Gobaith gobaith

Gobaith gobaith
Pryderi Llwyd Jones

Oes, mae dwy enfys. Edrychwch yn fwy manwl. Diwrnod angladd John Lewis oedd hi ac yr oedd Nancy Pelosi yn honni bod y ddwy yn adewyrchu ar ei arch. Ers misoedd bellach yr ydym wedi

Llun drwy Twitter
gyda chaniatad Anthony Tilghman @AnthonyTilghman
gweler http://WashingtonInformer.com

gweld llun o’r enfys ym mhobman fel arwydd o obaith wedi’r Cofid 19. Ond mae dwy enfys yn wahanol. I lawer o Gymry – ac fe gafodd hynny ei adlewyrchu yn y diffyg sylw a roddwyd iddo ar ein cyfryngau Cymraeg pan fu farw – byw yng nghysgod Martin Luther King a wnaeth John Lewis. Yr oedd yn un o’r chwech (a’r ieuengaf) a orymdeithiodd ar ddechrau’r Ymgyrch Hawliau Sifil yn 1962 ac yn un a ystyriai fod MLK, hyd yn oed cyn ei farwolaeth, yn arwr mawr ei fywyd. Ond i’r mwyafrif yng Nghymru ac ym Mhrydain, efallai mai enw ar gadwyn o siopau yw John Lewis.

Roedd tri cyn-arlywydd yn ei angladd (31 Gorffennaf) ac un arall, sef Jimmy Carter (mae’n 95 oed), wedi anfon neges. Dewis peidio â bod yno wnaeth yr arlywydd presennol. Nid fy mwriad yw sôn am fywyd John Robert Lewis (gydag enw o’r fath, fe allai fod o Dalyllychau); digon yw dweud iddo ddod yn arweinydd yr ymgyrch trwy ei aberth – cafodd ei guro yn anymwybodol gan yr heddlu ar y bont yn Selma (‘Bloody Sunday’) a hefyd gan ddyn gwyn mewn gorsaf bysiau yn Rock Hill, De Carolina, efo bat rownderi gan dorri asgwrn ei benglog a gadael craith ac elfen o arafwch am oes. Bu John Lewis yn gynrychiolydd Democrataidd yn yr House of Congress am 33 mlynedd.

John Lewis-2006 (cropped) Ond cyfeirio at y ‘gobaith gobaith’ yng ngwasanaeth ei angladd yw bwriad yr erthygl hon. Yng nghapel y Bedyddwyr, Ebeneser, Atlanta (lle bu Martin Luther King yn weinidog) y bu’r angladd, ar ôl wythnos o wasanaethau cofio ledled y wlad, a’r gweinidog yno yw Raphael Warnock. ‘This is a Baptist church,’ meddai ar ôl ‘Amen’ gwachul ar ddiwedd y weddi agoriadol. ‘Let’s say it again,’ meddai, ‘AAAAAMEN.’ Ef oedd y cyntaf o nifer fawr i roi teyrnged. ‘As a young man, he started preaching but then he became a living, walking sermon about truth telling and justice making.’ Fe’n carodd ni fel gwlad (oedd geirau Warnock), y gororwyr hwn i gaethweision, nes i ninnau ddechrau ei garu yntau.

Geiriau gobaith

Meddai Bill Clinton yn yr angladd: ‘He has gone up yonder and left us with marching orders and I suggest … we salute, we suit up and we march on.’

Ac meddai Obama, ‘He was the founding father of a better America.’

Dyfynnwyd John Lewis ei hun, yn ei waeledd, ar ôl clywed am farwolaeth George Floyd yn dweud bod America wedi cyrraedd y ffordd sy’n arwain i newid mwy a newid mawr: un bobl, un teulu, un tŷ.

Rai ddyddiau cyn ei farwolaeth yr oedd wedi ysgrifennu neges i’w darllen yn ei angladd:

Er na fyddaf yna gyda chi, rwyf yn erfyn arnoch i ymateb i alwad fwyaf eich bywyd a sefyll dros yr hyn yr ydych yn gwirioneddol gredu ynddo. Mae America wedi newid, ac fe wyddom mai’r unig ffordd i heddwch yw ffordd yr heddwch di-drais. Dyma eich cyfle i seinio galwad rhyddid. Pan ysgrifennir hanes y ganrif hon, boed iddynt wybod mai chi yw’r genhedlaeth fydd wedi diosg baich casineb a bod heddwch wedi gorchfygu trais, gormes a rhyfel. Gofynnaf i chwi eto, frodyr a chwiorydd, cerddwch gyda’r gwynt a bydded i ysbryd heddwch a grym cariad fod yn arweiniad i chi.

Dyma eiriau felly, yn yr angladd, oedd yn ymateb i farwolaeth arweinydd ac i lofruddiaeth gŵr du ei liw – eto fyth – gan ormes yr awdurdodau a hen hilyddiaeth ddofn y gwyn eu lliw. Mae’r teyrngedau a roddwyd gan gyn-arlywyddion i John Lewis yn cydnabod mai’r gobaith i America yw meddiannu’r weledigaeth amgen sydd yma, nid yn unig i America, ond i’r byd. Yn ystod mis Gorffennaf 2020 mae wedi ymddangos fel enfys ddwbwl.

Dathliad o obaith gobaith fu’r addoli a’r canu; grym gobaith fu galar teulu George Floyd; datganiad o obaith ymysg pobl gyffredin drwy’r byd fu protestiadau Black Lives Matter; a bu’r cyfan, yng nghanol argyfwng y pandemig, yn ddathliad o ‘un bobl, un teulu, un tŷ’.

Gobaith Americanwr Cymraeg o Arfon

Ddiwrnod cyn angladd John Lewis, yr oedd Jerry Hunter yn gwneud datganiad rhyfeddol ar raglen Dros Ginio Radio Cymru. Bu’n trafod ei nofel fawr Ynys Fadog am hanes Cymry America. Dywedodd nad yw’n credu bod America yn wlad hiliol, ond ei bod yn wlad sy’n llawn o hiliaeth, fel y mae digwyddiadau Gorffennaf wedi profi. Ond dywedodd hefyd ei fod yn fwy gobeithiol nag erioed am ddyfodol America! Roedd yn ddatganiad cwbwl annisgwyl.

Gobaith newydd

Ymysg yr holl drafodaethau a fu yn ystod yr wythnos honno ar hiliaeth yr oedd y rhaglen Pawb a’i Farn (S4C), dan gadeiryddiaeth fywiog Betsan Powys, ac roedd yn rhifyn arbennig iawn. Yn y stiwdio ddi-gynulleidfa roedd hanner dwsin o bobl gweddol ifanc a dau ar sgriniau o leoliadau eraill. Roeddynt yn mynegi eu barn yn glir, yn onest ac mewn Cymraeg rhugl. Ond nid oedd yr un ohonynt yn wyn – ar wahân i’r un oedd yn arwain y drafodaeth. Go brin fod hyn wedi digwydd erioed o’r blaen ac yn nyddiau’r Eisteddod Amgen yr oedd y bobl ifanc yn cyflwyno gweledigaeth amgen John Lewis o ‘un bobl, un teulu, un ty’.

Ychydig ddyddiau cyn hynny yr oedd Ann Griffith o Washington wedi anfon y geiriau hyn ar e-bost; sylwch ar y ffynhonnell o dan y dyfyniad:

Ar 5 Gorffennaf roedd Ann – sy’n Gymraes wirioneddol ryngwladol ac wedi ei meddiannu gan y weledigaeth amgen ‘un bobl, un teulu, un tŷ’ – yn westai ar raglen Beti a’i Phobol (Radio Cymru). Mae’n briod ag Americanwr, Steve, sydd wedi dysgu Cymraeg, ac yn fam i Gwenan, Angharad ac Aled sydd, er na fuont yn byw yng Nghymru, yn Gymry Cymraeg. Y gân olaf a ddewisodd Ann ar y rhaglen oedd recordiad o Barack Obama yn canu (er nad yw fawr o ganwr) ‘Amazing Grace’, a’r gynulleidfa’n ymuno, yn angladd y gweinidog a’r gwleidydd Clementa Pickney yn Charleston yn 2015. Roedd y gweinidog a naw o’i aelodau wedi eu saethu yn farw gan eithafwr gwyn ar ôl bod yn eistedd gyda hwy mewn dosbarth Beiblaidd, a’r gweinidog wedi ei groesawu’n gynnes fel dyn gwyn i gapel lle roedd y gynulleidfa o liw tywyll. Roedd dewis Ann yn ddewis cwbwl annisgwyl fel ei dewis olaf a diwedd y rhaglen. Ond nid i Ann, na chwaith ar ddiwedd Gorffennaf 2020.

Gobaith gobaith

Mae llawer yn sôn na fydd y byd na bywyd yr un fath eto ar ôl y pandemig. Ond tybed na fydd y ddwy enfys, George Floyd, John Lewis, pobl ifanc du a gwyn eu lliw yng Nghymru, Ann Griffith, hiliaeth, haf 2020, aberth, caethwasiaeth ac AMEN Ebeneser Bedyddwyr, Atlanta, Georgia, yn adfywio’r ffydd sydd wedi wedi bod yn farw ac yn fewnblyg ynom? A tybed a ydym yn mynd heddiw drwy brofiadau personol, byd-eang, sydd yn profi fod neges y Testament Newydd nad oes ‘nac Iddew na Groegwr … un person ydych yng Nghrist’ – gweledigaeth amgen Iesu a Paul – yn gwbwl, gwbwl ganolog i fynd i galon yr Efengyl ?