Archif Awdur: Rheolwr Gwefan

E-fwletin Mai’r 20fed, 2013

Mae’n bwysig diffinio geiriau; ond, ar adegau, pwysig hefyd yw dad-ddiffinio geiriau.

Meddylia am y gair ‘Duw’. O bob gair, hwn sydd wedi dioddef fwyaf o’n herwydd. Mae’r gair hwn yn cloffi dan bwysau ein disgwyliadau ohono. Ar gefn tair llythyren frau gosodwn holl bwysau ein didwylledd a’n rhagfarnau; ein doe, heddiw, ac yfory; yr hyn oll ydym fel pobl ffydd, a’r hyn oll y gwyddom y gallem/dylem fod.

Mae’n rhaid dad-ddiffinio’r gair hwn, ei ddad-ddweud; ei weld o’r newydd wedi dadlwytho’r pwysau’i gyd.

Wedi syrthio mewn cariad â rhywun, nid sŵn diystyr mo enw dy gariad. Mae swyn a gwefr yn yr enw hwnnw – enw dy gariad yw. Dychmyga felly, pe bai ti’n clywed pobl yn defnyddio enw dy gariad i greu a chynnal anghyfartaledd, i fagu casineb, barnu eraill, dwrdio eraill, bychanu pobl, lladd pobl yn enw’r hon/hwn sydd i ti’n gariad. Buaset, fel finnau, am weld diwedd ar y gwallgofrwydd hwn yn syth bin, gan dy fod ti’n gwybod nad dyma mae dy gariad yn ei ddymuno i ddigwydd yn, ac oherwydd, ei henw hi neu ei enw ef.

Os ydwyf wir yn caru Duw, onid oes yn rhaid i mi geisio ‘amddiffyn’ enw’r hwn a alwaf yn ‘Dduw’? Onid oes yn rhaid i mi gydnabod, a chael eraill i gydnabod, mai cynnyrch dychymyg pobl – gwan a gwamal fel ag yr ydym – yw’r enw ‘Duw’. Mae Duw ganwaith ganwaith mwy na phob gair a chyfuniad o eiriau sydd gennym i geisio sôn amdano. Mae Duw filwaith filwaith mwy na phob enw sydd gennym ar ei gyfer.

Mae’r enwau sydd gennym am Dduw, y geiriau a ddefnyddiwn i sôn amdano, bob un, ac i gyd gyda’i gilydd, yn rhy wan, bychan a bas i ddal y gronyn lleiaf o’r gwirionedd amdano. Po fwyaf y defnyddiwn yr enwau hyn, a’u trosglwyddo o law i law, mwyaf brwnt a threuliedig ydynt. Gwyddom hyn, ond parhawn i fynnu bod modd dal y Diderfyn mewn geiriau terfynol.

Nid oes plymio i waelod diwaelod. Perygl pob argyhoeddiad diwinyddol, boed Rhyddfrydol neu geidwadol, a phob peth a saif rhwng y naill a’r llall, yw credu mai’r hyn sydd i ni’n waelod yw gwaelod Duw. Hanfod diffinio yw cyfyngu ac amhosibl yw cyfyngu ar Dduw bythol symudol, oesol newydd, Duw heb iddo na ffin na chell na therfyn. Ofnaf y rhai sy’n gwbl sicr o’u diffiniad o Dduw, gan fy mod yn fwy fwy argyhoeddedig eu bod yn addoli nid Duw ond eu diffiniad hwy o Dduw.

Sut, felly, mae dad-ddiffinio’r gair blinedig hwn? Sut mae cael yr enw hwn i ddadlwytho?

Wn i ddim…

Ond, fi fy hun, buaswn yn hynod falch o gael teithio’n ôl mewn amser gyda’r gair ‘Duw’, yr holl ffordd yn ôl i’r preseb hwnnw ym Methlehem, a gweld y gair hwn yn ei gadachau’n gorwedd. Gweld yr ‘enw’ newydd anedig. Anodd iawn dychmygu pobl ffydd yn lladd ar ei gilydd, a lladd ei gilydd yn enw’r bychan hwn. Buasai hynny mor anodd ei ddychmygu â meddwl am y bychan hwn yn codi o’i breseb a’n dyrnu ni bob un!

‘Duw’…

Gair bach, hynod fawr…

Ffenest ydyw, i ni gael gweld trwyddi.

Ffydd, addoliad, diwinyddiaeth – mae pob un yn ffordd o syllu trwy’r ffenest; ffordd o weld, gwerthfawrogi, a chyfranogi o’r fendith a gorwedd y tu hwnt i wydr y llythrennau.

Peidiwn â throi ffenest yn wal. O wneud hyn, try ffydd, addoliad, diwinyddiaeth i gyd yn fater o godi wal frics, a bwrw ein pennau, neu bennau pobl eraill yn ei herbyn!

Mae deall a derbyn mai ffenest yw’r gair ‘Duw’, nid wal, yn warant o berthynas gallach rhyngom â’n gilydd fel pobl ffydd. Wrth sefyll gyda’n gilydd i edrych drwy’r ffenest, gwelwn Dduw, ac felly ni’n hunain. Os na lwyddwn yn hynny, waeth i ni roi ein pregethau, ein blogiau, ein gwefannau – y cyfan oll – yn y to ddim.

(Mae gennym nifer cyfyngedig o lefydd yn dal ar ôl ar gyfer y Gynhadledd yn Aberystwyth ar Fehefin yr wythfed. Cofrestrwch heddiw! Medrwch anfon gair at

• gwefeistr@cristnogaeth21.org

• neu ffonio i adael neges ar 07900 491257

• neu anfon trwy’r post i Cristnogaeth 21, 87 Maes-y-Sarn, Pentyrch, Caerdydd CF15 9QR

Cofiwch bod rhaglen y dydd ar gael ar y wefan www.cristnogaeth21.org wrth bwyso botwm “Cynhadledd 2013”)

E-fwletin Mai 13eg, 2013

Byddwn wrth fy modd yn cael dweud wrth eglwys fy ngofal i ‘fynd i’r diawl’! Ie, i uffern â hi!

Er mor bwysig cyhoeddi gras, a chariad a chymdeithas, dylwn hefyd, yn gyson, gyhoeddi mai ‘mynd i’r diawl’ yw gwaith yr eglwys, mynd i’r afael â’r uffern hwnnw sy’n stripio pobl o’u hunaniaeth fel plant Duw. Nid cadw’n glir o fywyd yw ffydd, ond mynd ma’s i’w ganol. Nid cymal astrus mewn credo yw ‘Disgynnodd i Uffern’, ond crynodeb o bwrpas ein bodolaeth fel eglwysi lleol.

Felly, y bore Llun hwn, dw i am i chi gyd ‘fynd i’r diawl’! Pe gofynnid i mi am awgrymiadau plwmp a phlaen, fe’u rhestrwn:

• Mynnwch gyfle i nodi pwy yn eich eglwys, eich cymuned, eich cymdogaeth, eich gwlad a’r byd sydd mewn angen. Nodwch, ar ddarn o bapur, osodiad tebyg i hwn: Myfi yw…mam yn y Congo. Myfi yw…a dw i’n llusgo byw yng ngwersyll ffoaduriaid Za’atari. Myfi yw…plentyn yng Nghymru sy’n byw o ddydd i ddydd heb ddigon i’w fwyta. Gosodwch y darnau papur hyn o gwmpas eich capel un bore Sul. Gweddïwch dros y bobl hyn.

• Amlygwch y ffiniau yn eich eglwys leol – y ffiniau a saif rhwng ‘Ni’ fan hyn, a ‘Nhw’ fan draw. Amlygwch ffiniau tebyg yn eich cymuned a’ch cymdogaeth, boed ddinas, dref neu bentref. Trefnwch gyfle i groesi’r ffiniau hyn. Trefnwch ymweliad â mosg neu synagog, nid i genhadu, ond i wrando. Mae’r naill yn haws o dipyn na’r llall! Oes carchar yn lleol? Oes Banc Bwyd yn agos? A oes bellach, gymuned o ‘estroniaid’ yn y gymdogaeth leol? Mynnwch gael camu dros y ffin a saif rhyngom ‘Ni’ a ‘Nhw’. Nid cynnal gardd furiog mo’n gwaith, ond codi pont o ynys fechan ein ffydd i gyfandir cymhleth byw a bod. Dylid sicrhau mai cyfarfod â phobl yw’r nod, nid gweld adeiladau ac adnoddau – y cyfarfod hwn sy’n achub, a’r adnabod sy’n iachau. Wedi croesi’r ffiniau, dewch ynghyd i drafod nid beth allwn ‘Ni’ ei wneud i helpu ‘Nhw’, ond yn hytrach: Sut mae ‘Nhw’ yn gweld a’n deall ‘Ni’? Cyn cyhoeddi, mae’n rhaid dysgu gwrando; cyn rhoi, rhaid dysgu derbyn.

• Ffurfiwch gylch o bobl o fewn eich eglwys leol sy’n fodlon buddsoddi egni, amser ac amynedd er mwyn bod yn feirniaid creadigol o’ch gweinidogaeth. Efallai bod angen dweud ambell beth digon elfennol a naïf cyn mentro cam ymhellach. Mae rhai’n tybio mai ystyr beirniadu eglwysi lleol ydy lladd ar yr eglwys honno. Dw i’n gwrthod y dadleuon hynny’n llwyr. Rhaid wrth feirniadaeth, ac nid oes diben o gwbl i feirniadaeth, os nad yw’n feirniadaeth ddi-flewyn-ar-dafod. Mae angen dad-adeiladu yn y Gymru Grefyddol: tynnu’r llechi a’r brics i ffwrdd, a gweld y trawstiau; codi prennau’r llawr, a mynd at y sylfeini. Mae angen dadansoddi; dadelfennu sydd angen. Dylai hyn fod yn broses organig, mewnol a gwirfoddol.

• Gan ddefnyddio pob cyfrwng, cyfle ac adnodd mynnwch amlygu’r gwahaniaeth rhwng ‘gwaith eglwys’ (gweinyddiaeth, strwythurau, strategaethau, pwyllgorau ac is-bwyllgorau) a ‘gwaith yr eglwys’ – ei gweinidogaeth hi, estyn allan â chariad, mewn ffydd, gyda gobaith. Ym mhob cylch ar fywyd yr eglwys, lleol ac enwadol, dylid sicrhau bod ‘gwaith eglwys’ yn gwasanaethu a hyrwyddo ‘gwaith yr eglwys’, a byth ‘gwaith yr eglwys’ yn was, os nad yn ysglyfaeth i ‘waith eglwys’.

Ni fydd yr un o’r uchod, nac unrhyw syniad arall yn tolcio dim ar uffern ein byw, heb ein bod ni a’n tebyg, nid yn unig yn clywed am rym achubol yr Efengyl, ond yn ei brofi hefyd. Yr unig bridd da i’r hadau gwan uchod yw’r math o gymuned Gristnogol lle mae pob un a berthyn iddi yn derbyn y nerth i wynebu, a’r ysgogiad i herio’r ‘tywysogaethau’ a ‘grymusterau’ sy’n ei bygwth yn feunyddiol. Os na lwyddwn yn hynny, waeth i ni roi ein pregethau, ein blogiau, ein gwefannau – y cyfan oll – yn y to ddim!

(Gyda llaw, ydych chi wedi cofrestru ar gyfer y Gynhadledd eto?)

E-fwletin Mai 6ed, 2013

’Roedd pethau’n reit dda erbyn hyn…daeth pethau’n ôl i drefn…o fath. ‘Roedd ef gyda hwy o’r newydd. Aeth â hwy allan, fel sawl gwaith o’r blaen, i le digon cyfarwydd. Cododd ei ddwylo, a’u bendithio, ac fe’i dygwyd i fyny i’r nef (Luc 24:51)!

Hawdd cydymdeimlo â’r disgyblion. Ti’n cofio efallai, pan dynnwyd yr olwynion bach ’na oddi ar dy feic, a thithau nawr yn gorfod mentro ar ddwy olwyn!

Daw dydd Iau Dyrchafael yr wythnos hon. Mae stori’r Dyrchafael – Esgyniad Iesu – yn lletchwith. Luc sy’n mynd i’r afael â’r peth ar derfyn ei Efengyl, a hefyd ar ddechrau’r Actau. (Actau 1:1-11, Luc 24:44-53).

Ar ôl y Pasg, mae’r angylion yn newid eu cân. Mae gwarchod pethau gwanllyd dynol yn ormod o ffwdan bellach. Dim rhagor o ‘Paid ag ofni’, (Luc 1:30), ‘Peidiwch ag ofni…’ Bellach, maent yn procio’n ddiamynedd: ‘Pam yr ydych yn ceisio ymhlith y meirw’r hwn sy’n fyw?’ (Luc 24:5) ‘Pam yr ydych yn sefyll yn edrych tua’r nef? Peidiwch â gwastraffu amser, calliwch – cymerwch gyfrifoldeb, wedi’r cyfan mae’r Crist wedi dweud wrthych yn union beth sydd angen i chi ei wneud: ‘…arhoswch yn y ddinas nes eich gwisgo chwi oddi uchod â nerth.’ (Luc 24: 49).

Mae’r Dyrchafael yn codi cwestiwn. Pam na esgynnodd Iesu yn syth bin ar ôl y Pasg? Pam aros o gwmpas am ddeugain niwrnod? Mae’r deugain yn gorfod bod yn arwyddocaol! Deugain mlynedd yn crwydro’r anialwch. Deugain niwrnod yn yr anialwch a deugain niwrnod gyda’i gyfeillion ar ôl y Pasg. Deugain niwrnod iddynt gael dechrau dod i arfer gyda’r ffaith fod Iesu wedi troi pob realiti â’i ben i waered a phob ffaith tu chwith allan. Am dair blynedd buont yng nghwmni Duw a dyn mewn cwlwm diwahân. Bu hynny’n ddigon i chwythu ambell ffiws ysbrydol, ond ‘roedd yr atgyfodiad wedi chwythu’r blwch ffiwsiau oddi ar y wal! Am ddeugain niwrnod cawsant amser i ddechrau dod i arfer â realiti cwbl newydd.

Yn yr un modd, mae angen y saith wythnos sydd rhwng y Pasg a’r Pentecost arnom ninnau i ddechrau dod i arfer gyda’r ffaith fod y Crist Atgyfodedig yn ymadael â ni, a hynny oherwydd ei fod ef wedi gorffen ei waith. Daeth yr amser i ni – ei bobl ef – gydio yn ein gwaith ninnau. Dydd Iau’r wythnos hon, bydd Iesu’n mynd, gan ymddiried parhad ei genhadaeth i ni. Wedi’r Pentecost, bydd yntau’n trigo ynom, a ninnau’n draed a dwylo a llais iddo. Tynnir yr olwynion bach hynny a fu’n ein cynnal ers yn hir. Dwy olwyn sydd bellach…

Ymgais barhaus Iesu i rannu ei genhadaeth â ni yng ngrym y Pentecost yw’r unig esboniad posibl ar yr eglwys. Nid dathlu’r glendid a fu, ond creu’r dyfodol yw ein tasg ddi-droi’n-ôl, wrth blygu i ffydd, ac wrth blygu ffydd. Os na wnawn, waeth i ni roi ein pregethau, ein blogiau, ein gwefannau – y cyfan oll – yn y to ddim.

(Gyda llaw, cofiwch gofrestru ar gyfer y Gynhadledd.)

RHWNG Y PASG A’R PENTECOST

‘Ryn ni yn y cyfnod rhwng y Pasg a’r Pentecost, ac mi garwn i wneud rhai sylwadau wedi’u seilio ar ddamcaniaeth yr Esgob Spong yn ei lyfr Resurrection: Myth or Reality?
Mae Spong yn tynnu sylw at adnod yn llyfr Deuteronomium, pennod 21, adnod 23 “y mae un a grogwyd ar bren dan felltith Duw.” Mae hyn yn awgrymu mai Duw trwy ei farnwyr bioedd cael dyn yn euog a’i gosbi, ac felly nid oedd y syniad o ddienyddio dyn dieuog ar gam yn taro meddwl yr Iddew o gwbl.

Pan ddwedodd Iesu y byddai’n cael ei ladd, ymateb Pedr oedd “Na ato Duw, Arglwydd. Ni chaiff hyn ddigwydd i ti.” Ni allai Pedr ddychmygu’r Crist, mab y Duw byw, yn cael ei ddienyddio. Ar y nos Iau yn yr oruwchystafell, pan ddywedodd Iesu fod un ohonyn nhw yn mynd i’w fradychu, ‘rwy’n siŵr nad oedd yr un ohonyn nhw yn meddwl o ddifri y byddai’n cael ei ddienyddio. Ac yna yng Ngardd Gethsemane, ‘rwy’n siŵr fod Pedr yn teimlo ei fod yn offeryn yn llaw Duw yn tynnu’i gleddyf i amddiffyn Iesu, ac y byddai, gyda help Duw, wedi llwyddo i’w achub rhag y milwyr. Ond beth wnaeth Iesu ond ei wahardd. Dyma’r foment y sylweddolodd y disgyblion fod posibilrwydd cryf bellach y câi Iesu ei ddienyddio, ac os digwyddai hyn fe fyddai’n golygu mai dyn drwg yn haeddu melltith Duw oedd e. Anodd yw dychmygu maint y sioc oedd hyn iddyn’ nhw: oes ryfedd eu bod nhw wedi dianc?
Fe gofiwn i Pedr ddilyn yr osgordd i’r llys, a’i feddwl yn gymysg oll i gyd, mewn cyflwr o sioc a phanig. ‘Roedd yn mentro yno er mwyn cael ateb i’r cwestiwn oedd wedi codi yn ei feddwl; ai’r Athro a’r Meistr yr oedd yn ei garu oedd Iesu, ynteu dihiryn oedd wedi’i dwyllo fe a’r disgyblion eraill? Os mai dyn drwg oedd e, yna ‘roedd eu bywydau nhw mewn perygl hefyd; fyddai’r Rhufeiniaid yn poeni dim am groeshoelio’r cwbl lot ohonyn nhw os oedden nhw’n dymuno gwneud hynny? Felly pan ofynnwyd i Pedr a oedd yn un o ddilynwyr Iesu, fe wadodd dair gwaith. Allwn ni ei feio fe? Wedi i Iesu edrych arno, fe dorrodd i wylo; ‘roedd y sefyllfa’n drech nag ef. Gallwn ddychmygu’r gri ingol yn codi o’i galon, “Dduw mawr, beth sy’n digwydd?”

Brynhawn drannoeth fe groeshoeliwyd Iesu.
Ac fel yna daeth pethau i ben. ‘Doedd dim amdani bellach ond cerdded yn ôl i Galilea, yn dal i ddioddef ergyd lem ‘roedden nhw wedi’i chael, ac yn methu deall sut y bu iddyn nhw gael eu twyllo gan y melltigedig hwn. Ail-gydio yn y gwaith o bysgota – ‘roedd yn rhaid cadw corff ac enaid ynghyd.
Ond fedren nhw ddim anghofio; ‘roedd yr atgofion yn dod yn ôl o hyd ac o hyd. Cofio’r hyn ddwedodd Iesu:
“Gwyn eu byd y rhai addfwyn, oherwydd cânt hwy etifeddu’r ddaear. Gwyn eu byd y rhai pur eu calon, oherwydd cânt hwy weld Duw. Carwch eich gelynion, a gweddïwch dros y rhai sy’n eich erlid. Maddau inni ein troseddau, fel yr ŷm ni wedi maddau i’r rhai a droseddodd yn ein herbyn.”Cofio’r straeon hynny oedd yn dal eu sylw yn dynn, ac yn dysgu gwersi pwysig am eu buchedd; am gariad anhygoel y tad hwnnw a dderbyniodd ei fab yn ôl i’r cartref yn ddiamod, a’i anrhydeddu, wedi iddo dreulio amser maith i ffwrdd gan wario cyfran helaeth o eiddo’r teulu; am yr ynfytyn cyfoethog hwnnw a fynnai gasglu mwy o gyfoeth iddo’i hun mewn ysguboriau mwy, ond heb sylweddoli y gallai Duw derfynu’i einioes yn ddirybudd.

Ond ‘roedd Iesu wedi’i ddienyddio, a dynion drwg oedd yn cael eu dienyddio.
Cofio wedyn am weithredoedd Iesu, am y nifer fawr o bobl yr oedd wedi’u hiachau o’u hafiechydon, afiechydon yr oedden nhw’n credu eu bod yn gosb am bechodau. Cofio amdano yn galw’r plant ato gan ddweud, “i rai fel hwy y mae teyrnas Dduw yn perthyn.”
Ond ‘roedd Iesu wedi’i ddienyddio, a dynion drwg oedd yn cael eu dienyddio.
Arfer y pysgotwyr oedd mynd allan yn eu cychod yn ystod y nos, a dal yr helfa orau yn ystod yr oriau cyn y wawr. Cyn mynd â’r pysgod i’r farchnad, bydden nhw’n cael brecwast ar y traeth; coginio ychydig o’r pysgod newydd eu dal, a thorth o fara cartref. Mi fyddai un ohonyn nhw yn torri’r bara gan offrymu gweddi megis “Bendigedig wyt ti, O Arglwydd Dduw, Brenin y bydysawd, sy’n peri i’r grawn dyfu o’r ddaear er cynhaliaeth ein cyrff.” Cofio am Iesu’n torri’r bara ar sawl achlysur, yn arbennig wrth swper y noson cyn ei groeshoelio.

Ond ‘roedd Iesu wedi’i ddienyddio, a dynion drwg oedd yn cael eu dienyddio.
Fe allwn ni deimlo’r tensiwn yn tyfu’n dynnach, dynnach ym meddwl a chalon Pedr a’r disgyblion. Ni fyddai Iddew cyffredin byth yn meddwl amau’r Torah. Ac eto, po fwyaf yr oedden nhw’n meddwl dros yr atgofion lu am Iesu, yn eu byw y medren nhw gofio dim amdano oedd yn ddrwg, yn sicr dim i gyfiawnhau ei ddienyddio.
I’r gwrthwyneb, wrth feddwl fel hyn dros gyfnod o wythnosau a misoedd, ‘roedd y darnau fel pe baen nhw’n disgyn i’w lle. Nid rhywun oedd wedi dod i adfer y frenhiniaeth i Israel oedd Iesu, ond rhywun anhraethol bwysicach na hynny. ‘Roedd e’n berson o dragwyddol bwys ym mywyd pob un ohonyn’ nhw, yn sylfaen ac yn hanfod eu bywyd. Fedren’ nhw ddim byw hebddo mwyach. ‘Roedd e’n FYW iddyn’ nhw.

Pam felly ‘roedd Iesu wedi’i groeshoelio? Yn sicr nid am fod Duw wedi’i gael e’n euog o ddrygioni. Rhaid bod yna eglurhad arall. Daethon’ nhw i weld mai marwolaeth Iesu ar y groes oedd uchafbwynt ei fywyd, y mynegiant mwyaf a chliriaf o gariad Duw, y cariad diamod, cariad tu hwnt i ffiniau cyfiawnder, cariad nad oedd yn gofyn unrhyw dâl. ‘Roedden nhw’n teimlo’r cariad hwn yn eu cofleidio, a hynny’n atgyfnerthu’u sicrwydd fod Iesu’n FYW iddyn’ nhw.

Erbyn hyn ‘roedd yr haf yn dirwyn i ben, a’r hydref, tymor Gŵyl y Pebyll yn agosáu. Hon oedd yr Ŵyl Ddiolchgarwch, gŵyl arall pryd y disgwylid i’r Iddewon ymgynnull yn Jerwsalem. A dyma Pedr a’r disgyblion yn cerdded drachefn i Jerwsalem, cyfarfod eto â’r disgyblion oedd yn dal yno a’u hargyhoeddi nhw o’r sicrwydd a’r llawenydd newydd oedd wedi gafael ynddyn’ nhw. Ac yna, dechrau pregethu’r Crist byw i’r bobl oedd wedi dod ynghyd yno ar gyfer yr ŵyl.
Ond pam Gŵyl y Pebyll? Y darnau ysgrythur mwyaf perthnasol i’r ŵyl hon oedd Salm 118 ac ail ran Llyfr Sechariah. Mae Spong yn dweud “This psalm meant Tabernacles to Jewish people just as surely as ‘O come all ye faithful’ means Christmas to Christians.” Ynddi fe geir yr adnodau hyn:
“Yr ydym yn erfyn, Arglwydd, achub ni; (dyma ystyr y gair Hosanna) yr ydym yn erfyn, Arglwydd, rho lwyddiant. Bendigedig yw’r un sy’n dod yn enw’r Arglwydd. Bendithiwn chwi o dŷ’r Arglwydd. Yr Arglwydd sydd Dduw, rhoes oleuni i mi. Â changau ymunwch yn yr orymdaith hyd at gyrn yr allor.”
Ac yr oedd gorymdeithio gan gario cangau palmwydd a gweiddi Hosanna yn rhan hanfodol o Ŵyl y Pebyll.

Yn Llyfr Sechariah fe geir yr adnodau hyn:
“Llawenha’n fawr, ferch Seion; bloeddia’n uchel ferch Jerwsalem. Wele dy frenin yn dod atat â buddugoliaeth a gwaredigaeth, yn ostyngedig ac yn marchogaeth ar asyn, ar ebol, llwdn asen.”
“A dywedais wrthynt, ‘Os yw’n dderbyniol gennych, rhowch imi fy nghyflog; os nad yw, peidiwch.’ A bu iddynt hwythau bwyso fy nghyflog, deg darn ar hugain o arian. Yna dywedodd yr Arglwydd wrthyf, ‘Bwrw ef i’r drysorfa – y pris teg a osodwyd arnaf, i’m troi ymaith!’ A chymerais y deg darn ar hugain o arian a’u bwrw i’r drysorfa yn nhŷ’r Arglwydd.”
“A thywalltaf ar linach Dafydd ac ar drigolion Jerwsalem ysbryd gras a thrugaredd, ac edrychant ar yr un a drywanwyd ganddynt, a galaru amdano fel am un unig anedig, ac wylo amdano fel am gyntaf-anedig.”
Ac ar ddiwedd y llyfr ceir cyfeiriad at yr ŵyl ei hunan: “Ac os bydd teulu o’r Aifft heb fynd i fyny ac ymddangos, yna fe ddaw arnynt y pla sydd gan yr Arglwydd i daro’r cenhedloedd nad ydynt yn mynd i fyny i gadw Gŵyl y Pebyll. Dyna fydd cosb yr Aifft, a chosb unrhyw genedl nad yw’n mynd i fyny i gadw Gŵyl y Pebyll.”

Rhan bwysig o ddefodau’r ŵyl oedd bod teulu yn gosod pabell, neu godi sukkoth, adeilad dros dro yng ngardd eu cartref. Yn ystod wyth niwrnod yr ŵyl (yr un nifer o ddyddiau â’r wythnos sanctaidd o Sul y Blodau i Sul y Pasg, gyda llaw) mi fyddai’r teulu yn paratoi pryd arbennig o fwyd a’i gludo i’r sukkoth i’w fwyta. Hefyd mi fydden’ nhw’n mynd â blwch o berlysiau i mewn i’r sukkoth. Ac yna ar yr wythfed dydd mi fyddai’r teulu yn ymadael yn derfynol â’r sukkoth.
‘Does dim angen i mi egluro’r cyfeiriadau hyn a’u harwyddocâd yn stori’r Pasg fel y’i ceir yn yr efengylau. Mae’n bosib fod profiad newydd a gogoneddus y disgyblion o’r Iesu byw yn ystod Gŵyl y Pebyll wedi peri i’r ddau beth fod yn anwahanadwy yn eu profiad. A dyna’r ffurf a gymerodd stori’r Pasg rai degawdau’n ddiweddarach.

Ai dyma ddigwyddodd mewn gwirionedd? Pwy all ddweud? Ond dyma fel mae’r esgob Spong yn diweddu: Y tu ôl i’r straeon a gododd o gwmpas y foment hon, mae yna realiti na fedra’ i byth ei wadu. Mae’r Iesu’n fyw. Mi ‘rydw i wedi gweld yr Arglwydd. Wrth y ffydd a’r argyhoeddiad yna ‘rwy’n byw fy mywyd ac yn cyhoeddi ‘r efengyl.

Delwyn Tibbott
(Traddodwyd mewn cyfarfod yn Eglwys y Crwys, Caerdydd, a’i gyhoeddi yn Y Gadwyn, cylchgrawn yr eglwys)

08/04/2013

DYSGU WRTH Y TADAU

Gellir cymeradwyo’n frwd i bwy bynnag sydd â diddordeb mewn cyfoesi’r ffydd, a’i pherthnasu’n ystyrlon ar gyfer yr oes gymhleth, oleuedig a sinigaidd yr ydym yn byw ynddi, gyfrol Keith Ward, Re-Thinking Christianity (Oneworld, Rhydychen, 2007). Cyn mynd ati i amlinellu ei ddehongliad yntau o hanfodion y ffydd – ac y mae’r awdur yn awyddus i bwysleisio nad rhywbeth statig, digyfnewid yw’r ffydd Gristionogol, ond rhywbeth sydd wedi ei haddasu a’i hail-ddehongli ar fwy nag un adeg yn ei hanes – y mae Ward yn delio â’r modd y dehonglwyd y ffydd gan y Tadau Eglwysig yn ystod y canrifoedd cynnar, gan dynnu sylw at y peryglon a oedd yn eu hwynebu wrth ymhél â’r dasg. Yn hyn oll cyfeirir at beryglon a themtasiynau y byddai’n dda i ninnau fod yn ymwybodol ohonynt heddiw, a gwersi y byddai’n fuddiol i ni eu dysgu.

1. Un newid mawr a ddigwyddodd yn hanes y ffydd yn y cyfnod cynnar hwn oedd i’r Tadau fabwysiadu termau technegol o’r Lladin ac o athroniaeth Roeg (termau nad ydynt yn digwydd odid unwaith yn y Testament Newydd – termau megis ousia (sylwedd), homoöusion (o’r un sylwedd), hypostasis (person), substantia (hanfod), persona (person) i ddiffinio natur Duw a pherson Iesu (barnwyd fod Iesu yn ddau substantia mewn un persona), a hynny, yn eu tyb hwy, mewn modd a oedd yn fanwl gywir. Yr eironi yn hyn oll yw bod yr union feddylwyr a haerai fod y natur ddwyfol yn anhraethol (ineffable) wedi amcanu at ei gosod mewn fframwaith meddyliol caeth a chyfyngedig.
Nid am eiliad y byddem yn dilorni lle rheswm a’r deall mewn crefydd (gwyliwn rhag i’n ffydd fod yn afresymol: nid yw ffydd yn groes i reswm ond yn hytrach y tu hwnt iddo), na chwaith yr ymgais i ddiffinio cynnwys y ffydd mewn modd trefnus a rhesymegol, ond fel y dengys Ward, os yw Duw yn anhraethol yna ni all unrhyw athrawiaeth amdano fod yn anffaeledig a digonol. Y mae yna ddirgelion y tu hwnt i wybodaeth a dirnadaeth dyn, ac nid oes yr un dirgelwch yn fwy na Duw ei hun. “Ganddo ef yn unig y mae anfarwoldeb, ac mewn goleuni anhygyrch y mae’n preswylio. Nid oes yr un dyn a’i gwelodd, ac ni ddichon neb ei weld. Iddo Ef y byddo anrhydedd a gallu tragwyddol! Amen.” (1 Timotheus 6: 16) Y mae’n dilyn y dylai hyn feithrin ynom wyleidd-dra. Onid oes gwir berygl ar adegau inni siarad yn slic ac yn orhyderus am Dduw, fel pe baem yn gwybod y cyfan sydd i’w wybod amdano, a bod y gair terfynol amdano eisoes wedi ei lefaru. Deil rhybudd Paul i’r Atheniaid yn un amserol: “Y Duw a wnaeth y byd a phopeth sydd ynddo, nid yw ef, ac yntau’n Arglwydd nef a daear, yn preswylio mewn temlau o waith llaw. Ni wasanaethir ef chwaith â dwylo dynol, fel pe bai arno angen rhywbeth, gan mai ef ei hun sy’n rhoi i bawb fywyd ac anadl a’r cwbl oll.” (Actau 17: 24, 25). Â’r Duw hwn, neb llai, y mae a fynno ffydd a diwinyddiaeth, a chred ac addoliad, a ‘does wiw inni anghofio hynny. Gair y ceir cryn ddefnydd ohono mewn diwinyddiaeth gyfoes yw apophasis, sef anallu iaith ddynol i gyflawn fynegi yr hyn yw Duw – “the breakdown of speech, which cracks and disintegrates before the absolute unknowability of what we call God.” (Karen Armstrong, The Case for God, 126.) Medd Ward: “What we can learn from these errors of the Christian Patristic writers, errors that led to violence, torture, censorship and repression, is that we must speak cautiously and tentatively about the ineffable God.” (t. 68) Ond. medd rhywun, oni chafwyd datguddiad cyflawn a therfynol o Dduw yn Iesu – digonol, yn sicr, ys dywed Calfin, ar gyfer iachawdwriaeth dyn? Gwir, ond y mae’n gwestiwn arall a yw ein dirnadaeth ninnau o Iesu yn gyflawn. Gan mai “o ran” (chwedl Ann Griffiths) yr ydym yn ei adnabod ef, a chan fod Duw yn ei hanfod yn ddirgelwch anamgyffredadwy i’r meddwl meidrol, onid yw’n ofynnol inni amlygu gostyngeiddrwydd wrth inni ymarfer ein ffydd? Yn sicr ni all unrhyw gredo o waith dynion fod yn hollgynhwysol a therfynol.
Yr un olaf i anwybyddu rheswm yng nghyd-destun ffydd fyddai D. Miall Edwards (“Nid yw’r ffaith na allwn ddeall popeth yn rheswm dros inni beidio â defnyddio’r deall o gwbl”, Bannau’r Ffydd, t. 20), ond nid yw’n petruso pwysleisio: “Nid credo anffaeledig, cyfforddus fel gobennydd i gysgu arno yw angen yr oes, ond ffydd bersonol, anturiaethus, filwriaethus, sy’n barod i ddysgu yn ysgol profiad.” (op. cit. tt. 25-26) Onid yw cariad Duw (ac y mae’n ffaith ddadlennol nad yw agape yn digwydd gymaint ag unwaith yn y credoau clasurol) y tu hwnt i allu dyn i’w lawn amgyffred? Mae ehangder yn nhrugaredd Y mae cariad Duw yn lletach Duw, fel mawr ehangder môr; Na mesurau meddwl dyn, Mae tiriondeb gwell na rhyddid Ac mae calon Iôr tragwyddol Yng nghyfiawnder pur yr Iôr. Yn dirionach fyrdd nag un. (F.W.Faber, cyf. Gwili)
Cwbl, cwbl amhosibl yw gosod cariad o’r fath (cariad sy’n maddau i’r afradlon, sy’n barod i sefydlu perthynas â phechaduriaid a phublicanod, ac sy’n cwmpasu yr holl fyd, y cosmos cyfan) oddi mewn i ffrâm daclus, gymesur, a dyma lle y mae unrhyw gredo a luniwyd gan ddyn yn rhwym o fethu.

2. Ym marn Ward, ail gamgymeriad y diwinyddion cynnar oedd y ffaith iddynt wneud derbyn eu credoau a’u gosodiadau yn amod iachawdwriaeth, gan ddatgan bod unrhyw un na chydymffurfiai â’u diffiniadau yn golledig, y tu hwnt i achubiaeth. Yn hyn o beth yr oedd y Tadau’n euog o ddau gamgymeriad sylfaenol:
(i) Collwyd golwg ar bwysigrwydd goddefgarwch. Demoneiddiwyd unrhyw safbwynt- iau a oedd yn groes i’w daliadau hwy, a chyhoeddwyd bod unrhyw un a wrthwynebai credoau swyddogol yr eglwys (e.e. Nicea, 325 O.C., a’r datganiad fod y Gair “wedi ei genhedlu, ac nid wedi ei greu”, a’i fod o’r un hanfod â’r Tad; Chalcedon, 451 O.C., a ddisgrifiai Iesu yn nhermau “dwy natur (dwyfol a dynol) mewn un person”) yn anathema. Fel yr âi amser yn ei flaen, a’r eglwysi “uniongred” yn ymdrechu fwyfwy i warchod yr hyn a oedd, yn eu tyb hwy, yn wirionedd a oedd wedi ei ymddiried iddynt gan Dduw ei hun, aeth yr ysbryd anoddefgar ar gynnydd, a hyn yn arwain at erlid a chosbi pwy bynnag a anghytunai.
Y mae Ward yn dadlau bod amrywiaeth barn (diversity) yn anochel mewn unrhyw fynegiant deallusol o gynnwys y ffydd: “Pluralism of understanding is inevitable, given the limitations of all human concepts and the variety of human philosophical standpoints. It is not the case that you must have all the correct beliefs in order to be saved. What matters is that you try to understand as well as you can, and admit your limitations.” (t. 67) Onid yw o’r pwys mwyaf, felly, ein bod ninnau sy’n arddel yr enw “Cristionogion” yn y Gymru gyfoes, waeth i ba ysgol ddiwinyddol neu garfan enwadol y perthynwn, yn dysgu goddef ein gilydd, a pharchu a chydnabod ein gilydd, mewn cariad? Tawed pob sôn am Gristnogion eilradd.
(ii) Cyfystyru achubiaeth â chredo gywir. Fe all credo a chyffes fod yn ganllawiau defnyddol, ond y mae llawer mwy ymhlyg mewn iachawdwriaeth na chydymffurfio â chyfres o ddogmâu. “A wyt ti’n credu mai un Duw sydd? Da iawn! Ond y mae’r cythreuliaid hefyd yn credu, ac yn crynu. Y dyn ffôl, a oes raid dy argyhoeddi mai diwerth yw ffydd heb weithredoedd?” (Iago 2: 19. 20) Mynn Ward mai nod ac amcan (a gwyrth!) iachawdwriaeth yw bod bywyd dyn yn cael ei drawsnewid gan Ysbryd cariad dwyfol. Digwydd hynny pan yw dyn yn gwisgo amdano “y natur ddynol newydd” (Colosiaid 3: 10), a “ffurf Crist” yn cael ei amlygu ynddo (Galatiaid 4: 19). Dyma’r union gasgliad y daeth George M. Ll. Davies iddo: “Nid yw Cristnogaeth i mi mwyach yn fater o Gorff Diwinyddiaeth neu Drefnyddiaeth Eglwysig, ond yn fater o ysbryd Cristaidd.”
Ar un olwg, y mae’n hawdd adrodd credo; anos o lawer yw caniatáu i Ysbryd Crist ein meddiannu nes ein bod yn byw, yn ymddwyn ac yn gweithredu mewn cariad. Eithr hyn yw nod amgen y bywyd Cristionogol, ac ni ellir ei sylweddoli ond trwy ras, ac yn nerth a chymorth yr Ysbryd Glân. “Byddwch yn dirion wrth eich gilydd, yn dyner eich calon, yn maddau i’ch gilydd fel y maddeuodd Duw yng Nghrist i chwi. Byddwch, felly, yn efelychwyr Duw, fel plant annwyl iddo, gan fyw mewn cariad, yn union fel y carodd Crist ni, a’i roi ei hun trosom, yn offrwm ac aberth i Dduw, o arogl pêr.” (Effesiaid 3: 32 – 5: 2)

3. Y trydydd o gamgymeriadau’r Tadau oedd iddynt ddefnyddio’r Beibl mewn modd llythrennol, gan ddethol darnau ohono i’r diben o gefnogi eu dehongliad arbennig hwy o’r hyn a ddysgodd Iesu i’r apostolion, a thrwyddynt hwy i’r sawl a oedd yn yr olyniaeth apostolaidd oddi mewn i’r eglwys. Er enghraifft, buont yn pwyso’n drwm ar Efengyl Ioan, gan gymryd fod y cwbl o’r ymadroddion a briodolir i Iesu oddi mewn i’r bedwaredd efengyl yn ddim llai na’r hyn a lefarodd ef Iesu ei hun, verbatim, yn hytrach na’u gweld fel myfyrdod diwinyddol a defosiynol o eiddo’r awdur(on) yn dilyn yr atgyfodiad, ar berson a gweinidogaeth Iesu o Nasareth. “They took John’s Gospel to report the actual words of Jesus and to be the source of detailed and complex theoretical beliefs about the divine nature, thus changing evocative poetic symbolism into particularly obscure philosophical prose.” (Ward, 68) Y sylw a wneir fan hyn yw bod trin y Beibl mewn modd llythrennol ac anfeirniadol yn gallu arwain at beryglon mawr. Mor hawdd yw dyfynnu adnodau ymylol o lyfr Lefiticus, a dyfarniadau o eiddo Paul (a fwriadwyd yn unig ar gyfer sefyllfa arbennig, mewn eglwys arbennig, ar adeg arbennig, ac nid fel deddf ddiwyro ar gyfer yr eglwys fyd-eang, gyffredinol, ym mhob oes ac amgylchiad) i fod yn llawdrwm ar bobl hoyw, ac yn wrthwynebus i ordeinio merched a’u neilltuo’n esgobion. Nid defnydd o’r Beibl a geir yn yr achosion hyn, ond camddefnydd ohono, a hynny’n dwyn anfri ar yr eglwys ac amheuaeth ar ddilysrwydd ei chenhadaeth. Beth, felly, yw’r angen?: “We must restore to the Bible its function as a set of inspired and diverse responses to a discernment of God’s liberating love in Christ.” (t. 69) Y mae a wnelo craidd a chalon yr Efengyl â chariad anrhaethol, anchwiliadwy Duw yng Nghrist, cariad sydd â’i fryd ar achub, adfer, a rhyddhau dyn o’i gaethiwed i bechod a drygioni, ac i’r graddau ei fod yn tystio i hynny y gellir ystyried y Beibl yn Air Duw.

Yn eu hymgais i ddiffinio’r ffydd, a’i chostrelu mewn credo a chyffes, nid oedd y Tadau yn ddi-fai. Nid yw hyn yn annisgwyl, yn enwedig o gofio eu bod yn fynych o dan bwysau gwleidyddol ac ymerodrol, i sefydlu undod eglwysig. Eglwys unedig mewn ymherodraeth unedig, dyna oedd y gri. Y cwestiwn a erys yw hwn: A ydym ninnau heddiw yn barod i ddysgu o’u camgymeriadau, er mwyn osgoi syrthio i’r un maglau â hwy? Ystyriwn fod plwraliaeth, goddefgarwch, eangfrydedd, ac yn bennaf oll, cariad, yn anorfod mewn unrhyw gymuned Gristionogol iach a diragfarn. (-Desmond Davies)

20/01/2013

Defosiwn

…fel…

2 Corinthiaid 13: 13

Gras ein Harglwydd Iesu Grist a chariad Duw a chymdeithas yr Ysbryd Glan a fyddo gyda ni oll! Mae’r geiriau yn rhan annatod o’n haddoliad o Sul i Sul. Dyma eiriau cyfarwydd iawn, ond ymhlyg ynddynt mae dirgelwch arswydus o fawr! Tad, Mab ac Ysbryd Glân. Daeth un o’r tri yn un yn un ohonom, ac o’r herwydd mae gobaith gennym i ddechrau dechrau deall Iesu. Mae’r profiad cyffredinol o ofal a chariad tad yn agor cil y drws ar y syniad o Dduw fel Tad cariadlawn. Ond, rhaid wrth ddychymyg eang a dwfn i gyffwrdd hyd yn oed ag ymyl y syniad o’r Ysbryd Glân. Yr Ysbryd Glan? Beth yw hwnnw?

Mae Mathew, Marc a Luc yn gytûn bod yr Ysbryd hwn wedi disgyn ar Iesu adeg ei fedydd fel colomen. Yr Ysbryd Glân? Beth yw hwnnw? Colomen? Na, meddai Mathew, Marc a Luc fod yr Ysbryd Glân fel colomen. Bu’r Ysbryd hwn yn gymorth a chynhaliaeth i Iesu ar hyd ei weinidogaeth. Yn ddiweddarach, yn Llyfr yr Actau, cawn sôn gan Luc yr Ysbryd yn llenwi’r oruwch-ystafell yn un o strydoedd cefn Jerwsalem lle’r oedd ffrindiau Iesu wedi dod at ei gilydd fel gwynt stormus a thafodau o dân. Ond dweud y mae Luc fod yno sŵn fel gwynt a thafodau fel tan wedi ymddangos. Yr Ysbryd Glân? Beth yw hwnnw? Gwynt nerthol? Fflamau tân? Wel, rywbeth fel gwynt nerthol, rywbeth tebyg i fflamau tân.

Wrth ddarllen ymlaen yn Llyfr yr Actau fe ddown i weld a deall bod ffrindiau Iesu’n dibynnu ar yr Ysbryd i’w harwain – beth i ddweud a gwneud, pryd i aros neu symud ymlaen. Nid teyrn mo’r Ysbryd hwn, nid oedd gorfodaeth arnynt i ildio iddo, ond o ddewis gwneud, ‘roedd pethau syfrdanol yn digwydd. Grym Duw ar waith oedd yr Ysbryd, ac ‘roedd ildio iddo ‘roeddent fel dail yr Hydref yng ngafael y gwynt, fel darnau pren yn llif yr afon. Nid oedd modd reoli’r grym hwn, ond ‘roedd yn rhaid ildio iddo, ac o ildio daeth anturiaeth di-ben-draw!

Dwy fil o flynyddoedd yn ddiweddarach, mae’r egni byw hwn mor rhyfedd a rhyfeddol nawr ag a bu erioed – mor annealladwy i ni nawr, ag ydoedd i awdur Genesis wrth iddo sôn am ysbryd Duw yn ymsymud ar wyneb y dyfroedd (1:2a). Yr Ysbryd hwn, sydd yn cydio ti a minnau ynghyd yn y lle hwn; yr Ysbryd hwn sydd yn cydio pobl Dduw ynghyd ar draws pob ffin, rhwystr a magl. Yr Ysbryd hwn sydd yn cydio ynghyd pobl Dduw ddoe, heddiw ac yn oes oesoedd. A ninnau’n ddim byd ond esgyrn sychion, yr Ysbryd hwn sydd yn ein bywiocau. Yr ysbryd hwn sydd yn chwythu ffiws ein ffydd. Yr Ysbryd hwn sydd fel feirws yng nghyfrifiadur ein crefydd. Yr Ysbryd hwn sydd yn creu patrymau troellog llac o linellau syth ein credoau tynn. Ond erys y broblem o fedru siarad am yr Ysbryd hwn. Erys y cwestiwn: Yr Ysbryd Glân? Beth yw hwnnw? Sut mae sôn yn glir am rywbeth mor aneglur? Sut mae sôn yn bendant am rywbeth mor amhendant? Chi’n gweld? ‘Rydym ninnau yn union fel Mathew, Marc a Luc yn gorfod pwyso hefyd ar y gair bach hwnnw: fel. I ni, fel hwythau mae’r Ysbryd fel rhywbeth neu’i gilydd.

Mi gredaf fod gan wyddoniaeth gyfoes ambell fel newydd sydd yn gymorth mawr yn ein meddwl – a’n siarad – am yr Ysbryd Glân. Ar ôl pedwar cant o flynyddoedd o gecru cyson rhwng gwyddonwyr a diwinyddion, daeth gwawr glân o gymod newydd. Bellach, mae llyfrau yn cael eu cyhoeddi sydd yn anodd iawn i’w gosod yn dwt yn ei lle. Ydi The Faith of a Physicist gan John Polkinghorne yn perthyn i’r adran Gwyddoniaeth neu i’r adran Crefydd? Beth wedyn am The Physics of Immortality gan Frank Tipler, neu The Quantum Self gan Danah Zohar? Mae’r hen ffiniau wedi diflannu, ac o hynny daw iechyd i bawb.

Mi hoffwn y Sulgwyn hwn gydio mewn dau fel o fyd ffiseg. Dim ond ‘C’ ges i yn ffiseg lefel O gyda llaw. Ond ‘roedd arholiadau’n anodd y dyddiau rheini. Daw’r fel cyntaf o ddamcaniaeth Anrhefn – Chaos Theory. Hanfod y ddamcaniaeth hon yw’r syniad nad peiriant mor bydysawd, ond rywbeth byw, hyblyg. Y pennaf efallai o arloeswyr Chaos Theory yw Edward Lorenz, a ddarganfu yn ôl ym 1961 pam nad oedd modd darogan y tywydd yn fanwl gywir. Wedi bwydo manylion patrymau tywydd i’w gyfrifiadur, ar ddamwain daeth i sylweddoli bod y newidiadau lleiaf yn y manylion hynny yn gallu arwain i ganlyniadau syfrdanol fawr. Mae’r ddelwedd bellach yn enwog: bod curiad adenydd pili-pala ym Meijing heddiw yn creu storm yn Efrog Newydd mis nesaf. Wrth wraidd Damcaniaeth Anrhefn mae’r syniad o gydymddibyniaeth. Mae popeth a phawb yn gydiol wrth ei gilydd, yn ddibynnol ar ei gilydd. Yn union oherwydd bod popeth yn gydiol wrth bopeth nid oes modd darogan yn fanwl gywir sut y bydd un peth yn benodol yn ymddwyn o fewn y we hon o gydymddibyniaeth. Ydi, mae’r Ysbryd Glan fel Chaos Theory. Nid ydym yn byw fel peiriannau mewn peiriant o fyd mewn bydysawd peiriannol. Perthynwn i rwydwaith dirgel, dyrys ac mae pawb ohonom yn gydiol wrth ein gilydd yn a thrwy’r Ysbryd. Felly, gellir esbonio ffenomenon yr eglwys leol. Sylwch ar yr amrywiaeth o brofiad, cefndir, gobaith, dyhead, ffydd a thraddodiad sydd yma’r bore ‘ma. Dim ond o fewn yr eglwys, yn nhynfa dyner dynn yr Ysbryd mae’r fath amrywiaeth creadigol yn bosibl – nid oes dim byd arall a allasai ddod a ni i gyd ynghyd i gydweithio! Meddyliwch, wedyn am amrywiaeth anhygoel yr eglwys Gristnogol ar draws y byd. Mae’r amrywiaeth y tu hwnt i fynegiant, ond yn real a byw oherwydd rheffynnau’r Ysbryd yn dynn rhyngom a thrwom.

Yr ail beth yw’r hyn a elwir EPR paradox. EPR oherwydd mae Albert Einstein, Boris Podolsky and Nathan Rosen – EPR – gynigodd yn syniad yn ôl 1935. Paradocs, gan mai paradocs ydyw. Dwi’n hoffi’r syniad hwn, neu o leiaf dwi’n hoffi fy neall innau ohono. Dychmygwch, meddai Einstein, Podolsky a Rosen dau ronyn bychan bach – dau particle A a B. Daeth A a B i fodolaeth gyda’i gilydd, ond aethant oes pys oddi wrth ei gilydd, mor bell fel na allai fod unrhyw cyfathrebu rhyngddynt. Ond yn ôl ein mathemateg ni, meddai Einstein, Podolsky a Rosen, dyma sydd yn anhygoel, er y pellter sydd rhyngddynt pan mae A yn newid cyfeiriad, yn syth bin, gwna B yr un fath yn union fel pe bai’r ddau ronyn bychan bach yn ‘gwybod’ beth oedd y naill a’r llall yn gwneud. Fe ddigwydd hyn yn union syth, yn gynt hyd yn oed na chyflymdra golau. Nid ddylai hyn ddigwydd, ni ddylai hyn fod yn bosibl ond er gwaethaf hynny, dengys hafaliadau Einstein, Podolsky a Rosen fod hyn yn digwydd. Mae’r Ysbryd Glân fel yr EPR paradocs. Yr Ysbryd sydd pontio meithder ffordd ac amser ys dywed yr emyn. Pellter amser – troi’n ôl i’r gorffennol a wnawn yn reddfol, a cheisio cael Duw i ail-wneud, ail-greu, ailwampio. Nid Duw ddoe mohono, nid yw’r Ysbryd Glân yn ein harwain yn ôl. Y mae pellter ffordd yn fwy hyd yn oed na phellter amser. Sut gall rhyw boblach fel nyni obeithio dod yn agos at Dduw. Mae Duw allan o’n cyrraedd. Yr unig beth y gallwn ni ei wneud yw ei edmygu’n syn. Cofiwch A a B mewn perffaith cynghanedd er gwaethaf pob pellter; wel, mae’r Ysbryd ar waith yn symud pob pellter a difodi meithder ffordd ac amser yn sicrhau mae Duw agos, agos yw ein Duw ninnau, nid Duw ar goll yn niwl y bannau uchel, nac yn niwl y gorffennol pell.

Mae’r Ysbryd fel tafod tân, fel nerthol wynt, fel gwlith, fel gwin, fel Damcaniaeth Anhrefn, fel paradocs EPR. Pendraw hyn oll yw gorfod cydnabod mae ofer ceisio diffinio’r Ysbryd Glân i drwch y blewyn! Dim ond y fel sydd gennym, a chofiwn, ac atgoffwn ein gilydd yn gyson mae unig amod bendith hael yr Ysbryd yw chwilio am fel sydd inni’n gweithio, heb wadu gwerth unrhyw a phob fel arall.

Owain Llŷr Eva