Iaith a Metaffor

Iaith a Metaffor

Seiliedig ar waith Richard Rohr

Pan fyddwn ni’n siarad am Dduw mae’n rhaid dibynnu o reidrwydd ar symbol a delwedd. O ran hynny mae unrhyw air am unrhyw beth yn symbol. Nid y peth ei hun yw’r gair a ddefnyddiwn amdano – boed bysgodyn, neu goeden, neu aderyn neu galon. Dyna paham yr oedd yr athronydd yn mynnu na allwn ddweud dim am rhywbeth nad ydyn ni’n gwybod dim amdano! At beth felly y mae’r geiriau Duw/Dieu/Gott/God/deus a theos yn cyfeirio?

Bourdon,_Sébastien_-_Burning_bush

‘Y Berth sy’n llosgi’ Sébastien Bourdon (1616 – 1671)

Roedd cryn ddoethineb yn y gwaharddiad ar Foses o’r berth yn llosgi rhag enwi Duw. Mae’r ‘YDWYF’ na ddylid ei yngan o gwbl yn debycach i ochenaid neu chwythiad awel nag i air cyffredin, ac yn ymarferol, os ydym yn dyheu am adnabod rhywun rhaid ei alw’n rhywbeth! Adonai/Arglwydd/Lord/Seigneur/ dominus neu eu tebyg yw geiriau Ewrop, a Dominus Deus Sabaoth, Arglwydd Dduw’r Lluoedd, yn fetaffor anghyfforddus, heb sôn am Frenin.

 

Ond mae ambell fetaffor fel Tad, fel petai’n cael ei gymeradwyo gan Iesu ei hun: Ein Tad yn y nefoedd, Abba, nad oes llawer ohonom yn gwbl esmwyth i’w gyfieithu fel Daddy, neu Data, neu hyd yn oed ’Nhad neu Dad. Gallwn ddyfalu bod Abba yn air oedd yn cyfleu agosrwydd ac ymddiriedaeth Iesu a’r Ydwyf dirgel hwnnw, perthynas o ymddiriedaeth tebyg i blentyn yn dibynnu ar Dad gwerth yr enw. Ac nid oes cysylltiad uniongyrchol rhwng geiriau’r ‘Pader’ a’r disgrifiad ohono fel ‘Mab Duw’ gan fod yr ymadrodd hwnnw yn cael ei ddefnyddio i ddisgrifio’r offeiriaid yn eu priod waith yn y Deml.

Gwaith geiriau ydi cyfeirio at ryw beth a dyna paham y ‘daeth y Gair yn gnawd’ (Ioan 1:14) Mewn Hwngareg dywedir bod y Gair wedi dod yn ferf. Pan ddaw’n fater o amgyffred Duw a dirgelion mawr cariad ac angau, mae’n rhaid dal gwybod ac anwybod mewn clorian. Gall gair bwyntio bys ar y lleuad: ond nid y lleuad ydyw, nid hyd yn oed ei lewyrch. Trwy’r Gair y dechreuwn weld y lleuad a’i lewyrch.

mam-a-merchMae Iesu byth a hefyd yn defnyddio cymariaethau yn ei ddamhegion: ‘Y mae Teyrnas Nefoedd yn debyg i …’ Yn y Beibl disgrifir Duw fel craig, fel bugail, ac mae Iesu ei hun yn galw ei hun yn fetafforaidd yn fara’r bywyd ac yn oleuni’r byd. Portreadir yr Ysbryd fel anadl a gwynt nerthol. Nid dyna’n llythrennol beth yw Duw, ond mae’r delweddau’n ein galluogi i ddychmygu’r hyn na ellir ei yngan am y dirgelwch hwnnw sy’n hanfod Duw.

Ac mae angen i Gristnogion gyfaddef bod y Testament Newydd wedi ei ysgrifennu bron i gyd mewn Groeg, iaith nad oedd Iesu hyd y gwyddom yn medru ei deall, heb sôn am ei siarad; ac ysgrifennwyd y testun ddeg ar hugain i ddeg a thrigain mlynedd ar ôl cyfnod Iesu. Dim ond pytiau bach o eiriau penodol Iesu yn ei famiaith, Aramaeg, sydd gennym.

Rhaid felly i ni gasglu nad oedd union eiriau Iesu mor aruthrol bwysig i’r Ysbryd Glân – nag i ninnau, a dylai hynny roi i ni i gyd ysbryd gwylaidd sy’n chwilio’n profiad presennol o’r Crist Atgyfodedig nawr, a pheidio â dadlau am amser berfau yn y testun.

email-icon-100-flat-vol-2-iconset-graphicloads-18YMATEB
Os hoffech chi ymateb i’r erthygl hon, 
cliciwch YMA i adael sylw.