E-fwletin Rhagfyr 8fed, 2014

Cenedligrwydd

Cyn bo hir bydd ein llefydd cwrdd yng nghyfnod yr Adfent yn atsain i ddarlleniadau cyfarwydd y Nadolig. Yn eu plith yr hanes yn Efengyl Luc am Joseff yn hebrwng Mair i Fethlehem i gael ei gofrestru “oherwydd ei fod yn perthyn i dŷ a theulu Dafydd”. Prin, trwy drugaredd, fydd y darllen cyhoeddus ar adnodau cyntaf Efengyl Mathew, sy’n rhestru achau Iesu hyd at Abraham. Ond mae’r ddau ddarn, fel ei gilydd, yn amlygu arwyddocâd achres, tras a chenedl i’r Iddewon – fel sawl diwylliant arall.

Mae’r pwyslais hwnnw ar arwyddocâd neilltuol tras Iddewig i’r genedl Iddewig wedi codi ei ben eto yn ddiweddar wrth i Binyamin Netanyahu geisio ei orau i wthio’r Bil Cenedligrwydd drwy’r Knesset. Amcan y ddeddf yw cyfyngu ar hawliau cenedlaethol trigolion Israel nad ydynt yn Iddewon. Bwriad lladmeryddion y ddeddf yw dathlu a dyrchafu hunaniaeth genedlaethol yr Iddew. Ond gwneir hynny drwy anwybyddu hawliau democrataidd sylfaenol gweddill trigolion y wladwriaeth. Mae hefyd yn tanseilio rhai o bileri datganiad annibyniaeth gwladwriaeth Israel sy’n datgan yn groyw bod y wladwriaeth i’w sylfaenu ar “yr egwyddorion a fynegwyd gan broffwydi Israel – hawliau’r unigolyn, cyfiawnder a rhyddid“ gan gynnig “cydraddoldeb cymdeithasol a gwleidyddol cyflawn i bod dinesydd, waeth beth fo ei grefydd, hil neu ryw”.

Mae’r ddeddf hefyd, yn ôl ei wrthwynebwyr, yn mynd yn groes i ysbryd a gorchymyn yr Hen Destament mewn ffordd ddofon iawn. Nododd y Canon Giles Fraser yn ddiweddar y dylai’r Iddewon, o bawb, wybod am y profiad o fyw mewn gwlad estron, heb hawliau, ac yn brae i ragfarnau trigolion cysefin. Mae’r Hen Destament yn gronicl o brofiadau sy’n deillio o gaethglud a chwalfa a chanlyniadau seicolegol y cyfnodau hynny. Mae’n siŵr mai eu profiad hallt o alltudiaeth drwy’r canrifoedd sy’n bwydo’r awydd dwys yn yr Iddew pybyr i sicrhau meddiant ar Wlad yr Addewid iddyn nhw a’u disgynyddion.

Ond gellid dadlau bod yr ysfa hon yn milwrio yn erbyn gwerthoedd craidd eu crefydd. Ceir yr adnod hon yn Deuteronomium (10:19) – “ Yr ydych chwi i garu’r dieithryn, gan i chi fod yn ddieithriaid yng ngwlad yr Aifft”. Nid un adnod unig yw honno chwaith, mae’n cynrychioli thema barhaus yn yr Hen Destament sy’n gweld proffwyd ar ôl proffwyd yn annog y genedl Iddewig i ddangos cydymdeimlad at estroniaid a dieithriaid sy’n byw yn eu plith ac arfer cydraddoldeb wrth ddelio â nhw. Mae’r thema honno yn dwyn i gof ddisgrifiad Waldo o Deyrnas Dduw: “Mae Teyrnas gref, a’i rhaith yw cydymdeimlad maith”.

Ond wrth i ni dynnu llinyn mesur ar Binyamin Netanyahu a’i gynghreiriaid – beth amdanom ni, Gristnogion, yn y Gymru Gymraeg; ac yng nghymdogaethau Cymraeg traddodiadol y gogledd a’r gorllewin yn enwedig? Mae yna ddieithriaid ac estroniaid yn ein plith ni, wrth y fil – yn Saeson a thramorwyr. Sut ddylen ni ymagweddu tuag at y mewnlifiad hwn? Sut allwn ni estyn allan mewn cydymdeimlad a brawdgarwch at eu hanghenion ysbrydol nhw? Sut mae amlygu cyfoeth ein hetifeddiaeth Gristnogol iddyn nhw – a hynny heb ei wanhau? Sut mae adeiladu ar ein hunaniaeth fel Cristnogion Cymraeg yn y sefyllfa amlddiwylliannol sy’n datblygu o’n cwmpas?

Ddwywaith yr wythnos hon dwi wedi cael fy holi gan fewnfudwyr o Saeson – “When is the Plygain this year? It’s such a special atmosphere. I don’t understand a word but I really get a lot out of it”.

(Gyda llaw, os ewch chi i’r adran Materion Cyfoes yn y Bwrdd Clebran, fe welwch fod Vivian Jones wedi ymateb i neges Morris Pugh Morris dan y teitl “Dryllio credoau, a chofleidio bywyd!”)