GOLYGYDDOL 

Y Dirywiad, eto fyth

Fe ddywedodd Geraint Tudur, ysgrifennydd Undeb yr Annibynwyr, ar y radio yn ddiweddar ei bod hi’n ‘unfed awr ar ddeg ar Ymneilltuaeth’. Jogn Gwilym Jones, y cyn-gadeiryddDyna pam mai Eisiau Tyfu – Ofni Newid oedd thema cynhadledd flynyddol C21 yn y Morlan yn Aberystwyth ar 24 Medi. 

Nid rhywbeth cyfyngedig i Gymru yw’r dirywiad; mae i’w weld ar draws gorllewin Ewrop, ac mae dyddiau goruchafiaeth ‘Byd Cred’ wedi hen ddarfod.

Andrew Brown (Llun: Linda Nylind)

 “That was the Church that was” yw teitl llyfr newydd gan Andrew Brown, colofnydd crefyddol y Guardian, cyfrol sy’n dra llawdrwm ar Eglwys Loegr. Dwn i ddim faint o ymneilltuwyr fyddai’n ymddiddori mewn cyfrol am Eglwys Loegr, ond mae llawer sydd ynddi’n berthnasol i gyfundrefnau ymneilltuaeth ac i sefyllfa reit wahanol yr Eglwys yng Nghymru. Methiant i addasu yw’r broblem, medd Brown, methiant i wynebu’r bwlch cynyddol rhwng meddylfryd y gymdeithas o’n cwmpas a meddylfryd y ceidwadol yn ein cyfundrefn. ‘Mind the gap’ yw’r ymadrodd sy’n seinio yn y cof. Mae yn y gyfrol hefyd ddisgrifiad o’r ffordd y mae cyfalaf Americanaidd yn cefnogi mudiadau ceidwadol, crefyddol er mwyn cynnal yr adain dde wleidyddol. Mae’n cyfeirio’n benodol at Sandy Millar, gynt o Holy Trinity Brompton, lle y datblygwyd y cwrs Alffa.

John Shelby Spong

Mae’r dirywiad yn pwyso ar galonnau pobl C21 fel ar Geraint Tudur. Ond byddai dadansoddiad Geraint Tudur ac arweinwyr Eglwys Bresbyteraidd Cymru o’r rhesymau am y dirywiad a’r llwybr y dylai Cristnogion Cymraeg ei ddilyn yn bur wahanol i ddealltwriaeth pobl C21. Buasai llawer o bobl C21 yn cynhesu at gyfrol yr Esgob Jack Spong yn ei lyfr diweddaraf bywiog a chadarnhaol, Literalism: a Gentile Heresy. Mae hi’n dristwch ac yn siom na fydd Jack Spong yn siarad yng Nghymru, ac yntau wedi ei daro’n wael yn ddiweddar. (Ac mae’n dda clywed ei fod ar wellhad.) Does dim rhaid derbyn holl syniadau Spong ac yr oedd rhai ohonom wedi bwriadu mynd i gael mwy nag un ddarlith ganddo mewn ysgol dri diwrnod ym Mhenarlâg. Mae’n dweud yn ddiflewyn-ar-dafod fod llythrenoldeb (sy’n llawer iawn gwaeth yn America nag yw yn Ewrop) yn ddeallusol ac ysbrydol beryglus, yn gwneud cam â’r efengyl ac yn ei gwneud yn anos cyhoeddi hanfod y newyddion da a gyhoeddodd Iesu. Mae’r gyfrol yn seiliedig ar waith Michael Douglas Goulder ar Efengyl Mathew, ac mae Spong yn talu teyrnged iddo gan dangos yn eglur sut y mae efengyl Mathew wedi ei gogoneddus lunio i gyfateb i wirioneddau mawr y flwyddyn litwrgaidd Iddewig. Does dim angen bod â doethuriaeth mewn diwinyddiaeth i wybod mai Mathew yw’r ‘mwyaf Iddewig’ o’r Efengylau a bod Mathew yn dehongli Iesu fel Moses newydd. Prin ei bod yn ddychryn i neb ystyried bod yr hyn a elwir yn Bregeth ar y Mynydd yn gasgliad o ddywediadau Iesu sy’n cyfateb i ddysgeidiaeth Moses. Ond ymddengys bod cydnabod peth mor syml â hynny yn anodd i lythrenolwyr yn America. Iddyn nhw, rhaid i’r cyd-destun a roddir i’r ddysgeidiaeth fod yn ddigwyddiad hanesyddol. Mae’r gyfrol yn rhodd odidog i unrhyw un sy’n pregethu neu’n dysgu’r ffydd, ac yn agoriad llygad i rai sy ddim wedi astudio’r ysgrythur yn systematig. Eglur, darllenadwy, llawn argyhoeddiad am graidd yr efengyl a’i gallu i drawsnewid bywydau. Nid yn unig mae efengyl Mathew wedi ei llunio i gyfateb i flwyddyn litwrgaidd yr Iddewon wrth fynd o ŵyl i ŵyl, ond dadleuir er enghraifft fod y Bregeth ar y Mynydd wedi ei llunio ar strwythur Salm 119, y salm fawr a ddefnyddid mewn gwylnos o 24 awr ar ŵyl Shavuot, gwyl dathlu’r Torah, y Gyfraith.

Beth sy’n ein cyffroi ni? Mynnu bod y Bregeth ar y Mynydd wedi ei thraddodi ar un achlysur ar fynydd, neu bod yr eglwys fore, drwy grebwyll a chelfyddyd Mathew a’i gymdeithas ffydd, yn gweu cyfoeth o ddysgeidiaeth Iesu sy’n dwyn y gyfraith i’w chyflawniad cyflawn. Mae dehongliadau llythrennol yn godro ystyr o’r testun yn hytrach na chloddio am gyfoeth. Mae’n wastraff amser amddiffyn pethau dibwys.

Bôn-docio

Pan soniodd Bethan Wyn Jones am fynd ar ôl y delwedd o fôn-docio, fe apeliodd yn syth at y rhwystredigaeth sydd yng nghalonnau cymaint ohonom wrth orfod gofalu am adeiladau a rhaglenni enwadol. Dyna braf fyddai cael dechrau eto, mynd ’nôl i’r gwraidd! A dyna a wnaeth hi drwy restru gorchmynion Iesu fel hanfod unrhyw ail ddarganfod byw yn ôl amcanion y Deyrnas. Roedd awgrym Judith Morris o’r her o anghofio’r hiraeth am ddylanwad a dysgu sut i fyw fel lleiafrif yn ein cymdeithas gyfoes yn taro’r un tant.

Aeth Owain Llŷr Evans â ni drwy gyfres o straeon clasurol i’n rhybuddio rhag peryglon crefydda a defnyddio’r ffydd i docio pobl i siâp dderbyniol, eu colbio, eu rhwygo, eu cicio allan ac ymladd gyda nhw.

Bethan Wyn Jones, Owain Llŷr Evans a Judith Morris

Bydd y cyfoeth sylwadau a’r ymatebion gan y tri grŵp yn destun ystyriaeth gan Bwyllgor C21 yn y flwyddyn nesaf. Byddwn yn ystyried y cwbl yn nhermau beth allwn ni ei gyfrannu i fywyd Cristnogion Cymraeg eu hiaith yng Nghymru heddiw; sut y gallwn ganolbwyntio ar ufuddhau i orchmynion Iesu, sut i fod gyda’n gilydd mewn ffordd sy’n deilwng o’r Deyrnas y cyhoeddodd Iesu ei bod yn dod, ynom a rhyngom.

Dr Barry Morgan

Bu araith olaf y Dr Barry Morgan i Gorff Llywodraethol yr Eglwys yng Nghymru yn gryf a phwrpasol, gan bwysleisio’r un angen i astudio ac ymgodymu â’r testunau yn y Beibl. Bu pob diwygiad a thwf yn yr Eglwys â’i wraidd mewn ysbrydoliaeth o’r ysgrythurau – weithiau’n ddoeth, weithiau’n gam ac weithiau’n ddwl.

Mae cyfrol Wil Aaron, Poeri i Lygad yr Eliffant, sef hanes y Cymry a droes at Formoniaeth ac a aeth ar anturiaeth o obaith am fywyd helaethach i’r Amerig yn ddifyr, yn ddoniol ac yn ddwys. Mae’n dangos mor ddwl yw dewis patrymau Beiblaidd fel pe baent i gyd yn berthnasol i ni. Ac nid yw’r Cristnogion ‘uniongred’ yn dod allan o’r stori’n hyfryd iawn chwaith – mae iaith y feirniadaeth arnynt yn gas, yn frwnt a thra ymosodol.

Yr Eliffant oedd delwedd y Mormoniaid am berygl ac ofn a dychryn. Rhaid oedd poeri yn ei lygad i’w orchfygu. Does yna ddim rheswm pam na allwn fenthyca’r ddelwedd i’n sefyllfa ninnau wrth wynebu ofn difodiant y ffydd yn y Gymru Gymraeg. A does dim pwynt mewn beio pobl eraill, ond byw ein galwedigaeth mewn gwyleidd-dra a chariad. Poerwn ninnau hefyd i lygad yr Eliffant!

Newyddion Agora

Pwyllgor Gwaith Cristnogaeth 21

O ganlyniad i’r cyfarfod busnes  a gynhaliwyd ar ddiwedd y Gynhadledd Flynyddol yn Aberystwyth eleni, bu rhai newidiadau yn aelodaeth y Pwyllgor Gwaith.

Tecwyn Ifan, Cadeirydd C21

Wrth i’w dymor fel cadeirydd ddirwyn i ben, diolchwyd i John Gwilym am ei gadeiryddiaeth sydd wedi bod yn llawn hiwmor a  doethineb.

Croesawyd Tecwyn Ifan fel cadeirydd newydd, a derbyniwyd nifer o aelodau ychwanegol i’r pwyllgor.

 Dyma ffurf y pwyllgor newydd:

Aelodau Pwyllgor Cristnogaeth 21:
Llywydd Anrhydeddus: Vivian Jones
 Cadeirydd: Tecwyn Ifan
 Is-gadeirydd: Enid Morgan
 Ysgrifennydd: Pryderi Llwyd Jones (dros dro)
 Trysorydd: Allan Pickard
Trefnydd Facebook: Geraint Rees
 Golygydd Cynnwys y Wefan: Emlyn Davies
 Aelodau Eraill: John Gwilym Jones, D. Eirian Rees, Marian Beech-Hughes, Dyfrig Rees,
Anna Jane Evans, Geraint Huws, Gareth Ioan, Cen Llwyd.
Golygydd Agora: Enid Morgan a'r Bwrdd Golygyddol

Amen.

Daeth wyth o arweinwyr crefyddol – Cristnogol, Iddewig a Mwslemaidd – at ei gilydd i un ystafell am saith diwrnod yn Jeriwsalem ddiwedd Medi, ychydig ddyddiau cyn marwolaeth Shimon Peres.  “Heddiw,” meddai Raba Tamar Elad-Abblebaum,  “yr ydym yn gwneud rhywbeth dewr iawn nad yw wedi digwydd erioed o’r blaen.” Nid yn unig yr oedd yno wyth arweinydd (o wahanol draddodiadau o fewn eu crefydd) ond yr oedd nifer o aelodau o’u cynulleidfaoedd hefyd.

Yr oedd y pwyslais yn gyfangwbwl ar fyfyrio a gweddïo, gyda’r arweinwyr yn cyflwyno amser o weddi yn eu tro ac yn eu traddodiad eu hunain a phawb yn ymuno. Yr oeddynt yn cyfarfod mewn ystafell yn yr Ysgol Gerdd, oedd yn wynebu Silwan, cymdogaeth dlawd iawn o Balestiniaid. “Mae hyn yn risg fawr ac yn gam mawr,”  meddai datganaid, “nid gweithred wleidyddol yw hon, oherwydd mae crefydd yn fwy nag ideoleg. Yr ydym yn ail-gynllunio realiti ac yn ei wneud drwy weddi.” Galwyd y digwyddiad hanesyddol yn ‘Amen’.

Amen Corbyn.

Gwahoddwyd Jeremy Corbyn, sydd yn anffyddiwr, ond yn gefnogol iawn i waith yr eglwysi, i wasanaeth yn Eglwys St. James, y Sul yr oedd Cynhadledd y Blaid Lafur yn Lerpwl. Yr oedd yn dyheu, meddai,  am weld ei blaid yn dangos yr un parodrwydd i gyd weithio, beth bynnag y gwahaniaethau, fel y mae crefyddwyr yn barod i wneud. Cyfeirio yr oedd at y ffaith fod arweinwyr crefyddol aml-ffydd yn barod i gyfarfod a thrafod y problemau sy’n wynebu cymaint o gymunedau, yn arbennig yn y dinasoedd. Y mae hynny wedi digwydd yn Islington, etholaeth Corbyn. Fel yr ‘Amen’ yn Jeriwsalem.

Adroddiad arall!

Ond y tro hwn (gan Public Religion Research Institute America, Medi 2016 ) yn arbennig ym mysg y rhai sydd wedi troi cefn ar grefydd eglwysig – y rhai sydd bellach yn cael eu categoreiddio fel ‘dim crefydd’. Mae’r ‘dim crefydd’ erbyn hyn yn 25% o boblogaeth America. Yn ôl yr adroddiad nid ydynt yn ddi-grefydd am iddynt gael profiad negyddol o grefydd (fel llawer yn y gorffennol) ond oherwydd, yn syml, y maent wedi ‘peidio neu stopio credu’  Mwy arwyddocaol fyth (yn arbennig oherwydd ein darlun o America fel gwlad grefyddol) yw’r ffaith  mai’r 25% di-grefydd (y ‘nones’ yn yr adroddiad) yw’r mwyafrif, oherwydd 21% o boblogaeth UDA sy’n Gatholigion ac 16% yn Efengylwyr gwyn. Teitl yr adroddiad yw ‘Exodus: Why Americans are Leaving Religion — and Why They Are Unlikely to Come Back.’ Cwestiwn nad yw’n cael ei drafod yn yr adroddiad yw : Peidio credu – ond credu mewn beth?‘.

Nid ‘Amen’ ond ‘Ail feddwl Uffern’!

Mae rhai diwinyddion ac arweinwyr Efengylaidd yn cynnal y drydedd Gynhadledd ar Ail feddwl Uffern yn Eglwys Rhyngwladol Highgate, Llundain y penwythnos nesaf Hydref 7-9 . Thema’r gynhadledd eleni yw ‘Anfarwoldeb amodol’ (Conditional Immortality)  gyda chyfraniadau gan rhai fel Roger Forster a David Instone-Brewer. Mae’r prosiect dadleuol ‘Rethinking hell’ yn adlewyrchu’r ffaith fod nifer o efengylwyr yn holi a yw’r darlun y maent hwy wedi ei roi o uffern fel lle o ‘gosb dragwyddol’, yn adlewyrchu yr hyn mae’r Beibl yn ei ddweud am Dduw. Yn ogystal â hynny y mae’r prosiect yn holi a yw bygwth uffern yn nhermau cenhadaeth yn pellhau pobl yn hytrach na’u denu at yr Efengyl. “When Scripture is clear, we can celebrate it. When it is ambiguous, we can explore and debate about it, not dogmatise and divide over it . (David Instone-Brewer)

 Cynhadledd Cynnal

Cynhelir cynhadledd arloesol i weinidogion ac aelodau o’r holl enwadau yng Nghymru ar ddydd Mercher 26ain HYDREF 2016 yn YSTAFELL COTHI yng Ngholeg Prifysgol Cymru Y Drindod Dewi Sant, Caerfyrddin.  Bydd y gynhadledd, Yr angen i ddianc rhag yr hunan, yn rhad ac am ddim a sicrhawyd siaradwyr hynod ac amrywiol o wahanol enwadau Cristnogol yng Nghymru gan gynnwys Elfed Ap Nefydd Roberts, John Stevenson, Wyn Evans, Denzil I John, Aled Jones Williams, Karen Owen, Sean Loughlin, Catrin Williams, Aled Edwards ac R Alun Evans.

Y materion dan sylw fydd yr elfennau hynny sy’n adlewyrchu ochr ddu’r enaid:

• UNIGRWYDD LLETHOL
• ANOBAITH
• GWACTER YSTYR
• AC YMDDYGIAD MEGIS RHAGFARNAU HILIOL, CASINEB A DIFFYG GODDEFGARWCH

 Bydd y Gynhadledd yn ystyried Y SIALENS I’R EGLWYSI gyda chwestiynau megis:

• Ai bendith yw hyn a chyfle i’r eglwysi gynnig cariad, cymod a maddeuant i oes sydd wedi troi cefn ar grefydd?
• A yw’n gyfle i’r eglwysi ymateb i rai sy’n chwilio am ateb i broblem ysbrydol?
• Sut all yr eglwysi gyflawni hyn yn ymarferol?

Dywedodd Wynford Ellis Owen, Prif Weithredwr Stafell Fyw Caerdydd a threfnydd y gynhadledd, “Mae rhain yn nodweddion o dlodi ysbrydol a bydd y Gynhadledd yn codi’r cwestiwn a oes angen i’r eglwys ystyried sut mae cynnig gwellhad i’r cyflyrau hyn a rhoi arweiniad. Mae dibyniaeth, yn ei amryfal ffyrdd, yn ateb rhy barod a thwyllodrus i’r tlodi ysbrydol hwn.

“Rwy’n credu mai dyma un o wersi mawr bywyd ‘rydym eto i’w dysgu. Drwy beidio â chofleidio a derbyn ochr ddu ein heneidiau – ‘rydym yn barnu rhai agweddau o’n hunain i fod yn ddrwg ac yn bechadurus, yn hytrach na’u derbyn fel rhan o’r natur ddynol a’u cymodi â ni ein hunain – arfogwn hwynt â grym negyddol sydd yn cryfhau eu pŵer drosom.”’

Dywedodd Dr Barry Morgan, Archesgob Cymru, “Mae’n llawer rhy hawdd yn ein byd prysur ni heddiw i ddianc rhag yr hunan. Symudwn o dasg i dasg, o weithgarwch i weithgarwch, ar awto beilot ac rydym mewn peryg o gysgu-cerdded ein ffordd i’r bedd. Rhybuddiodd Crist y byddwn yn byw mewn tlodi os nad ydym yn adnabod ein hunain. Mae’r gynhadledd yn trafod y tlodi hwn ac yn ein herio bob un i eistedd gyda’r hunan.”

Bydd y Gynhadledd yn rhoi cyfle i wrando, trafod, cwestiynu ac anghydweld am yr angen  i ddianc rhag yr hunan

Dylai unrhyw un sy’n dymuno mynychu gysylltu â Stafell Fyw Caerdydd ar 029 2049 3895 i gofrestru neu e bostiwch carol.hardy@cais.org.uk     Darperir bwffe. 

Cristnogaeth21
Cylch y Morlan, Aberystwyth

Tymor Hydref 2016
Bob nos Fercher, 2 Tachwedd – 7 Rhagfyr,
7.30 pm

ADDOLI – PAM A SUT?

Beth ydyn ni’n chwilio amdano mewn gwasanaeth cyhoeddus?
Beth yw ystyr ‘cael bendith’? Ydyn ni’n disgwyl ei gael?

Yng ngoleuni ein profiadau personol fe fyddwn, dros gyfnod o 6 wythnos, yn ystyried yr angen am drefn a phatrwm: am ystwythder a defod: dysgu a rhyfeddu; gweddi a meddwl: cerdd a llygad; gair a llun: Beibl ac emyn: rhydd a chaeth: defodol – arweiniad yr ysbryd: pregeth – trafod: beiblaidd-athronyddol.

Fe ystyriwn ein gwahanol draddodiadau, y gwahaniaeth rhwng defosiwn personol, cylch gweddi bychan preifat, addoli mewn lle cyhoeddus, a’r peth prin hwnnw, y gynulleidfa fawr!

Awn ati i arbrofi a llunio patrymau a sgriptiau ar gyfer gwahanol wasanaethau ac, ar ddiwedd y cwrs, eu defnyddio.

YMUNWCH Â NI I DORRI TIR NEWYDD

Tymor y Gwanwyn 2017

Bob nos Fercher, 18 Ionawr – 22 Chwefror

                   BYW I BWRPAS – Pynciau ein Cyfnod                             
Pontio Llais yr Oes a Llais y Beibl
Chwe chyfarfod yn edrych ar:
Tlodi a Chyfoeth
Rhywioldeb – o’r macho i’r mamol
Teuluoedd – partneriaid a phriodas
Beth yw cynhwysol?
Democratiaeth: rhydd i bob barn ei llafar?
Gwirionedd a Chelwydd: oes gwerth i ufudd-dod heddi?

DEWCH I RANNU AC YSTWYTHO’R MEDDWL

 

Gobaith ar ôl Brexit?

Gethin Rhys – Swyddog Polisi Cytûn

Gethin Rhys, Swyddog Polisi Cytûn

O farnu yn ôl tudalen Facebook Cristnogaeth 21, sioc a siom fu canlyniad refferendwm mis Mehefin i lawer o ddilynwyr Cristnogaeth 21. Gellir deall y siom, ond mae’r sioc yn sioc! Oni fuom yn sylwi ar benawdau’r papurau newydd am Ewrop ers blynyddoedd? Oni fuom yn gwrando ar ein cymdogion ar riniog y drws neu yn y dafarn?

Un o wirioneddau’r refferendwm yw ein bod yn gymdeithas ranedig dros ben. Tueddwn yn y byd go-iawn a’r byd rhithiol ar-lein i gylchdroi gyda’n math ein hunain ac osgoi pobl sy’n anghytuno’n sylfaenol â ni. Nid methiant dilynwyr Cristnogaeth 21 yn unig mo hyn, wrth gwrs. Mae’n amlwg fod gwleidyddion, eglwysi, mudiadau cymdeithasol a bron pawb wedi eu syfrdanu gan y canlyniad – hyd yn oed y sawl oedd o blaid ymadael.

Drannoeth y canlyniad dau yn unig oedd fel petaent â rhyw syniad beth i’w wneud nesaf – Mark Carney, Llywodraethwr Banc Lloegr, a Nicola Sturgeon, Prif Weinidog yr Alban. Cam cyntaf David Cameron oedd ymddiswyddo – cam call o gofio iddo wahardd cynllunio ymlaen ar gyfer y fath ganlyniad. Cafwyd felly haf o ddryswch llwyr. A doedd y sefyllfa yng Nghymru fawr gwell, gydag odid unrhyw ran o’r Llywodraeth nag unrhyw fudiad arall yn gwybod beth i’w wneud na’iddweud.

Bellach mae Llywodraeth y Deyrnas Unedig hyd yn oed wedi mabwysiadu’r gair ‘Brexit’ i ddisgrifio’r hyn sy’n digwydd. Penderfynodd Gweithgor yr Eglwysi, a sefydlwyd ar gais yr Annibynwyr, y Bedyddwyr a’r Presbyteriaid, osgoi’r gair hyll hwn. Ond fe’n hatgoffwyd yn ein cyfarfod cyntaf fod yn rhaid i ni ddeall fod llawer o aelodau’r eglwysi – a hyd yn oed rhai o aelodau Cristnogaeth 21! – wedi pleidleisio i adael ac yn falch o’r canlyniad. Nid yw’r gwirionedd, yn nhyb rhai o leiaf, mor hyll â’r gair.

Fe fu ymateb llawer o bleidleiswyr siomedig yn debyg i ryw fath o alar. Gwelwyd sioc, dicter ac anghredinedd. Gwelwyd llawer o feio’r ymgyrch Adael am rai o’i thactegau, a beio arweinwyr y pleidiau am ddiffyg crebwyll (Cameron) neu ddiffyg ymrwymiad i’r achos (Corbyn). Gwelwyd tipyn o feio’r pleidleiswyr hefyd – am fod yn rhy barod i lyncu celwyddau, yn hiliol neu’n gul, neu’n dwp. Fe lansiwyd papur newydd wythnosol The New European, sy’n llawn o ddarogan gwae a gofid bob wythnos – er ei fod hefyd yn ffynhonnell ddiddorol iawn o newyddion am Ewrop nad oes modd eu cael yn Saesneg mewn unrhyw bapur arall.

Lansiwyd achosion cyfreithiol i geisio atal gweithredu’r canlyniad, a galwodd Owen Smith ac eraill am ail bleidlais.

Ond, yn dawel fach, dechreuwyd hefyd glywed ambell lais yn tynnu sylw at weddau gobeithiol i’r sefyllfa newydd. Mewn trafodaeth hynod ddiddorol ym Mhwyllgor Ewrop a Materion Allanol Senedd yr Alban ddiwedd Gorffennaf fe dynnodd llefarydd diwydiant pysgota’r Alban sylw at y ffaith fod ei aelodau ef yn edrych ymlaen yn fawr at weld rheoli meysydd pysgota’r Alban er lles y diwydiant pysgota cynhenid, a ddioddefodd yn ofnadwy yn sgil hawl gwledydd eraill Ewrop i or-bysgota’r dyfroedd. Roedd yn eistedd yng nghwmni cynrychiolwyr diwydiannau eraill oedd o hyd yn bryderus iawn am y dyfodol, a bu’r llefarydd yn reit betrus wrth gyflwyno’i safbwynt. Nid yw’r sawl sy’n dweud mewn angladd “Efallai fod hyn yn beth da” yn dueddol o fod yn boblogaidd!

Mae’n ddiddorol hefyd gweld faint o ofn sydd i’r syniad y bydd Prydain fel gwlad yn gallu cymryd rheolaeth ar ei pholisïau ei hun, a’u trafod gyda gwledydd eraill. Mae rhai yng Nghymru yn ofni mai Lloegr fydd â’r llaw uchaf dan y fath amgylchiadau. Mae rhai yn Lloegr yn ofni mai Llundain fydd yn tra-arglwyddiaethu. Mae rhai ar y chwith yn ofni mai’r asgell dde fydd wrth y llyw. Ac yn y blaen. Mewn sefyllfa newydd, yr hyn a welwn yn aml iawn yw ein rhaniadau.

Felly dyma gynnig, gobeithio, ambell lygedyn o obaith i ni yng Nghymru, yn ogystal ag i bysgotwyr yr Alban.

• Mae’r Polisi Amaeth Cyffredin wedi newid ar hyd y blynyddoedd, weithiau gyda phwyslais ar gynhyrchu cymaint o bwyd ag sy’n bosibl, waeth beth fo’r gost i’r amgylchfyd, ac weithiau’n galw am roi ychydig o orffwys i’r tir ac i fyd natur er mwyn lleihau’r draul ar y blaned. Mae wedi bod yn eithriadol o anodd i amaethwyr gynllunio’u ffermydd gan fod y manylion yn newid mor aml, tra bod ffermio yn fusnes tymor hir. Er 1973 fe ddiflannodd llawer o’n blodau gwyllt a chynefinoedd o gwmpas ein ffermydd. Nid ar Ewrop mae’r bai am hyn i gyd, wrth gwrs. Ond mae gennym gyfle bellach i lunio polisi amaeth Cymreig newydd – gan fod amaethyddiaeth yn faes sydd wedi’i ddatganoli yn lled gyflawn i Senedd Cymru. Gallwn ystyried sut i ddiogelu’r fferm deuluol – sy’n gymaint cynhaliaeth i’r Gymraeg ac i gapeli cefn gwlad. Gallwn feddwl o’r newydd sut i gymathu anghenion ein bywyd gwyllt ac anghenion byd amaeth. Bydd modd ystyried sut i gefnogi diwydiannau eraill cefn gwlad, megis twristiaeth. Ni fydd y penderfyniadau hyn yn hawdd. Ond fe fydd modd i ni eu cymryd yma yng Nghymru – ac fe fydd modd i’r eglwysi fod yn rhan o’r trafod. Yn wir, mae fideo a phapurau briffio etholiadol Cytûn eisoes wedi agor y maes fis Mai, ac fe roddodd Gweithgor yr Eglwysi ar Gymru ac Ewrop flaenoriaeth i’r pynciau hyn yn ei ddatganiad cyhoeddus cyntaf ym mis Medi.
• Wrth drafod sut orau i gynorthwyo’r diwydiant dur yng Nghymru cyn yr etholiad, fe gyfeiriodd y cyn-Weinidog Edwina Hart at y trafferthion a achosir gan reolau Cymorth Gwladol yr Undeb Ewropeaidd, rheolau sy’n hynod gymhleth ac a ddehonglir yn wahanol gan bob llywodraeth. Os bydd y DU yn ymadael nid yn unig â’r Undeb Ewropeaidd ond hefyd â Pharth Economaidd Ewrop (yr EEA), yna ni fydd raid glynu at y rheolau caeth hyn. Nid ateb syml i drafferthion y diwydiant yw hynny, ond fe fydd yn tynnu un cymhlethdod o’r ffordd, ac yn agor y ffordd (er enghraifft) at ostwng trethi neu hyd yn oed wladoli neu ran-wladoli’r diwydiant, pe dymunem.

Elfen arall o’r gofid sy’n llethu rhai yw’r gred y bydd y broses o ddatgysylltu cyfraith Cymru a Phrydain oddi wrth gyfraith Ewrop yn rhy gymhleth. Yn rhyfedd iawn, fe ddefnyddiwyd yr un ddadl gan rai o wrthwynebwyr y Gymuned Ewropeaidd (fel yr oedd hi) cyn i ni ymuno. Roedd y Blaid Lafur ar y pryd yn wrthwynebus i ymuno â’r sefydliadau Ewropeaidd, ac fe ddywedodd Michael Foot wrth Gynhadledd y Blaid ym 1972 y byddai cymhlethdod cymathu cyfraith Prydain â chyfraith Ewrop mor fawr fel y byddai modd iddynt herio a gohirio’r broses am flynyddoedd maith. Yn y diwedd, lluniodd Llywodraeth Edward Heath Ddeddf y Cymunedau Ewropeaidd 1972  a chyflawni’r cyfan mewn dwsin o gymalau a phedwar atodiad!

Nid oes unrhyw reswm dros gredu na ellir cael ymateb cyfreithiol yr un mor dwt i ymadael â’r Undeb – deddf fydd yn gwarantu cynnwys yr holl reoliadau Ewropeaidd hyd ddiwrnod yr ymadael yng nghyfraith Prydain (neu Gymru, fel y bo’n briodol), ac yn rhoi i ni gyfle i’w hadolygu, eu cadw, eu newid neu eu diddymu, yn ôl ein dymuniad, dros y blynyddoedd i ddod. Mae’n wir y cymer flynyddoedd i wneud hynny. Ond fe fydd cyfle felly i drafod pynciau na fuom yn eu trafod ryw lawer ers blynyddoedd. Nid maint a siâp bananas yw sylwedd y deddfau Ewropeaidd hyn, ond hawliau defnyddwyr, gofalu am yr amgylchedd, dyletswyddau cyflogwyr a gweithwyr, ac ati. Nid oes angen ofni trafodaeth am bynciau o’r fath – ond ein bod yn barod i gymryd rhan ynddi.

Theresa May

Trafodaeth gyhoeddus yw’r gobaith, felly, a thynnu ein pobl i lunio’u dyfodol. Gwaetha’r modd, cymysg yw’r argoelion ar gyfer hynny. Mae Theresa May wedi dweud yn eglur na fydd yn rhannu’n gyhoeddus fanylion y trafodaethau gyda’r Undeb – er bod rhai o’i gweinidogion (yn enwedig David Davies, a fu’n lladmerydd mawr dros hawliau dynol a chyfranogiad y cyhoedd ar hyd ei yrfa) yn ymddangos yn fwy parod i agor cil y drws ar feddylfryd y Llywodraeth. Yma yng Nghymru fe sefydlodd Llywodraeth Cymru Grŵp Cynghori ar Ewrop, ond ar adeg ysgrifennu’r erthygl hon nid oedd enwau’r aelodau eto’n hysbys, ac felly anodd cyfrannu i’r drafodaeth honno hefyd.

Dyma her a chyfle, felly, i’r eglwysi. Beth bynnag ein gwendidau, mae gennym droedle ym mhob cymuned yng Nghymru ac rydym yn gweithredu trwy gyfrwng y ddwy iaith (ac ieithoedd cymunedau lleiafrifol eraill megis Corëeg). Mae yna gyfle i ni nid yn unig gynnal gweithgorau a thrafodaethau gyda’r Llywodraeth, ond hefyd i ysgogi trafodaeth yn ein cymunedau lleol. Mae eglwysi Llandudno eisoes yn trefnu cyfarfod o’r fath – mynnwch y manylion gan yr eglwysi yno. Bydd gwefan Cytûn (www.cytun.org.uk) yn cyhoeddi pob dim, a byddwn yn croesawu pobl eraill i gymryd rhan. Croeso i chi ddechrau sgwrs ar dudalen Facebook Cristnogaeth 21 – fe fyddwn yn gwylio ac yn gwrando yn astud!
gethin@cytun.cymru (Ysgrifennwyd yr erthygl hon ar 17 Medi 2016.)

Mae Eglwys Loegr, eto fyth, dan yr ordd am ei ‘rhagrith’ yn penodi gŵr hoyw yn Esgob Grantham. Dywedodd Archesob Caergaint yn gadarn ddigon nad oedd a wnelo’i rywioldeb ddim oll â’i weinidogaeth. Ond cynhyrfwyd eraill mwy ceidwadol i alw’r penodiad  yn ‘beryglus’.

Yn yr erthygl hon ystyrir geiriau Sant Paul yn nechrau’r Epistol at y Rhufeiniaid, testun allweddol i bawb sy’n condemnio cyfunrywioldeb ac yn credu bod Paul yn ddiamwys gondemnio cyfunrywioldeb i wŷr a gwragedd.

Ond mae’r Beibl yn dweud …

Arfer cyfleus a sefydlwyd yn yr Oesoedd Canol oedd rhannu’r Beibl yn benodau ac adnodau, ond weithiau mae’n gallu ystumio ystyr trwy wahanu adnodau sy’n perthyn yn dynn wrth ei gilydd. Does dim modd gwneud synnwyr call o Rhufeiniaid 1 heb glymu wrtho 2.1. Felly, at ddiben cyfyngedig yr erthygl hon, rydyn ni’n sôn am Rhufeiniaid 1–2.1.

Mae’r dehongliadau clasurol yn gytûn fod Paul yn yr Epistol yn annerch dau grŵp o Gristnogion yn Rhufain: grŵp Iddewig a grŵp o blith ‘y cenhedloedd’, y naill grŵp a’r llall yn ystyried eu hunain yn ‘well’ na’r grŵp arall lle bo’r gyfraith yn y gwestiwn. Dyna’r broblem. (DS Os yw lledneisrwydd yn eich gwneud yn swil wrth drafod manylion corfforol, peidiwch, da chi, â darllen dim pellach!)

Yn adnod 1.26 dywedir:

Y mae eu merched wedi cefnu ar arfer naturiol eu rhyw, ac wedi troi at arferion annaturiol. (BCN–D)

Mae dehongli wrth gyfieithu yn dod i’r golwg yn fersiwn beibl.net:

Merched yn dewis gwneud beth sy’n annaturiol yn lle cael perthynas naturiol gyda dyn. (beibl.net)

Does dim sôn am wrywod yn y gwreiddiol ac am ganrifoedd deellid bod arferion annaturiol yn cyfeirio at ymdreiddiad drwy’r anus ( h.y. twll tin) ac nid drwy’r wain, a hynny er mwyn osgoi cenhedlu plentyn. Gwelir hyn yn glir mewn darn o sylwebaeth heb flewyn ar dafod gan Clement o Alexandria:

Nid yw natur yn caniatáu hyd yn oed i’r anifeiliaid mwyaf blysig i gam-drin yn rhywiol y twll a fwriadwyd ar gyfer baw.

Yr Aposrol Paul gan Bartolomeo Montagna

Felly y dehonglwyd y darn gan Awstin Sant (tipyn o awdurdod, wedi’r cyfan) a doedd e ddim yn ‘amlwg’ o gwbl iddo ef mai sôn am serch lesbiaidd yr oedd Paul yn y fan hon.  Ond ai trafod manylion ymddygiad rhywiol yw amcan Paul? Roedd arferion rhywiol, yn enwedig mewn defodau a gynhelid yn nhemlau’r gwahanol grefyddau dwyreiniol yn dra lliwgar. Y rheini yw’r cefndir ac mae Paul yn gwybod cymaint o dramgwydd oedden nhw i’r Iddewon. Ond mae e am ddangos ei fod yn gwerthfawrogi safbwyntiau’r Iddewon a’r Cenhedloedd: 

Groegiaid a barbariaid, doethion ac annoethion – yr wyf dan rwymedigaeth iddynt oll. A dyma’r rheswm fy mod i mor eiddgar i bregethu’r Efengyl i chwithau sydd yn Rhufain. Nid oes arnaf gywilydd o’r Efengyl, oherwydd gallu Duw yw hi ar waith er iachawdwriaeth i bob un sy’n credu, yr Iddewon yn gyntaf a hefyd y Groegiaid. Ynddi hi y datguddir cyfiawnder Duw a hynny trwy ffydd o’r dechrau i’r diwedd fel y mae’n ysgrifenedig, “Y sawl sydd trwy ffydd yn gyfiawn a gaiff fyw”.

Wedyn, mae’n mynd ati i osod allan rai o’r pethau oedd yn ffieidd-dra i Iddewon. Mae’n dyfynnu, ac yn disgwyl i Iddewon wybod am beth mae’n sôn, sef darn yn Noethineb Solomon. Mae darn o hwn yn cynnwys ymosodiad chwyrn a huawdl  iawn ar ddrygioni addoli paganaidd: Doethineb Solomon 12:23–13:10 a 14:9–31.

(Gyda llaw, onid yw’n drueni bod y diwygwyr wedi cau allan a chasglu ynghyd ar wahân yr hyn a alwn ni yn Apocryffa? Roedd yn amlwg iddyn nhw nad oedd darnau o’r llyfrau hyn yn ‘Air Duw’ ac felly fe’u neilltuwyd gan gau allan ddarnau eraill sy’n allweddol i fedru deall Paul.  Cryfhaodd hyn y duedd i feddwl am weddill yr Ysgrythur fel rhywbeth ‘anffaeledig’.  Mynnwch gopi o’r Beibl cyfan!)

Mae Paul  yn ymroi i fath o riff moesol, a bant ag e i fanylu am amrywiol bechodau’r cenhedloedd paganaidd, gan gynnwys arferion rhywiol gwrywod gyda’i gilydd. Roedd yn gwbl hysbys fod ymddygiad rhywiol amrywiol ac eithafol yn rhan o ddefodau cwltiau fel Mithras, Cybele ac eraill (rhywbeth dipyn mwy eithafol na baddondai San Francisco yn chwedegau a saithdegau’r ganrif ddiwethaf). Dyma Paul felly yn crynhoi gofid yr Iddewon am fryntni’r Groegiaid. Mae e fel petai’n eu hannog i ddweud ‘Ych-a-fi’! ac yna’n dod i ben gydag ebychiad Iddewig iawn, ‘Bendigedig yw ef am byth! Amen!’ Mae’r cwbl mor wahanol i fywyd teuluol glanwedd ni’r Iddewon!

 Ond yn adnodau 28–29a dywed, fel petai’n mynd i barhau i gystwyo pechodau rhywiol:

Am iddynt wrthod cydnabod Duw, y mae Duw wedi eu traddodi i feddwl gwyrdroëdig i wneud y pethau na ddylid eu gwneud, a hwythau yn gyforiog o bob math o anghyfiawnder a drygioni a thrachwant ac anfadwaith.

Ydi Paul yn dechrau sôn am bechodau eraill, rhai mwy difrifol efallai?

Cenfigen, llofruddiaeth, cynnen, cynllwyn a malais. Clepgwn ydynt (adnodau 29–30).

Ond dyma bechodau y mae’r Iddewon yn eitha cyfarwydd â nhw! Dyma bechodau y gall Iddewon gonest eu hadnabod yn eu cylchoedd. Dyma nhw felly dan farn Duw! Yn adnod 32 mae’n eglur fod pawb dan gondemniad. Gyda’r Iddewon a’r Groegiaid, y naill ochr a’r llall, erbyn hyn yn gwrido, dywed Paul yn Rhufeiniaid 2:1:

Yn wyneb hyn, yr wyt ti sy’n eistedd mewn barn, pwy bynnag wyt, yn ddiesgus. Oherwydd wrth farnu rhywun arall yr wyt yn dy gollfarnu dy hun gan dy fod ti, sy’n barnu, yn cyflawni’r un troseddau.

Un pwynt arall pwysig ynglŷn â dehongli neu ddeall y Beibl yn iawn yw na ddylid cymryd darn o ysgrythur am sefyllfa gyfoed â’r awduron a chredu ei fod yn uniongyrchol berthnasol i ryw ffenomenon gyfoes ganrifoedd yn ddiweddarach. Sôn y mae Paul am arferion cwltiau paganaidd. Nid sôn y mae am ddau wryw neu dwy ddynes dyner a chariadus sydd wedi byw gyda’i gilydd am 40 mlynedd mewn cytgord a chydymdeimlad sy’n edrych yn ddigon tebyg i briodas.

Trafod y mae Paul fater mwy sensitif fyth, sef hunangyfiawnder grwpiau diwylliannol a phroblem barnu moesol a bwrw allan yr hyn a dybir sy’n anfoesol. (‘Pwy ydw i i farnu?’ meddai’r Pab Ffrancis!) ‘Na fernwch fel na’ch barner’, meddai Iesu, ac mae Paul wrthi’n trafod pobl sy wedi bod yn barnu ei gilydd.

Dau bwynt felly:

• Nid yw Paul yn gwneud gosodiad cyffredinol am gyfunrywioldeb.
• Hyd yn oed petai e’n trafod y pwnc, mae ei ymateb yn dweud na ddylai Cristnogion gondemnio’i gilydd yn hyn nac mewn materion eraill.

Felly, bendith ar ben y rhai sy wedi cael eu dychryn gan y darn hwn gan dybio’i fod yn eu condemnio. Dyw ystyr y Beibl ddim i gyd ar yr wyneb ac mae mynnu: “Ond mae’r Beibl yn dweud” yn dra rhyfygus. Mae beth mae’r Beibl yn ei ddweud yn aml yn llawer mwy radical, yn llawer mwy cyffrous, ac yn her aruthrol i bawb ohonom sy’n barnu (gan gynnwys ni sy’n barnu’r llythrenolwyr! Ha!)

Wedi’r cyfan, fe sylwodd rhyw foi anghyffredin o onest nad oedd e’n poeni am y darnau nad oedd yn eu deall, ond ei fod yn cael trafferth anghyffredin i ufuddhau i’r darnau lle roedd yr ystyr yn berffaith eglur …

James Alison

(Seiliedig ar ‘but the bible says’ yn Undergoing God gan James Alison, Continuum 2006, t. 123)

Os ydych am fanylu ar hyn, ewch at waith Jeramy Townsley yn ‘Paul, the Goddess Religions and Homosexuality’ – www.jeramyt.org

Parhad gyda’r

Astudiaeth o Ddeuddeg Cam yr AA

       Wynford Ellis Owen,
Prif Weithredwr Stafell Fyw Caerdydd

Sefydlwyd Alcoholigion Anhysbys yn 1935 gan Bill Wilson a Dr Bob Smith – y ddau yn alcoholigion cronig, un yn gweithio yn y byd ariannol a’r llall yn feddyg teulu. Credent mai salwch ysbrydol oedd alcoholiaeth a hwnnw felly’n mynnu iachâd ysbrydol. Yn 1939 cyhoeddwyd llyfr o’r enw The Big Book sy’n crynhoi sut y bu i’r can aelod cyntaf o frawdoliaeth AA gyrraedd sobrwydd ac adferiad o’u halcoholiaeth.

Crisialwyd hyn yn y 12 Cam – rhaglen sydd, dros y blynyddoedd, wedi achub miliynau drwy’r byd o grafangau dieflig alcoholiaeth a dibyniaethau eraill. Ond mae’n rhaglen y gallwn ni i gyd elwa ohoni.  Yn wir, mae Wynford Ellis Owen, Prif Weithredwr Stafell Fyw Caerdydd, yn grediniol y dylid dysgu’r 12 Cam ym mhob ysgol drwy’r wlad. Yn y gyfres hon o erthyglau, mae Wynford yn disgrifio’r gwahanol gamau.

 Y CAM CYNTAF

‘Rydym yn cyfaddef ein bod yn ddi-bŵer dros alcohol, a bod ein bywydau allan o reolaeth.’

Mae ’na ochr ddu, ‘cysgod’ i’n heneidiau. Dyna mae’n ei olygu i fod yn ddynol. Ond mae gormod o lawer ohonom yn cuddio’r ochr ddu honno oddi wrthym ein hunain ac oddi wrth y byd. Byddwn yn perfformio i ddangos yr hyn a dybiwn y mae’r person arall eisiau ei weld ynom, y peth a dybiwn y mae’r person arall eisiau ei glywed gennym. I bob pwrpas, rydym yn byw bywyd anonest, yn ceisio bod yn rhywbeth nad ydyn ni.

Dyma un o wersi mawr bywyd, ac mae cymaint ohonom yn dal heb ei dysgu. Trwy beidio â chofleidio a derbyn ochr ddu ein heneidiau – hynny yw, barnu bod rhai agweddau o’n hunain yn ddrwg ac yn bechadurus, yn hytrach na derbyn eu bod yn rhan o’r natur ddynol a’u cymodi â ni ein hunain – arfogwn hwynt â grym negyddol sydd yn cryfhau eu pŵer drosom. Y duedd ynom i guddio ochr ddu’r enaid rhag ein hunain a rhag y byd sydd wrth wraidd llawer iawn o’n problemau yn y Gorllewin heddiw. Mae’n creu’r ymdeimlad o arwahanrwydd – nid yn unig oddi wrth y Creawdwr a’n cyd-ddyn, ond yn y cefndir mae’r ymwybyddiaeth gynyddol honno o’r gagendor sy’n bodoli rhwng yr hyn ydym a’r hyn y dylem fod.

Yn y Stafell Fyw ein gwaith yw annog pobl i dderbyn a chofleidio ochr ddu eu heneidiau: eu dysgu i fod yn ddynol, mewn geiriau eraill. Anogwn hwynt i ‘garu’r cancr tu fewn’. Nawr, mae caru rhywbeth sy’n ein lladd yn wrthun gennym. Ond yn y frwydr ysbrydol hon dyna’r unig ateb; rhaid dysgu caru ein gelynion fel y dysgodd Crist i ni wneud; dysgu caru rhai agweddau annymunol ac anghyfforddus o’n hunain – y gwachul gyda’r gwych.

Y broses

Mae pawb yn y byd, dybiwn i, yn gwybod na all alcoholig gael adferiad nes iddo dderbyn ei fod yn alcoholig. (Mae hynny’n wir am bob cyflwr dynol arall hefyd.) Ond yr hyn mae’r alcoholig yn ei wneud mewn gwirionedd yw cofleidio ochr ddu ei enaid, derbyn rhai gwirioneddau anghyfforddus ac annymunol amdano’i hun, a derbyn y rheini i waelodion ei enaid.

Dyma yw hanfod Cam 1 yn rhaglen adferol 12 Cam Alcoholigion Anhysbys (AA): ‘Rydym yn cyfaddef ein bod yn ddi-bŵer dros alcohol a bod ein bywydau allan o reolaeth.’

Y rhwystr pennaf rhag i hyn ddigwydd yw’r ffaith fod dibyniaeth (addiction) yn un o’r cyflyrau hynny sy’n mynnu dweud wrthym nad oes dim byd yn bod arnon ni. Mae pawb arall yn gallu gweld fod gennym broblem – pawb ond ni’n hunain. Math ar wallgofrwydd yw hyn: yr anallu i lawn amgyffred ein gwir gyflwr. (Sgitsoffrenia yw’r cyflwr arall sy’n celu’r gwir amdano’i hun oddi wrth y dioddefwr.) Yn Cam 1 felly, ein gwaith yw datgelu i’r dioddefwr, yn raddol, y gwirionedd am ei wir gyflwr, sef ei fod yn ddi-bŵer dros y cyffur, ac yna ei adfer i’w iawn bwyll. Gwnawn hynny drwy ganolbwyntio ar y niwed y mae alcohol (a chyffuriau neu ymddygiad niweidiol arall) wedi achosi iddo ef neu iddi hi ac i’r rhai maent yn proffesu eu caru.

Cynigiwn iddynt gipolwg ar y boen a’r dioddefaint y mae’r ddibyniaeth wedi’u hachosi iddynt yn gorfforol, yn feddyliol, yn ysbrydol ac yn emosiynol, a gadawn i’r dioddefaint hwnnw – o bosib y grym mwyaf creadigol ym myd natur – eu perswadio i newid eu ffyrdd.

Paradocs

A dyma lle canfyddwn y paradocs cyntaf yn y 12 Cam – sef y gallu i ddal dau begwn ynghyd mewn un llaw a gwneud synnwyr perffaith o’r ddau. Sut y gallwn ni gyfaddef a derbyn ein bod yn ddi-bŵer dros rywbeth, a thrwy hynny ganfod y llwybr i adferiad o’r rhywbeth hwnnw? Mewn geiriau eraill, sut gallwn ni ildio mewn brwydr ac ennill y frwydr honno ar yr un pryd?

Mae’r 12 Cam wedi eu seilio ar y rhagdybiaeth na all un pŵer meidrol ein harbed o’n halcoholiaeth. Felly, os na fedraf fi arbed fy hunan na chi arbed eich hunain, pwy fedr? A dyna holl bwrpas y 12 Cam – ein harwain at y Pŵer (yn Cam 12) a all wneud drosom yr hyn na allwn ei wneud drosom ein hunain.

Mae grym anghyffredin mewn cyfaddef ein bod yn ddi-bŵer dros rywbeth. Cyfaddefwn na fedrwn roi’r gorau i yfed ein hunain a’n bod yn fodlon derbyn help o ba gyfeiriad bynnag y daw. Dyna pryd mae gras Duw fel yr ydym yn ei ddeall Ef yn cael gofod i ddechrau gweithredu’n drawsnewidiol arnom. Pan ydym ar ein gwannaf, felly, ac yn fodlon derbyn yr annerbyniol – yn baradocsaidd – rydym ar ein cryfaf.

‘Cerdded drwy Uffern’

Mae maddeuant, cariad dan reolaeth agape, a ‘cherdded drwy Uffern’ yn hanfodol er mwyn i hyn ddigwydd. (Fe soniwn fwy am y ddau gyntaf yng nghamau 4, 8 a 9.) Mae Cam 1 yn ymwneud â ‘cherdded drwy Uffern’ – a gorau po fwyaf Uffernol yw’r cerdded hwnnw. Dyna sy’n rhoi i ni’r parodrwydd a’r gwyleidd-dra i newid ein ffyrdd. Gorfoda ni hefyd i fabwysiadu meddwl agored a dechrau coleddu gonestrwydd yn ein byw bob dydd: gonestrwydd sy’n ein galluogi i dderbyn yr hyn rydym yn ei deimlo, i dderbyn yr hyn rydym yn ei feddwl, a derbyn yr hyn ydym – y da a’r drwg.

Y tro nesaf

Yn Cam 2, fis nesaf, edrychwn ar sut ‘y daethom i gredu fod Pŵer mwy na ni ein hunain yn gallu ein hadfer i’n iawn bwyll’.  

Ac mae’r broses yn golygu ein bod yn ateb y ddau gwestiwn y mae’n rhaid i bob un ohonom eu hateb ar ryw adeg yn ein bywydau: ‘Pwy neu beth ydw i?’ a ‘Pwy neu beth ydy Duw?’

Dewch gyda mi felly ar y daith fwyaf anturus, ddadlennol a chynhyrfus sy’n bod – y daith tuag at hunanadnabyddiaeth lawn, tuag at gyflawnder, a thuag at undod gwynfydedig â Duw fel yr ydym yn ei ddeall Ef. Taith sy’n dechrau drwy dderbyn fod ‘crac’ ynom i gyd – ein bod ni i gyd, yn ddiwahân, yn berffaith amherffaith, a bod Duw yn ein caru ni er gwaethaf ond oherwydd hynny.

A chofiwch hyn, gallwch gyfnewid y gair ‘alcohol’ am unrhyw gyffur, ymddygiad niweidiol, neu stad meddwl negyddol arall rydych yn dioddef ohonynt, neu unrhyw anhawster y mae bywyd yn ei daflu atoch – gallwch ddefnyddio’r 12 Cam ym mhob agwedd o’ch bywyd.

Dyna pam rwy’n grediniol y dylid dysgu’r 12 Cam – sydd wedi’u disgrifio fel ‘rhodd Duw i’r 21 ganrif’ – i bob plentyn ym mhob ysgol drwy’r wlad – am mai rhaglen ydyw sy’n ein dysgu sut i fyw, sut i fod yn ‘true to nature’ fel y dywedodd Wil Bryan ‘stalwm, a sut i ganfod a chynnal cysylltiad ymwybodol â Duw – cysylltiad sy’n ein galluogi i fyw bywydau y tu hwnt i’n holl freuddwydion.

Nid mater o gredu yw ffydd. Mater o ymddiried yw, mater o garu, mater o fyw.

Nid mater o gredu; mater o ymddiried yw ffydd.

Ffydd yw rhoi un droed o flaen y llall ac ymddiried y bydd daear odani.

Nid mater o gredu yw ffydd, ond mater o garu.

Ffydd yw syllu i’r tywyllwch ac ymddiried bod cariad yn bod a mentro bod yn ddigon dewr i ymagor i’r cariad hwnnw, ac yna ymddiried digon i roi cariad ’nôl.

Nid mater o gredu yw ffydd, ond mater o fyw: byw gan wybod bod tywyllwch yn ein disgwyl i gyd; byw gan ymddiried y bydd cariad yn gydymaith i ni drwy’r tywyllwch.

Nid mater o gredu yw ffydd. Ffydd yw meddu digon o ddewrder i gofleidio’r bore gan ymddiried y gallwn roi un droed o flaen y llall ac y bydd y ddaear yno odanom.

Ffydd yw ymddiried mai cariad yw sail ein bodolaeth.  

Ffydd yw caru, byw ac wynebu’r tywyllwch ac ymddiried na fydd y tywyllwch yn ein trechu.

Pastor Dawn, yr awdur

Aeddfedrwydd Ysbrydol

Canlyniad cyntaf aeddfedrwydd mewn crefydd yw ein helpu i dyfu i fyny’n fuan er mwyn osgoi syrthio i’r un hen dwll dro ar ôl tro; gwneud yr un peth a disgwyl canlyniad gwahanol. Mae ‘gwir grefydd’, crefydd iach, yn rhoi enw iawn ar yr hyn sy’n real a gwir, a beth sy’n gweithio yn y pen draw.

Y gair am hyn i gyd yw cariad. Amcan crefydd yw ein dysgu i garu. Dyna oedd gorchymyn Iesu – er nad ydw i’n siŵr y gellir ei orchymyn na’i hawlio. Ond mae’n hollbwysig, a dyna mae’r athrawon ysbrydol mawr i gyd yn ei ddweud ag arddeliad: ‘Rhaid i chi garu neu ddowch chi byth i ddarganfod beth yw pwrpas eich enaid. Ddowch chi byth o hyd i ystyr ddyfnaf bywyd. Wnewch chi byth ddarganfod y Logos, y patrwm, y templad, i beth oedd Jung yn ei alw yn “ystyr bywyd”.’

Mae’r doeth yn cydnabod na allwch chi garu, ac na fyddwch chi’n gallu caru, heb ryw fesur o ryddid mewnol. Darganfod y rhyddid hwnnw yw gwaith y bywyd ysbrydol. Does ’na ddim llawer ohonom yn cael ein magu i feddwl am grefydd fel y llwybr at ryddid. Cawn ein dysgu i gadw rheolau a gorchmynion, â phwyslais ar eiriau fel rhaid i ti, paid ti â, a dylet ti a ddylet ti ddim. Ac fe fyddwn ni’n brwydro ’nôl, fel y mae pob plentyn yn ei wneud. Oes, mae ’na le i strwythur – ond dim ond twf cynnar yw hynny, ac mae llawer gormod o grefydd yn aros yn y fan honno: ‘llaeth yn lle cig’ fel y dywed Paul (1 Corinthiaid 3:2).

Nikolaus Kopernikus Portread o tua 1580 yn Neuadd y Ddinas, Toruń

Mae angen i ysbrydolrwydd â thipyn o gig arno ein dysgu ni’n gyntaf i ymryddhau oddi wrth ein hunain, yr hunan fel y canolbwynt i bopeth. Dyna chwyldro fel un Copernicus, a ddarganfu nad y ddaear yw canol y bydysawd. Nawr rhaid i ni ddarganfod nad fi yw canol y bydysawd chwaith. Rhaid darganfod nad ni yw canol unrhyw fydysawd chwaith. Er bod yn rhaid adeiladu strwythur i’r hunan, rhaid i ni dyfu y tu hwnt iddo. Nid yw’r byd mawr cyfan yn troi o nghwmpas innau na thithau. Ond mae cymaint ohonom yn gwrthod profi’r aroleuo sylfaenol hwn.

(seiliedig ar Richard Rohr)

Mae fy chwiorydd yn dweud wrthyf
fod pobl yn marw o newyn
gan nad oes bwyd i’w fwyta.

Mae fy chwiorydd yn dweud wrthyf
fod pobl yn marw o ddiffyg gobaith
gan eu bod nhw’n methu gweld dihangfa.

Mae fy chwiorydd yn dweud wrthyf
fod pobl yn marw o ofn,
wedi boddi mewn tawelwch,
tawelwch marwolaeth.

Mae fy chwiorydd yn dweud wrthyf
fod pobl yn marw o dristwch
gan eu bod wedi hel trysorau lawer
ac wedi colli eu heneidiau.

Mae fy chwiorydd yn dweud wrthyf
fod pobl yn marw o ddewrder
gan eu bod wedi beiddio llefaru,
yn gweiddi yn erbyn gormes.

Iesu Grist, Mab Duw,
a alwyd yn Dywysog Tangnefedd
a (trwy gamgymeriad yr awdurdodau Rhufeinig)
Brenin yr Iddewon.
Dienyddwyd ef
yn ôl arferiad lluoedd y meddiant
a bu farw ar groes.
Nid oedd ganddo fyddin.
Nid oedd ganddo adnoddau.
Nid oedd ganddo gysylltiadau â’r pwysigion.
Ni throdd gerrig yn fara.
Ni sefydlodd y Deyrnas.
Nid oedd ganddo rym.

Mae fy nghalon yn crynu,
Oni allasai droi
y cerrig hynny yn fara?
Oni allasai neidio
o furiau’r deml?
Oni allasai ei gyhoeddi ei hun
– llywodraethwr y ddaear
a sefydlu’r deyrnas?

Pam y miliynau o ocheneidiau chwerw?
Pam yr holl ddagrau o ddicter?
Pam y chwalwyd yr holl obeithion a breuddwydion?
Pam yr anobaith noeth
yn llygaid bachgen bach
– fy machgen i –
wrth iddo geisio dianc oddi wrth y drylliau.

Rydym yn dal i aros am y wyrth.
Mae’r diafol yn parhau i’n temtio.

Pe na bai Crist wedi atgyfodi,
Pe na bai gennym yr addewid,
Pe na allasem gael y dewrder i fentro,
Petasai’n rhaid i ni fod yn ofnus,
Pe na bai nerth yr Arglwydd
Yn bresennol yn ein gwendidau ni,
Rydym yn dal i aros am y wyrth,

Petasai ...

Reinhild Traitler  cyf. Rwth Tomos
Cyhoeddwyd yn Didreisedd Cristnogol, pecyn gwaith, 
gan Gymdeithas y Cymod yng Nghymru
(addasiad Cymraeg gan Rwth Tomos, Alun Tudur a Nia Rhosier)

Pedair Litani

1.  Disgleirdeb Nefol

Arweinydd  Rhag yr ysfa i ddeddfu a rheol
              Rhag yr awydd i amddiffyn ein hunain 
                      yn erbyn amheuaeth,
                      Rhag yr angen i edrych yn feistrolgar,
                      Rhag hiraethu am sicrwydd sy’n cau’n 
                      meddyliau,

Pawb           Ddisgleirdeb nefol, goleua ni. 

Arweinydd Rhag cau’n clustiau i farn pobl eraill,
                     Rhag ofni beth y mae eraill yn ei gredu,
                     Rhag ofn cael ein gwrthod gan rai sy’n 
                     wahanol i ni,
                     Rhag dewis bod yn bendant yn hytrach 
                     na dynol,

Pawb           Ddisgleirdeb nefol, goleua ni. 
Arweinydd Rhag amau rheswm a dadl,
                      Rhag diystyru ymchwil gwyddonol,
                      Rhag gochel holi a darganfod,
                      Rhag gwadu ymchwil ac arbrawf,

Pawb           Ddisgleirdeb nefol, goleua ni. 

Arweinydd Rhag ofni rhyddid,
                     Rhag gwrthod cyfrifoldeb dewis,
                     Rhag ffug wyleidd-dra sy’n amharchu’r cread,
                     Rhag rhagrith a hunanbwysigrwydd,

Pawb          Ddisgleirdeb nefol, goleua ni. 

Arweinydd Rhag troi’n cefn ar bethau sy’n herio’n ffydd,
                      Rhag yr unllygeidrwydd dall i bosibiliadau newydd,
                      Rhag honni bod y gwir i gyd yn eiddo i ni,
                      Rhag ofni defnyddio’n doniau ac ymollwng i addoli,

Pawb           Ddisgleirdeb nefol, goleua ni. 

 

2. Ffynnon Bywyd 
Arweinydd Ysbrydola â’th weledigaeth y rhai sy’n arweinwyr,

Pawb             Ffynnon bywyd, bywha ni.

Arweinydd   Goleua’r rhai sy’n mentro dehongli’r Ysgrythurau,

Pawb              Ffynnon bywyd, bywha ni.

Arweinydd    Rho nerth i’r rheini sy’n ymladd yn erbyn 
                        anghyfiawnder a gorthrwm,

Pawb              Ffynnon bywyd, bywha ni.

Arweinydd   Bydd yn gefn i’r rhai sy’n gweithio dros heddwch 
                        rhwng pobloedd,

Pawb             Ffynnon bywyd, bywha ni.

Arweinydd  Rho hyder i’r rheini sy’n ofni her a newid,

Pawb             Ffynnon bywyd, bywha ni.

Arweinydd  Rho obaith i’r rhai y mae eu bywyd mewn dryswch,

Pawb             Ffynnon bywyd, bywha ni.

Arweinydd   Calonoga’r rhai sy’n ymdrechu i ddinistrio 
                        rhagfuriau rhwng pobl,

Pawb             Ffynnon bywyd, bywha ni.

Arweinydd  Rho ddirnadaeth a dyfalbarhad i’r rhai 
                       sy’n mentro proffwydo yn yr eglwys,

Pawb             Ffynnon bywyd, bywha ni.

Arweinydd  Cyfarwydda’r rhai sy’n gyfrifol am ddatblygu 
                       athrawiaeth yn dy eglwys,

Pawb            Ffynnon bywyd, bywha ni.

Arweinydd  Cynnal y rhai sy’n ceisio mynegi eu ffydd mewn 
                       dulliau anghyffredin,

Pawb             Ffynnon bywyd, bywha ni.

Arweinydd  Rho gynhaliaeth i’r rhai sy’n cynnal pobl 
                       ar ymylon yr eglwys,

Pawb            Ffynnon bywyd, bywha ni.

Arweinydd Boed i’th fwriad di fod yn fwriad i’r rhai 
                      sy’n methu gweld eu ffordd ymlaen,

Pawb           Ffynnon bywyd, bywha ni.






3.  Tosturi Tragwyddol

Arweinydd Wrth i ni fyfyrio am y cread,
                             Cynorthwya ni i anrhydeddu ei amrywiaeth
                      a’i gyfoeth.

Pawb           O dosturi tragwyddol, ymddiriedwn ynot.

Arweinydd Wrth i ni fyfyrio ar ystyr croes Crist,
                             Helpa ni i fyw ein bywydau fel y gall eraill
                      fwynhau ehangder bywyd.

Pawb           O dosturi tragwyddol, ymddiriedwn ynot.

Arweinydd Wrth fyfyrio ar ddioddefaint ac angau Iesu,
                      Cynorthwya ni i gynnal y rhai sy’n wynebu 
                      dewisiadau ingol neu amheuaeth sy’n eu gwanhau.

Pawb            O dosturi tragwyddol, ymddiriedwn ynot.

Arweinydd Wrth fyfyrio ar y waredigaeth a gynigir i ni,
                             Cynorthwya ni i fod yn barod i faddau a derbyn.

Pawb           O dosturi tragwyddol, ymddiriedwn ynot.

Arweinydd Wrth fyfyrio ar rodd yr Ysbryd Glân,
                             Helpa ni i ganiatáu i’r Ysbryd ein bywhau
                     a’n herio.

Pawb           O dosturi tragwyddol, ymddiriedwn ynot

Arweinydd Wrth fyfyrio ar addewid yr iachawdwriaeth,
                             Helpa ni i agor dy eglwys i lawenhau 
                      yn y mannau lle mae bywyd newydd

Pawb            O dosturi tragwyddol, ymddiriedwn ynot

Arweinydd Wrth fyfyrio ar yr addewid o fywyd tragwyddol,
                             Helpa ni i gydnabod y gwahanol lwybrau yno.

Pawb           O dosturi tragwyddol, ymddiriedwn ynot.



4.  O Waelod Calon 
 Arweinydd Am gwrdd â ni yn y man lle rydyn ni

Pawb          Rhown ddiolch o waelod calon.

Arweinydd Am roddion dychymyg a chywreinrwydd

Pawb           Rhown ddiolch o waelod calon.

Arweinydd Am lawenydd darganfod rhywbeth

Pawb           Rhown ddiolch o waelod calon.

Arweinydd Am amrywiaeth y cread ac am gyfoeth y cosmos

Pawb           Rhown ddiolch o waelod calon.

Arweinydd Am ryfeddodau gwyddoniaeth, am yr anweledig 
                      yn y gofod a than feicrosgop

Pawb           Rhown ddiolch o waelod calon.

Arweinydd Am gydbwysedd natur,
                      Am wyrthiau esblygiad a newid

Pawb           Rhown ddiolch o waelod calon.

Arweinydd Am luosogrwydd pobloedd,
                      Ac am yr amryfal ffyrdd yr wyt yn 
                      cyfathrebu â ni

Pawb            Rhown ddiolch o waelod calon.

Arweinydd  I’r Rhuddin yng Ngwreiddyn Bod, greawdwr, 
                       waredwr a chynhaliwr, Rhoddwr gobaith 
                       a chysur, Heriwr a Gwaredwr,

Pawb          Rhown ddiolch llawen, yn awr ac yn oes oesoedd.




Addaswyd o ddefnyddiau ar pcnb (Progressive Christianity Network Britain) 

O’r Gynhadledd Flynyddol

EISIAU TYFU – OFNI NEWID

Beth am fôn-docio? medd Bethan Wyn Jones

Yn ddiweddar, dwi wedi cael y profiad o orfod gwagio cartref ar ôl i berthynas i mi farw. Roedd o mewn gwth o oedran ac wedi cael bywyd braf – wedi medru crwydro fel fynna fo a mynd i lle bynnag roedd o isio tan y blynyddoedd diwethaf pan aeth o’n rhy wael.

Bethan Wyn Jones (Llun: Galwad Cynnar, BBC Cymru)

Ond un peth nad oedd wedi’i wneud oedd taflu unrhyw beth, ac felly roedd yno bethau o bob degawd o’i oes yn y tŷ. Mi ges i’r holl beth yn brofiad torcalonnus o orfod datgymalu bywyd rhywun, ac eto, mi fedrwn i ddallt pam nad oedd o wedi gwneud i ffwrdd hefo pethau dros y blynyddoedd.

Mae’n anodd, on’d ydi?

Mi ges i fy nghodi mewn Capel Methodist, oedd yn digwydd bod reit drws nesa i ni, ac mi fedra i ddal i weld y capel ar nos Sul braf yn yr haf hefo haul yr hwyr yn llifo i mewn o’r gorllewin. A’r gynulleidfa yn dŵad i fewn fesul teulu o ddau, tri a phedwar nes roedd y capel yn  rhwydd lawn. Gweld yr haul ar bostiau’r set fawr, gweld y clustogau coch, yr adnod uwchben y pulpud a chlywed Griffith Jones yn taro’r emyn, ac mi fydda i’n teimlo’n gynnes tu mewn wrth feddwl am hyn.

Mae’n anodd iawn gadael i bethau fynd. Mae’n anodd gweld capeli’n gwagio ac rydan ninnau’n tristáu a phoeni wrth weld hyn. Ond tybed ydan ni’n rhy slafaidd i drefn ac arferion, ac yn poeni am y pethau anghywir?

Pan edrychwn ni’n gwbl oeraidd a dadansoddol ar Gristnogaeth, ar yr hyn ydi Cristnogaeth, ar orchmynion Crist i ni, yna efallai y dylem fod yn gweithredu mewn ffyrdd gwahanol.

Dowch i mi’ch atgoffa o rai o’r gorchmynion yna:

 “Dos ymaith, Satan …”  Mathew 4, 10 

 “Edifarhewch, oherwydd y mae teyrnas nefoedd wedi dod yn agos.” Mathew 4, 17

 “Dewch ar fy ôl i …” Mathew 4, 18

“Boed i’ch goleuni lewyrchu gerbron eraill; cerwch eich gelynion; cerddwch yr ail filltir; peidiwch â phryderu” – y Bregeth ar y Mynydd. Mathew 5, 7.

Mae’r penodau yn llawn gorchmynion:

Y gorchymyn i fynegi ffydd drwy weithredoedd da. Mathew 12, 35–7.

A’r hyn a ystyrir fel y ddau orchymyn mawr: “Câr yr Arglwydd dy Dduw â’th holl galon ac â’th holl enaid ac â’th holl feddwl a châr dy gymydog fel ti dy hun.” Mathew 22, 34–40.

Fe awgrymodd  Enid Morgan, wrth ofyn i mi wneud y pwt yma, y byddai’n llesol i ni edrych ar bethau fel tocio ym myd natur i weld a oes ’na rywbeth y gallwn ni ddysgu. Mae tocio wrth gwrs yn ysgogi tyfiant newydd, ac mae hynny’n rhywbeth i’w groesawu, ond dydw i ddim yn meddwl rywsut fod hynny’n ddigon erbyn hyn.

Mae ’na broses arall mae dyn wedi ei defnyddio, sef y broses o brysgoedio neu fôn–dorri coed. Er mwyn cael digon o bren at eu defnydd, roedden nhw’n arfer bôn-dorri coeden ac roedd hyn yn digwydd fel arfer hefo coed gwern a choed cyll. Y dull oedd fod ’na griw o ddynion oedd yn symud o goedlan i goedlan mewn cylch o ryw 10 i 12 mlynedd yn torri’r coed yn y bôn er mwyn annog tyfiant newydd.

A dwi’n rhyw feddwl mai dyma be rydan ni angen ei wneud hefyd. Bôn-dorri neu brysgoedio go iawn. Hyd y medra i weld, ni roddodd Crist orchymyn i ni adeiladu palasau heirdd a sefydliadau mawreddog, ac er mor gysurlon ydi’n hadeiladau, ein sefydliadau, ein cyfundrefnau a’n harferion ni, mae’n bosib eu bod yn llesteirio twf. Bôn-dorri fyddai cael gwared â nhw, un ac oll: pob capel ac eglwys a sefydliad a chyfundrefn.  A dechrau o’r dechrau unwaith yn rhagor, i annog tyfiant newydd ac aros i weld be wnaiff gyniwair ohono ei hun.

Nid gydag adeiladau, trefn a ffurf yn unig y dylem oedi chwaith. Rydw i’n credu fod angen i ni fôn-dorri agweddau o’n cred: mynd yn ôl i ddysgeidiaeth cwbl sylfaenol a gweld be wnaiff godi o hyn. Mae prysgoedio yn lân ac yn syml ac efallai fod y symlrwydd yma wedi diflannu o’n gafael ni dros y blynyddoedd a bod angen hyn arnom ni.

Wrth ddechrau ar ei waith fe osododd yr Iesu ei Faniffesto yn gwbl glir:

“Y mae Ysbryd yr Arglwydd arnaf, oherwydd iddo f’eneinio; i bregethu’r newyddion da i dlodion. Y mae wedi f’anfon i gyhoeddi rhyddhad i garcharorion, ac adferiad golwg i ddeillion, i beri i’r gorthrymedig gerdded yn rhydd. I gyhoeddi blwyddyn ffafr yr Arglwydd.” (Luc 4, 18–19)

Ydym ni’n gwneud hyn neu ydym ni’n edrych gormod ar ein bogail ein hunain?