cymerodd ddiddordeb mewn pynciau crefyddol ac athronyddol fel myfyriwr yn y chwedegau, cyfnod Honest to God, a theimlo’r her o droedio llwybr rhwng anffyddiaeth a ffwndamentaliaeth. Ar ôl dysgu ieithoedd, a bod yn diwtor i bregethwyr lleyg dan nawdd yr Eglwys Fethodistaidd, mae’n cynnull grŵp lleol o’r Progressive Christian Network yng Nghanolbarth Lloegr.

AR Y FFORDD O HYD, Gareth L Davies

1. Disgrifiwch eich magwraeth, ac unrhyw ymwneud â chapel neu eglwys, neu fywyd ffydd yn ystod eich plentyndod.

Wrth imi gael fy magu ar aelwyd Gymraeg ym mhumdegau’r ganrif ddiwethaf, roeddwn i’n bur gyfarwydd â mynd i’r capel dair gwaith ar y Sul. Rwy’n cofio dioddef y tonnau emosiynol fyddai’n mynd drosof wrth wrando ar y canu gyda’r nos, tra bu’r bregeth yn gyfle i adael i’m meddyliau grwydro’n rhydd. Nid oedd ein bywyd teuluol yn ddefodol iawn, ond cofiaf drafodaethau brwd, ac weithiau ddadleuon, ar bynciau gwleidyddol a diwinyddol. Gan fwyaf, ar foeseg yn hytrach nag ysbrydoliaeth – gair nad oedd yn gyfarwydd i mi tan y chwedegau – yr oedd y pwyslais. Un atgof sy’n aros o’r dyddiau cynnar: fy mod i’n amharod iawn i dderbyn, yn ateb i’m cwestiynau parhaus am ble oedd Duw yn bod, ei fod “ym mhob man”. O’r diwedd, daeth yr ateb “i fyny, yn y nef”. Mae’n debyg imi dreulio’r prynhawn yn taflu cerrig mân i’r awyr i weld faint ohonynt fyddai’n disgyn, a thybio bod y rhai a ddisgynnodd heb i mi eu gweld wedi eu dal gan law anweledig. Mae’n amlwg nad bodolaeth Duw oedd y broblem, ond ei leoliad.

Oedd yna achlysur neu ddigwyddiad yn eich bywyd a daniodd eich diddordeb ym materion ffydd?

Yn raddol, wrth inni symud i ffwrdd o’n cynefin yn ne Cymru, aeth mynychu oedfaon yn beth achlysurol. Wrth i mi ddarllen yn helaeth fel myfyriwr, datblygodd diddordeb mewn testunau diwinyddol – rhai eithaf hygyrch i ddechrau, gan C. S. Lewis yn arbennig, ond maes o law daeth esboniad Karl Barth ar Lythyr Paul i’r Rhufeiniaid i’m sylw, a llyfr Albert Schweitzer ar Iesu Hanes, gan gynnig mwy o gwestiynau nag o atebion.

Dau ddigwyddiad a ysgogodd chwilfrydedd yn yr ochr ysbrydol: darganfod gwaith celfyddydol a barddonol William Blake mewn arddangosfa helaeth, ac ymweld yn ddiweddarach â’r fynachlog yn Taizé. Datguddiodd Blake y posibilrwydd newydd fod yna realiti anweledig, a chynnig mwy nag un ffordd i feddwl am Dduw. Mewn oedfa yn Taizé daeth ystyriaeth ddofn fod y tawelwch dwys yn llawn awgrym a chyffro. Rhwng y ddau daeth ffydd yn beth amgenach na chrefydd i mi, rhywbeth cyfareddol, os yn llai pendant.

Sut fyddech chi’n disgrifio ble y’ch chi ar hyn o bryd o ran eich gweledigaeth o Dduw neu fywyd ysbrydol?

Erbyn hyn, rwy’n ystyried ffydd fel proses o chwilio am ystyr mewn bywyd a thu hwnt, a bywyd fel taith. Mae rhywbeth aflonydd a di-ben-draw yn y delweddau hyn, sy’n gwneud pob sicrwydd a chasgliad yn garreg filltir ar hyd y ffordd, yn hytrach na therfyn. Ar yr un pryd, fel rhan o’r etifeddiaeth, rwy’n gweld perthynas agos rhwng ysbrydoliaeth a chyfiawnder. Mae crefydd sy’n agored i ddatblygiad a newid yn galw am wleidyddiaeth iach.

Sut cyrhaeddoch chi ble y’ch chi nawr yn eich bywyd?

Dau newid sylfaenol mewn bywyd sydd wedi llywio fy nghwrs ymlaen hyd at yr argyfwng presennol: mynd yn bregethwr lleyg a dod i gysylltiad â’r Rhwydwaith Cristnogol Rhyddfrydol (Progressive Christian Network). Mae’r ddau yn gyson ag awyrgylch y chwedegau, ond mewn byd lle mae’r asgell dde bellach wedi ennill tir ym maes gwleidyddiaeth a Christnogaeth fwy pendant ond cul wedi dod i fri, mae’r ddwy agwedd yma yn cynnig gweithgarwch newydd.

Beth yw’ch rhwystredigaethau mwyaf a’r gobeithion mwyaf sydd gyda chi o ran bywyd eglwysig yng Nghymru heddiw?

Wedi ymgyfarwyddo â diwinyddiaeth flaengar o’r pulpud yn ogystal ag mewn ambell lyfr, rwy’n profi rhwystredigaeth o bryd i’w gilydd wrth glywed dehongliadau llythrennol o’r Ysgrythur neu osodiadau o’r oesoedd gynt, boed mewn oedfa neu yn y cyfryngau cymdeithasol. Wedi dweud hynny, ni welaf ddim o’i le mewn cyflwyno hanes y Geni, er enghraifft, yn uniongyrchol heb ymdrechu i ddehongli unrhyw ystyr ar gyfer yr oes sydd ohoni. Boed hanesyn symbolaidd neu hanes ffeithiol, yr un yw’r neges; ond ran fynychaf af ymlaen i bwysleisio mai stori ac ystyr iddi ydyw, cyn ymhelaethu ar yr ystyr. Ond y mae sawl emyn na allaf ei oddef erbyn hyn. Mae gormod o emynau newydd yn rhy geidwadol eu delweddau.

I ble fyddwch chi’n troi am ysbrydoliaeth i’ch cynnal chi? Oes awduron, llenorion, cerddorion, artistiaid ayyb sy’n eich cynnal chi fyddai’n help i eraill wybod amdanyn nhw?

Wrth bori mewn llyfrau mae dyn yn derbyn syniadau newydd. Ni phrofais i lawer o fudd wrth weddïo nes imi daro ar lyfryn John Baillie, ei “Ddyddiadur Defosiwn”, yn nyddiau’r coleg. Ond fel rheol rwy’n osgoi llyfrau defosiwn. Ar hyd y blynyddoedd daeth gwaith Dorothee Soelle o’r Almaen, a Søren Kierkegaard o Ddenmarc, yn ffynonellau gwerthfawr. Mae gwaith Marcus Borg a John Dominic Crossan wedi ennyn awydd ynof i wybod a deall mwy am gefndir hanesyddol Iesu, tra bo’r cyn-esgob Spong yn fy aflonyddu a’m denu ar y cyd.

Fel llawer un, byddaf yn troi at nofelau am loches, am gysur, ac am gael deall mwy ar fywyd: yn enwedig Robertson Davies a Marilynne Robinson. Er gwaethaf fy magwraeth Ymneilltuol, rwy’n parchu rhai o arferion y Catholigion a’r Eglwysi Uniongred, gan ddefnyddio eiconau fel sail i fyfyrdod. Ymhlith artistiaid, y mae gwaith David Jones ac El Greco yn gyson eu dylanwad arnaf. Ar hyn o bryd rwy’n pori yng ngwaith Gwenallt.

Sut fyddech chi’n hoffi i bobl eich cofio chi?

Wrth dynnu ymlaen mewn oedran, bydd dyn yn troi ei feddwl at yr argraff a wnaeth ar eraill ac yn dyfalu sut fydd eraill yn ei gofio. Gobeithiaf adael yr argraff fy mod i wedi ymroi i’r achosion rwyf yn gysylltiedig â hwy, gorff ac enaid, ond heb golli fy synnwyr cyffredin ac ymdeimlad o ddigrifwch pethau.

Elin Maher

Cyfweliad Elin Maher

Mae Elin Maher yn byw yng Nghasnewydd erbyn hyn ac er bod ei gwreiddiau’n ddwfn yng Nghlydach, Cwmtawe, bu’n byw yn Ffrainc ac yn Iwerddon am gyfnodau yn ystod ei bywyd, gan ymgartrefu yng Nghasnewydd ugain mlynedd i eleni. Mae’n briod ag Aidan, sy’n Wyddel ac wedi dysgu Cymraeg, ac yn fam i Rhys, Ioan ac Efa. Mae’n un o dri arweinydd yn Eglwys Mynydd Seion, Casnewydd, ac mae’n gweithio fel ymgynghorydd iaith ac addysg ac i fudiad Rhieni Dros Addysg Gymraeg.

Disgrifiwch eich magwraeth, ac unrhyw ymwneud â chapel neu eglwys, neu fywyd ffydd yn ystod eich plentyndod.

Merch y mans ydw i. Roedd dad, y Parch Gareth Thomas, yn weinidog yng nghapel yr Annibynwyr, Hebron, Clydach, yng Nghwm Tawe, ac felly roedd mynd i’r capel yn achlysur cyfarwydd iawn a’r gymuned o gwmpas y capel oedd y gymuned y tyfais i fyny yn eu cwmni. Profiad hynod freintiedig a hapus iawn. Roedd tad-cu yn weinidog; mae fy ewythr a fy nghyfnither yn weinidogion a’m llystad yn weinidog, felly does dim dianc!

Oedd yna achlysur neu ddigwyddiad yn eich bywyd a daniodd eich diddordeb ym materion ffydd?

Wnes i ddim wir ystyried yr hyn oedd fy ffydd yn ei olygu i mi tan i mi fod yn oedolyn ifanc, siŵr o fod – er fy mod i wedi credu erioed. Bu chwilio mawr i’m ffydd wrth briodi gan fod fy narpar ŵr yn Wyddel ac yn Babydd. Roedd angen cyfarwyddo â thraddodiad gwahanol a oedd yn gallu bod yn heriol i mi. Roedden ni’n cael trafferth cyfarwyddo â threfn yr offeren a’r eglwysi oedd yn llawn cerfluniau a’r arogldarth.

Roedd angen trafod nifer o agweddau wrth drefnu’r briodas hefyd, gan fod angen i ni gael caniatâd yr Esgob i’r gŵr briodi mewn capel! Diolch i’r drefn, roedd yr Esgob yn ffrind ac yn athro i’r gŵr, ac yn bendant o flaen ei amser ymysg esgobion Catholig Iwerddon. Willie Walsh yw ei enw a bu’n flaenllaw iawn yn esgor perthynas gadarnhaol rhwng yr eglwys Gatholig a’r eglwys Brotestannaidd yn esgobaeth Killaloe ac yn arwain ar sicrhau llwybr esmwyth i gyplau oedd am briodi o’r naill draddodiad a’r llall. Erbyn hyn, does dim byd anarferol o gwbl am hyn, ond ar y pryd yr oedd yn torri tir newydd ac yn corddi cymdeithas hefyd. Roedd hyn, a chanfod cartref a theulu ysbrydol newydd, annisgwyl yn Eglwys Anglicanaidd St Mary’s yn Carrigaline, ger Cork, yn ddechreuad ar y rolycostyr ffydd mwyaf erioed a dwi’n dal i fod yn y cerbyd!

Sut fyddech chi’n disgrifio ble y’ch chi ar hyn o bryd o ran eich gweledigaeth o Dduw neu fywyd ysbrydol?

‘Duw, cariad yw’ yw’r adnod sydd yn fy nghynnal i o ddydd i ddydd. Symlrwydd yw’r hyn dwi’n chwilio amdano erbyn hyn, ac felly dwi’n ceisio byw’r cariad hwnnw bob dydd. Dyna sut y byddaf yn esbonio fy ffydd i eraill hefyd. Dwi’n gorfod atgoffa fy hunan fy mod innau’n haeddiannol o’r cariad hwnnw hefyd weithiau!

Sut cyrhaeddoch chi ble y’ch chi nawr yn eich bywyd?

Cefais fagwraeth hapus a chariadus, a dwi wedi cael fy amgylchynu â phobol garedig a chefnogol ar hyd fy mywyd. Mae gen i graig o ŵr a thri o blant sydd yn fy nghynnal ar y ddaear ac wedi gwneud ers dros 25 mlynedd. Daeth gwaith y gŵr, Aidan, â ni i Gasnewydd 20 mlynedd yn ôl ac yma yr ydym o hyd – nid heb unrhyw her, ond mae wynebu heriau gyda’r bobl iawn yn help.

Beth yw’ch rhwystredigaethau mwyaf a’r gobeithion mwyaf sydd gyda chi o ran bywyd eglwysig yng Nghymru heddiw?

Enwadaeth yw un o fy rhwystredigaethau. Dwi’n methu deall ein bod ni’n parhau yng Nghymru i fod mor rhanedig. Ydyn ni’n barod i golli ein teulu Cristnogol oherwydd enwad? Y peth arall yw nad ydym yn siarad am ein ffydd ddigon gyda phobl y tu hwnt i’n cylchoedd ffydd. Mae ofn ymddangos yn wahanol yn bandemig yn ein plith! Pam ein bod mor amharod i rannu’r cariad mwyaf a ddangoswyd i ni erioed?

I ble fyddwch chi’n troi am ysbrydoliaeth i’ch cynnal chi? Oes awduron, llenorion, cerddorion, artistiaid ayyb sy’n eich cynnal chi fyddai’n help i eraill wybod amdanyn nhw?

O mam bach! Lle i ddechrau gyda hyn! Dwi’n bilipala ac yn cael fy ysbrydoliaeth o bob man! Dwi’n ffan mawr o Ann Griffiths a’i hemynau. Mae geiriau ‘Wele’n sefyll rhwng y myrtwydd’ (cerddoriaeth Theatr Maldwyn) yn briodas berffaith rhwng gair a cherddoriaeth, a dwi’n credu y byddai Ann yn hoff iawn o’r cyfuniad hwn. Roedd Ann yn amlwg dros ei phen â’i chlustiau mewn cariad!

Mae cerddoriaeth o bob math yn fy nghynnal heb os nac oni bai, ac mae’n dibynnu ar fy mŵd ar y pryd beth fydd yn fy nghryfhau ar wahanol adegau – weithiau’n Abba, Caryl Parry Jones neu Josh Groban. Mae cerddoriaeth ffilm hefyd yn fy nghynnal, fel ‘Gabriel’s Oboe’ o ffilm The Mission, neu gyfansoddiadau Hans Zimmer. Mae gweithiau clasurol hefyd yn fy ysgogi, o Mozart, Verdi a Mahler i ambell beth mwy modern hefyd.

Dwi’n hoff o ddarllen barddoniaeth o bob math. Dyw Salmau Cân Newydd, Gwynn ap Gwilym, a’r gyfrol Geiriau Gorfoledd a Galar gan D. Geraint Lewis byth yn bell o’r ddesg. Dwi’n mwynhau darllen gwaith Rob Bell hefyd ac wrthi’n ailddarllen Everything is Spiritual ar hyn o bryd. Cefais y profiad o fynd i wrando arno ym Mryste ychydig yn ôl, a chael fy ysbrydoli ganddo a’i ffordd syml ond hollol drawiadol o dynnu fy nhraed yn ôl yn sownd i’r ddaear wrth i’r byd a’i bethau geisio fy hudo a’m denu i bob cyfeiriad.

Sut fyddech chi’n hoffi i bobl eich cofio chi?

Fel hen fenyw fywiog. Mae lot o waith i’w wneud o hyd!

E-fwletin 31 Ionawr 2021

Cofio Vivian

Er ein bod eisoes wedi cyhoeddi neges o deyrnged i’r diweddar gyfaill Vivian Jones ar y dudalen Facebook, mae’n weddus iawn ein bod yn neilltuo’r e-fwletin heddiw i gofio amdano yn ogystal. Wedi’r cwbl, fyddai Cristnogaeth 21 ddim yn bodoli heb ddycnwch ac argyhoeddiad Vivian, ac fel ein cadeirydd cyntaf, teimlai fod cyfrifoldeb arno i ysgrifennu cyfrolau a fyddai’n adlewyrchu’r meddylfryd dros sefydlu’r wefan.

Wedi iddo ddychwelyd i Gymru o’r Unol Daleithiau yn 1995, ei bryder mawr oedd y diffyg llwyfan i drafod Cristnogaeth flaengar, gyfoes, yn y Gymru Gymraeg. Teimlai fod yna ogwydd ffwndamentalaidd yn perthyn i’r cylchgronau oedd yn bodoli ar y pryd, a bod angen creu lle diogel i bobl fynegi amheuon, holi cwestiynau a chynnig atebion gonest heb fod ofn cael eu beirniadu. Dyna oedd y tu ôl i sefydlu gwefan Cristnogaeth 21 yn 2008.

Roedd Vivian yn enghraifft o rywun oedd yn ein hannog ni’n gyson i edrych o’r newydd ar bopeth efo llygaid ffresh, ond mewn modd oedd yn parchu ysgolheictod. Credai’n gryf nad oes unrhyw beth sy’n fwy o sarhad ar ysgolheictod na derbyn pethau’n gibddall heb eu cwestiynu. Gwyddom fod Vivian yn ddarllenwr awchus, a’i chwaeth mewn llyfrau diwinyddol wedi ei dylanwadu’n helaeth gan ei gyfnod yn uwch-weinidog yn Eglwys Plymouth, Minneapolis. Dyna pam bod ganddo’r fath sêl dros edrych o’r newydd ar neges Iesu Grist a’i gwneud yn berthnasol i’r unfed ganrif ar hugain, ac o hynny y daeth yr enw ‘Cristnogaeth 21’ wrth gwrs. Roedd am i ni sylweddoli mai’r hyn wnaeth yr Iesu oedd gwau edafedd y gorffennol yn batrwm newydd a rhyddhau trysorau ffydd Israel i bawb. Yr her i ninnau yw parhau i drafod a dehongli yn ymchwilgar.

I’r eglwysi hynny sy’n dilyn y Llithiadur bob Sul, mae’r darlleniad ar gyfer heddiw’n adrodd hanes Iesu’n bwrw allan ysbryd aflan yn y synagog yng Nghapernaum. Byrdwn y neges yw natur a diben awdurdod, ac roedd y dorf yn ymateb i’r ddysgeidiaeth newydd a gyflwynodd Iesu iddyn nhw, am ei bod mor wahanol. Nid ail-gylchu’r hen ddogmâu a’r hen athrawiaethau a’u gwneud nhw’n awdurdod, ond ail ddehongli, a gweld mawredd yr efengyl mewn goleuni newydd sy’n berthnasol i ni heddiw. Osgoi’r syniad o awdurdod mewn credo a dogma.

Roedd Vivian yn teimlo’n gryf ‘bod tuedd i Gristnogion dros y byd ddylunio Iesu fel un ohonynt hwy o ran hil – adwaith yn rhannol, efallai, i’r gorddefnydd o luniau Ewropeaidd ohono.’ Meddai unwaith, “Ni chawsom eto wared ar gulni enwadol yng Nghymru, ond mae culni Cristnogol lletach yr ydym yn rhan ohono.” Y culni hwnnw oedd ein bod wedi ystumio Iesu’r Iddew i ymdebygu i ni o ran hil, a bod hynny hefyd wedi llifo drosodd i’n ffordd o feddwl am ei osgo a’i neges. Yn ei flynyddoedd olaf, roedd Vivian wedi magu edmygedd tuag at Andrew Walls, cyn-genhadwr a fu’n Athro ym Mhrifysgol Caeredin ar Gristnogaeth y Byd Anorllewinol. Ac roedd yn hoff o’r dyfyniad hwn gan Walls: ‘For decades the God that theological students in the West have been taught about has been a territorial and denominational Baal.’

Ar brydiau, byddai sawl un ohonom yn rhyfeddu at feddwl miniog a chwim Vivian, dyfnder ac ehangder ei wybodaeth, a’i barodrwydd i wrando ar safbwyntiau gwahanol a syniadau newydd. Ond efallai mai’r hyn a gofiwn fwyaf yw ei gwmnïaeth ffraeth a chynnes.

Darlith Cymdeithas Hanes Annibynwyr

Y pla ac ymateb yr eglwys

Darlith Flynyddol Cymdeithas Hanes Undeb yr Annibynwyr.

Y Parchg Ddr Alun Tudur fydd yn edrych ar achosion o heintiau dros y canrifoedd, ac ymatebion yr Eglwys i’r sefyllfa.

10 Chwefror, 2021 am 7.30 y.h.

I dderbyn dolen i’r ddarlith dros Zoom, ebostiwch:- undeb[at]annibynwyr[dot]cymru

Dr Vivian Jones

Gyda thristwch mawr y clywsom am farwolaeth Dr Vivian Jones, ein Llywydd Anrhydeddus. Ef, yn anad neb, oedd prif sefydlydd Cristnogaeth 21 yn 2008, a chyfrannodd yn hael o ran ei amser, ac yn ariannol, i geisio creu man diogel i ysgogi trafodaeth onest ac agored ar Gristnogaeth gyfoes, ymchwilgar.

Yn frodor o’r Garnant, bu’n weinidog yn yr Onllwyn, Blaendulais a’r Allt-wen. Derbyniodd ei addysg yng Ngholeg y Brifysgol, Bangor, a Choleg Bala–Bangor, ac wedyn yng Ngholeg Diwinyddol Princeton, U.D.A.

Treuliodd 15 mlynedd yn weinidog ar eglwys fentrus a blaengar Plymouth, Minneapolis, cyn ymddeol i’r Hendy. Wedi dychwelyd i Gymru, cyhoeddodd nifer o gyfrolau diwinyddol pwysig megis Helaetha dy Babell (2004), Y Nadolig Cyntaf (2006), Menter Ffydd (2009), Byw’r Cwestiynau (2013) a Symud Ymlaen (2015), ac wedyn dilynodd ei hunangofiant, A Childhood in a Welsh Mining Valley (2017).

Roedd yn ddiwinydd mawr ei ddylanwad, yn feddyliwr praff, yn llenor medrus, yn gyfaill ffyddlon ac yn gwmnïwr difyr, llawn direidi. Yn ei henaint, roedd yn benderfynol o feistroli’r dechnoleg ddiweddaraf er mwyn hyrwyddo gwaith C21 ar y wefan newydd. Bu ef a’i wraig, Mary, yn byw mewn cartref gofal yn Llanelli dros y blynyddoedd diwethaf.

Estynnwn ein cydymdeimlad llwyraf â Mary a’r merched, Anna a Heledd, a’u teuluoedd. Roedd yn fraint cael adnabod Vivian, ac mae dyled y byd crefyddol yng Nghymru yn fawr iddo.

E-fwletin 24 Ionawr, 2021

Wel am wythnos!

‘Wythnos Weddi am Undod Cristnogol’, Wythnos Cofio Martin Luther King, Wythnos Sefydlu Arlywydd newydd America, Wythnos ffarwelio â Mr Trump a’r wythnos pryd y gorffennwyd y ‘gacen gwyliau’ (Nadolig i chi Ddeheuwyr)! Mae’n siŵr fod yna lawer i beth arall wedi digwydd rhwng yr eilfed ar bymtheg o Ionawr a’r trydydd ar hugain ond dyna fydd yn aros yn y cof. Er bod briwsionyn olaf cacen Nadolig yn destun siom i rywun sydd â dant melys ac yn symbolaidd, syml yn arwyddo bod ‘Gŵyl y Geni’ a’i fendithion drosodd unwaith eto, digwyddiad Ionawr yr 20fed fydd yn aros yn y cof.

Tydw i ddim yn wleidydd ac felly haerllugrwydd o’r mwyaf fyddai ceisio dadansoddi mewn manylder yr hyn ddigwyddodd yn Washington ac eto naturiol ydi bod rhywun yn cyfeirio at un neu ddau o bethau cyffredin, amlwg oedd yn rhan o’r seremoni honno a dim yn fwy na’r ymdeimlad o ryddhad. Mi ‘roedd hynny’n amlwg yn holl awyrgylch y digwyddiad, yn eiriau ac ystum a phwyslais, a’r ymdeimlad yna o ddechrau newydd gyda’i obaith a’i ryddid a’r ffarwel hir-ddisgwyliedig i bedair blynedd o lywodraethu oedd ar adegau yn hynod o anghredadwy a swreal. Wrth i ‘Airforce 1’ yn symbolaidd godi ei hadenydd i gerddoriaeth a geiriau awgrymog Frank Sinatra, ‘I did it my way!’, fe symudwyd ymlaen i seremoni urddasol a theimladwy, ac i bennod newydd.

Ymhlith holl elfennau’r seremoni honno, yn draddodiadol ac yn newydd fe fyddai’n wir dweud y bydd cyfraniad un yn aros yn y cof am amser, sef Amanda Gorman, merch ddwy ar hugain oed o Galiffornia, ‘Bardd Laureate’ yr Ieuenctid’, a’i cherdd sy’n dwyn y teitl ‘Y Bryn a Ddringwn’. Nid dyma’r lle i ddadansoddi’r gerdd honno, cerdd yn ôl Amanda ddaeth iddi’n rhwydd; ceisiwch gopi, Digon ydi nodi’r agoriad a’r diweddglo

“When day comes, we ask ourselves where we can find light in this never-ending 
shade?’...

We will rebuild, reconcile and recover in every known nook of our nation, in every 
corner called our country our people diverse and beautiful will emerge battered 
and beautiful. When day comes, we step out of the shade aflame and unafraid. 
The new dawn blooms as we free it. For there is always light. If only we’re brave 
enough to see it. If only we’re brave enough to be it’.

Mae Ionawr y seithfed ar hugain yn cael ei ddynodi yn ‘Ddiwrnod Cofio’r Holocost’, cyfle i gofio am y chwe miliwn o Iddewon a lofruddiwyd yn ystod yr Ail Ryfel Byd ond hefyd realiti hil-laddiad; Darfur, Ruanda, Myanmar, Tseina i enwi ond ychydig. Thema’r diwrnod y flwyddyn yma ydi ‘Byddwch yn Oleuni yn y Tywyllwch’ ac fel is-themau fe geir y canlynol –

   (i)  Y mae tywyllwch yn ‘tynnu i mewn’ - tywyllwch ystumio a chasineb
  (ii)  Goleuni yng nghanol tywyllwch - yn llewyrchu i mewn i’r tywyllwch
 (iii)  Tywyllwch heddiw - hiliaeth a rhagfarn
 (iv) Bod yn oleuni yn y tywyllwch - ein cyfrifoldeb i fod yn oleuni

"For there is always light.  If only we’re brave enough to see it."

Gwahoddiad a her Amanda Gorman a her a chyfrifoldeb ein ffydd. Ewch i wefan ‘Diwrnod Cofio’r Holocost’, darllenwch a myfyriwch.

Fe gaiff yr Iesu’r gair olaf – “Myfi yw goleuni’r byd…..Chwi yw goleuni’r byd’.

E-fwletin 17 Ionawr, 2021

Daw e-fwletin yr wythnos hon gan awdur o Washington DC.

Cwestiynau mewn argyfwng.

Mae ein hwyrion wrth eu boddau yn chwarae’r gêm “Cwestiynau”. Yr unig reol ydi fod rhaid i bob brawddeg mewn sgwrs fod yn gwestiwn. Erbyn hyn mae “pam ddylwn i ateb ?” yn un o’r atebion mwyaf poblogaidd!

Yn ystod cyfnod Cofid, ac yn arbennig yn dilyn Brexit, ac yn fwy diweddar byth, beth ddigwyddodd yn y Capitol yn Washington DC wythnos yn ôl, mae yna gwestiynau diri wedi bod yn troi a throi yn fy mhen. Mae’n siŵr fod yr un peth yn wir amdanoch chi hefyd. Beth ar wyneb y ddaear sydd wedi digwydd i ni? Pam na welsom ni hyn yn dod? Beth sydd o’i le ar bobl? Pam na wnaeth yr arweinwyr wneud y penderfyniadau i amddiffyn y bobl rhag y clefyd yma? Brexit? Yr Arlywydd yma? Y rhai oedd yn gwrthryfela yn DC? A oes rhaid maddau iddyn nhw? Beth ydi ystyr maddeuant yn y cyswllt yma? Wnes i wneud digon i fynegi fy marn? I wrthwynebu? I sefyll dros gyfiawnder? Mae yn siŵr fod gennych chithau lu o gwestiynau hefyd.

Does dim ateb digonol i ddim un o’r cwestiynau yma, ond mae’r broses o drio eu hateb wedi bod yn werthfawr ac yn bwysig i mi. Rydw i wedi sylweddoli mor bwysig ydi trio deall pwy ydw i, mewn modd na fu raid i mi wynebu o’r blaen. A pha fath o berson hoffwn i fod? Sut mae fy ffydd i yn dylanwadu arnaf, yn fy arwain?

Cyn i mi allu ateb y cwestiwn pam na wnaeth pobl eraill chwarae eu rhan rydw i wedi gorfod gofyn i mi fy hun- be’ wnes i? Wnes i fynegi fy marn yn glir? Wnes i ddigon? Allwn i fod wedi gwneud mwy? Neu oeddwn i yn un o’r bobl oedd yn iste ar yr ymylon, yn gwylio, ac o gadair gyfforddus yn twt-twtian?

Beth ydi maddeuant? A ydi hi yn bosib/iawn/ maddau os nad oes cyffesu bai hefyd ? Pa feiau ddylwn i eu cyffesu? Oes yna amodau i faddeuant? Sut mae gwlad yn maddau? Beth fyddai Iesu Grist yn ei wneud yn y sefyllfa? Beth mae o yn wneud? Ble welais ei neges yn fyw? Beth ydw i yn ei wneud yn ei enw?

Wrth bendroni’r holl gwestiynau daeth y Bregeth ar y Mynydd i’m hymwybod droeon i’m hatgoffa o rai a chanllawiau sylfaenol fy ffydd “Gwyn eu byd y rhai addfwyn…. Gwyn eu byd y rhai sydd arnynt newyn a syched am gyfiawnder… Gwyn eu byd y rhai trugarog, y pur o galon, y tangnefeddwyr….”

Sancteiddrwydd mewn Gwleidyddiaeth

Sancteiddrwydd mewn Gwleidyddiaeth, John Lewis

Yn ystod y flwyddyn un o’r colledion gafodd lai o sylw nag a haeddai oedd marw John Lewis (1940–2020), un o arweinwyr y mudiad hawliau dinesig yn yr Unol Daleithiau. Dyma ŵr a geisiai sancteiddrwydd, a hynny yn y bywyd cyhoeddus llwgr yr ydym, yn anffodus, wedi cyfarwyddo ag ef. Mae ei eiriau yn weddi.

“Gwybyddwch fod y gwir yn arwain yn gyson at gariad ac yn meithrin heddwch. Nid yw byth yn cynhyrchu chwerwder a gwrthdaro. Gwisgwch eich hunan yng ngwaith cariad, yn y gwaith chwyldroadol o wrthwynebu drygioni yn ddi-drais. Angorwch gariad tragwyddol yn eich enaid a phlannu daioni yn y blaned hon. Gollyngwch yr awydd i gasáu, i feithrin gwahaniaethau, ac osgoi’r demtasiwn i ddial. Gollyngwch bob chwerwder. Daliwch eich gafael yn unig mewn cariad, â dim ond tangnefedd yn eich calon, gan wybod fod brwydr daioni yn erbyn drygioni eisoes wedi ei hennill.

Dewiswch beth i’w wrthwynebu’n ddoeth, ond pan ddaw eich amser, peidiwch ag ofni sefyll, llefaru a herio anghyfiawnder. Ac os dilynwch chi’r gwir ar hyd ffordd tangnefedd a chadarnau cariad, os goleuwch chi fel llusern i bawb gael ei gweld, yna bydd barddoniaeth y breuddwydwyr mawr a’r athronwyr yn eiddo i chi i’w harddangos mewn cenedl, mewn cymuned fyd-eang, ac yn y Teulu Cariadlon wedi eu huno o’r diwedd mewn tangnefedd.”