Parhad gyda’r

Astudiaeth o Ddeuddeg Cam yr AA

Wynford Ellis Owen,
Prif Weithredwr Stafell Fyw Caerdydd

Sefydlwyd Alcoholigion Anhysbys yn 1935 gan Bill Wilson a Dr Bob Smith – y ddau yn alcoholigion cronig, un yn gweithio yn y byd ariannol a’r llall yn feddyg teulu. Credent mai salwch ysbrydol oedd alcoholiaeth a hwnnw felly’n mynnu iachâd ysbrydol. Yn 1939 cyhoeddwyd llyfr o’r enw The Big Book sy’n crynhoi sut y bu i’r can aelod cyntaf o frawdoliaeth AA gyrraedd sobrwydd ac adferiad o’u halcoholiaeth.

Crisialwyd hyn yn y 12 Cam – rhaglen sydd, dros y blynyddoedd, wedi achub miliynau drwy’r byd o grafangau dieflig alcoholiaeth a dibyniaethau eraill. Ond mae’n rhaglen y gallwn ni i gyd elwa ohoni.  Yn wir, mae Wynford Ellis Owen, Prif Weithredwr Stafell Fyw Caerdydd, yn grediniol y dylid dysgu’r 12 Cam ym mhob ysgol drwy’r wlad. Yn y gyfres hon o erthyglau, mae Wynford yn disgrifio’r gwahanol gamau.

Y PEDWERYDD CAM – Rhan Dau

Cam 4 sy’n ein galluogi i ddechrau dod i adnabod ein hunain. Rhydd inni hefyd y wybodaeth rydym ei hangen i ddechrau hoffi ni’n hunain a chael y pethau eraill y dymunwn gael o’r rhaglen – cyfforddusrwydd, hapusrwydd, tawelwch meddwl.  Mae Cam 4 yn ein dysgu i fod yn ddynol  – fod diffygion ymhob un ohonom – ein bod yn berffaith amherffaith. Y tro hwn, bydd Wynford Ellis Owen yn manylu ar y pynciau sy’n gofyn sylw wrth ddod i adnabod ein hunain…

Byddwch yn fanwl, yn drylwyr ac yn ddi-ofn, a theimlwch yn rhydd i fynd y tu hwnt i’r hyn sy’n cael ei grybwyll yn y paragraffau nesaf.

Dicter dwfn

Rydym yn dal dig pan na fedrwn adael fynd, pan na allwn faddau ac anghofio rhywun neu rywbeth sydd wedi’n gwylltio. Mae angen i ni restru’r personau, y sefydliadau neu’r egwyddorion sydd wedi’n gwylltio, ac yna gofyn y tri chwestiwn a amlinellwyd yn erthygl y mis diwethaf: 1) Beth yw’r broblem? 2) Pam bod hynny’n broblem? 3) Sut mae’n effeithio arnaf fi? Yna, diweddu gyda chwestiwn 4) Beth wnaethon ni ein hunain i achosi’r broblem yn y lle cyntaf?

Efallai nad arnom ni yr oedd y bai i gyd am ryw sefyllfa neu’i gilydd, ond a geision ni ddiystyru’r person arall yn gyfan gwbl? Ble oeddem ni ar fai? Ein rhestr ni ydyw – nid un y person arall – felly gadewch i ni fod yn hollol onest.

Mae’n glir nad yw bywyd sy’n cynnwys dicter dwfn yn arwain at ddim ond oferedd a thristwch. Mae’n un o’r diffygion cymeriad hynny y dylid eu hosgoi ar bob cyfri; i’r adict sy’n ceisio adfer, gall fod yn farwol. Wrth goleddu’r fath deimladau o ddig, byddwn yn creu llen rhyngom ni a heulwen yr Ysbryd. Daw gwallgofrwydd alcohol (neu beth bynnag yw’r ddibyniaeth) yn ôl ac awn ati i yfed eto. Ac i ni, mae yfed eto yn golygu marwolaeth.

Gyda llaw, peidiwch ag anghofio am y ‘sefydliadau’ a’r ‘egwyddorion’ wrth baratoi eich rhestr. Efallai fod y system addysg wedi’ch siomi, neu’r Gwasanaeth Iechyd Gwladol (GIG), swyddfa’r Dreth Incwm a.y.b. Neu efallai bod egwyddorion neu gredoau crefyddol yn eich corddi, neu’r egwyddorion/rheolau teuluol hynny y bu’n rhaid i chi ufuddhau iddynt yn groes i’ch ewyllys. Rhestrwch nhw i gyd a rhowch nhw dan chwyddwydr y pedwar cwestiwn uchod.

Ofn

Pe baen ni’n gallu symud pob symptom o ddibyniaeth a’i nodweddion amlwg i gyd, o dan y cyfan fe welem bod ‘ofn’ yn sail ddieflig i’r cyfan. Mae dau ofn yn rheoli ein bywydau: ofni colli yr hyn sydd gennym, ac ofni peidio cael yr hyn rydym ei eisiau. Dyma’r ddau ofn sydd wrth wraidd ein holl broblemau yn y byd heddiw – y drafferth yn Syria, y chwyldro sy’n digwydd drwy’r byd gwleidyddol, ansicrwydd y marchnadoedd arian, a phob trallod a chynnwrf arall.

Mae arnom ofn cael ein brifo, neu efallai ofn gorfod teimlo’n rhy angerddol, felly rydym yn cysgu-gerdded ein ffordd drwy ein bywydau heb unwaith brofi beth yw bod yn gwbl effro. Rydym yn ofni unrhyw beth fydd yn achosi i ni deimlo, felly rydym yn ynysu’n hunain ac encilio. Ofnwn na fydd pobl yn ein hoffi, felly defnyddiwn gyffuriau neu ymddygiad niweidiol i fod yn fwy cyfforddus yn ein crwyn. Ofnwn y cawn ein dal yn gwneud rhywbeth a gorfod talu’r pris, felly rydym yn dweud celwydd neu dwyllo neu niweidio eraill i amddiffyn ein hunain. Ofnwn fod ar ein pen ein hunain, felly defnyddiwn ac ecsploitiwn eraill i osgoi teimlo’n unig neu’n wrthodedig. Ofnwn na fydd gennym ddigon – o unrhywbeth – felly ymdrechwn yn hunanol i berchnogi popeth, heb falio am y niwed rydym yn ei achosi i eraill yn y broses. Ofn myfïol, hunangeisiol yw’r math hyn o ofn – a rhaid i ni gael gwared arno fel na fydd y pŵer ganddo mwyach i’n difetha.  Ond sut?

Wedi cwblhau ein rhestr ac ateb cwestiynau 1, 2, 3 a 4, gweddïwn y weddi syml hon: ‘Dduw nerthol, wnei di ddwyn ymaith oddi arnaf fy holl ofnau a chyfeirio fy sylw at beth rwyt Ti eisiau i mi fod. Amen.’  Ymddiriedwn yn Nuw hollalluog yn hytrach na ni’n hunain i ddileu’r ofnau hyn. Pan adawn iddynt fynd, profwn ryddid, a gall y briwiau ddechrau gwella. O hyn ymlaen, bydd gennym yr hyder i wynebu bywyd fel y mae’n dod yn hytrach na byw mewn ofn.

Rhyw

Mae angen i rai ohonom ailystyried ein hagwedd yngŷn â’r mater hwn.

Ond yn bennaf oll, mae angen bod yn synhwyrol ynglŷn ag e oherwydd mae’n destun anghyfforddus i lawer ohonom. Rydym angen bod yn gyfforddus gyda’n rhywioldeb, a dyna pam fod angen cynnwys ein credoau a’n hymddygiadau rhywiol yn ein rhestr. Mae’n bwysig atgoffa’n hunain, sut bynnag, mai nid er mwyn cymharu ein hunain ag eraill ry’n ni’n tybio sy’n ‘normal’ y gwnawn y rhestr, ond er mwyn adnabod  ein gwerthoedd, ein hegwyddorion a’n moesau ni’n hunain.

 Edrychwn ar ein hymddygiad ein hunain dros y blynyddoedd a aeth heibio. Ble buon ni’n hunanol, yn anonest ac anystyriol? Pwy wnaethom ddolurio? A wnaethom, heb achos cyfiawn, achosi cenfigen, drwgdybiaeth neu chwerwder? Ym mha fodd roeddem ar fai, a beth ddylem fod wedi’i wneud? Nodwn hyn i gyd ar bapur a’u hastudio.

 Trwy wneud hyn, ceisiwn lunio patrwm call a dibynnol ar gyfer ein bywyd rhywiol yn y dyfodol. Gofynnwn  i Dduw drefnu ein hegwyddorion, a’n cynorthwyo i ddal atynt. Cofiwn mai rhodd Duw yw ein pwerau rhywiol, a’u bod yn dda – nad ydynt i’w defnyddio’n ddifeddwl nac yn hunanol, nac i’w casáu a’u ffieiddio.

Ein perthynas ag eraill

Mae’n bwysig ein bod yn sgwennu am ein perthynas ag eraill yng Ngham 4 – pob un ohonynt, nid dim ond y rhai rhamantus – fel y gallwn ddarganfod lle mae ein penderfyniadau, ein credoau, a’n hymddygiadau wedi arwain at berthynas afiach a dinistriol gydag eraill. Mae angen inni edrych ar ein hymwneud â pherthnasau, ein priod neu bartner, ffrindiau, cyn-ffrindiau, cydweithwyr a chyn-gydweithwyr, cymdogion, pobl o’r ysgol, pobl o glybiau a chymdeithasau, y cymdeithasau eu hunain, personau o awdurdod fel yr heddlu, sefydliadau, ac unrhyw un neu unrhyw beth arall y gallwn feddwl amdanynt.

Dylem hefyd edrych ar ein perthynas â Duw (neu Bŵer mwy na ni’n hunain). Efallai y cawn  ein temptio i anwybyddu’r berthynas rywiol-un-noson honno flynyddoedd yn ôl, neu o bosib y ffrae â’r athro arweiniodd at ollwng y pwnc a symud i ddosbarth arall. Ond mae’r digwyddiadau yma’n bwysig hefyd, yn enwedig os ydynt ar ein meddyliau neu fod gennym deimladau wrth gofio amdanynt. Maent i gyd yn ddeunydd addas ar gyfer eu cynnwys yng Ngham 4.

Camdriniaeth

Dylem fod yn hynod ofalus cyn dechrau ar y adran hon. Fel rheol, byddwn i’n awgrymu gohirio’r adran hon i ddyddiad arall pan fyddwn yn barotach i ddelio gyda’r boen emosiynol ddaw o ganlyniad i’r gwaith hwn. Os awn ymlaen ag o, sut bynnag, dylem fod yn ymwybodol y bydd gweithio ar y rhan hon o Gam 4 yn un o’r pethau mwyaf poenus a wnawn yn ystod ein holl adferiad.  Bydd cofnodi yr adegau pan gawsom ein cam-drin neu ein niweidio gan y bobl oedd i fod i’n caru a’n diogelu yn sicr o achosi’r boen emosiynol fwyaf y gwnawn fyth ei ddioddef. Dylid ond ei wneud pan fyddwn yn barod, felly.

Rhinweddau

Mae’r rhan fwyaf o’r cwestiynau hyd yn hyn wedi’u bwriadu er mwyn ein galluogi i adnabod union natur ein camweddau, gwybodaeth y byddwn ei hangen ar gyfer Cam 5. Ond mae’r un mor bwysig ein bod yn edrych ar yr hyn rydym wedi’i wneud yn iawn yn ystod ein bywydau neu yr hyn sydd wedi cael effaith gadarnhaol arnom ni ac eraill. Gwnawn hyn am ddau reswm. Yn gyntaf, mae angen i ni fedru amgyffred yn llawn ein gwir gyflwr wrth weithio Cam 4, ac nid cael gwedd unllygeidiog yn unig ohonom ni’n hunain. Ac yn ail, mae angen i ni ddarganfod pa nodweddion cymeriad ac ymddygiadau cadarnhaol y bydd angen mwy ohonynt arnom yn ein bywydau.

 Pa rinweddau sydd gen i rwy’n hoff ohonynt? Pa bethau mae pobl eraill yn eu hoffi amdanaf? Beth yw fy ngwerthoedd? Pa rai ydw i’n tynghedu i fyw wrthynt, a sut?

Cyfrinachau

Cyn gorffen Cam 4 dylem oedi am ychydig a meddwl: oes rhywbeth rydw i wedi methu’i gynnwys, yn fwriadol neu beidio? Oes rhywbeth sydd mor ddrwg fel na fedrwn ystyried ei gynnwys yn ein rhestr? Os oes, dylem fod yn ofalus. Bydd cadw cyfrinachau yn fygythiad i’n hadferiad. Cyn belled â’n bod yn cadw cyfrinach, rydym yn gosod rhwystr peryglus ar ffordd ein hadferiad.

Pa gyfrinachau sy’n aros heb eu datgelu? Beth ydynt? Dyma’r amser i ddweud y gwir, a’r holl wir, amdanom ni ein hunain.

I grynhoi

Gellir diffinio dibyniaeth (addiction)fel hyn, sef rhoi ein ffydd mewn pethau/sylweddau/pobl/ymddygiadau niweidiol y tu allan i ni ein hunain: defnyddio pethau y tu allan i ni’n hunain i wneud i ni deimlo’n well, a hynny er gwaethaf canlyniadau negyddol i ni’n hunain ac i eraill.

Mae’r adict yn colli nabod ar y person ‘authentic’ y tu mewn ac yn gweld ei hun fel rhyw ego pitw sy’n gorfod crafu a begera am bob owns o fodlonrwydd yn y byd a’i bethau. Nid dioddefaint corfforol, ac nid poen meddwl nac emosiynol sy’n dod â phobl i’r Stafell Fyw i chwilio am help, ond y tlodi ysbrydol enbyd hwnnw sy’n dilyn ymddygiad o’r fath. Nid oes ganddynt syniad pwy neu beth ydynt, a dioddefant faich llethol unigrwydd a’r syniad affwysol o arwahanrwydd oddi wrth eu hunain, eu cyd-ddyn ac oddi wrth y Creawdwr. Dim ond yr adict sy’n gwybod gwir ystyr unigrwydd.

Dyma’r tlodi y cyfeiria’r Iesu ato: ‘Pan fyddwch yn eich adnabod chi eich hunain, byddwch yn cael eich adnabod, a byddwch yn deall mai chi ydy plant y Tad byw. Ond os nad ydych yn eich adnabod eich hunain, yna rydych mewn cyflwr o dlodi, a chi ydy’r tlodi hwnnw’.  (Efengyl Thomas)

Cam 4 yw’r cam sydd yn caniatáu i ni ddechrau dod i’n hadnabod ni ein hunain – ac yn bwysicach na dim, mae’n rhoi’r gallu i ni sylweddoli nid yn unig ei bod yn iawn i fod yn amherffaith,  ond bod hynny yn agwedd o bob person dynol. Ac mae hynny fel cymryd anadl o awyr iach i’r adict sydd wedi treulio’i oes yn trio’n aflwyddiannus i fod yn berffaith ymhob rhyw ffordd.

Y tro nesaf

Y mis nesaf byddwn yn edrych ar Gam 5. ‘Cyfaddefwn i Dduw, i ni ein hunain, ac i berson arall, union natur ein camweddau.’ A dyma pryd y profwn un o wirioneddau mawr William Johnston yn The Inner Eye of Love – ‘Pan mae popeth wedi’i ddweud, does dim sy’n debyg i agor ein henaid i rywun arall – i un sy’n derbyn, sy’n caru, sy’n clywed, nad yw’n barnu, sy’n bwydo nôl i mi beth sydd yn fy meddwl a ’nghalon, sy’n fy helpu i adnabod llais yr Ysbryd yn fy mywyd’.

YMATEB
Os hoffech chi ymateb i’r erthygl hon, 
cliciwch YMA i adael sylw.