Hyfrydwch oedd darllen yr adroddiadau yn y wasg grefyddol yn ddiweddar am yr eglwysi hynny a fu’n llwyfannu drama’r geni yng Nghaerdydd, Llanddarog, Aberafan, Aberdâr a Chaerfyrddin gyda’r bwriad o gyflwyno stori’r geni yn syml i gynulleidfaoedd ehangach na’r rhai sy’n mynychu oedfaon yn rheolaidd ar y Sul. Yn Efengylau Mathew a Luc y ceir yr hanesion traddodiadol am enedigaeth Iesu yn y Beibl. Yno, cewch ddarllen y storïau cyfarwydd am y geni gwyrthiol, yr angylion, y bugeiliaid a’r doethion, yn ogystal â’r adroddiad brawychus am y Brenin Herod yn lladd pob bachgen dwyflwydd oed neu lai yn Methlehem a’r cyffiniau. Ond os oes gwell gennych adroddiad mwy diwinyddol ei gynnwys a’i naws, yna rhaid troi at bennod agoriadol Efengyl Ioan ac at un o ddarnau cyfoethocaf y Beibl sy’n sôn am ddyfodiad y Gair yn Gnawd.

Ond beth am Efengyl Marc, y gynharaf a’r byrraf o’r pedair efengyl, sinderela yr efengylau yn ôl rhai? Nid yw Marc yn cyfeirio at hanesion y geni o gwbl ac nid oes ganddo lith ddiwinyddol chwaith. Yn hytrach mae’n dechrau ei efengyl gyda’r cymeriad asetaidd Ioan Fedyddiwr yn brasgamu i’r llwyfan yn ei wisg o flew camel gan gyhoeddi bedydd edifeirwch a datgan bod yna un cryfach nag ef yn dod ar ei ôl.

Mae’n siwr nad dyma’r darn o’r Ysgrythur a ddarllenir eleni yn oedfaon Nadolig y plant, neu ar fore dydd Nadolig cyn i bawb fynd tuag adre’ i fwyta ei ginio moethus, ond mae’n rhaid imi gyfaddef bod Efengyl Marc yn un da am gynnig yr antidote perffaith i’r gormodiaeth sydd ar garlam yr adeg hon o’r flwyddyn. Ydi, mae’r portread o Ioan ei hun a’i gyflwyniad o’r Iesu yn ddigon i’n sobri a’n hysgwyd o sentimentaleiddiwch materol y Nadolig. Yn dilyn y cyflwyniad byr am Ioan Fedyddiwr, mae Marc yn bwrw ati yn ddiymdroi i sôn am weinidogaeth Iesu. Down wyneb yn wyneb â dirgelwch y Crist byw a’r gyfrinach Feseianaidd. Nid oes amser i wastraffu mewn beudy ym Methlehem Jwdea. Daw digon o gyfle eto i ryfeddu.

Mae Rowan Williams yn ei gyfrol Meeting God in Mark yn disgrifio sut y bu i Efengyl Marc chwarae rhan allweddol ym mywydau dau o gyfathrebwyr Cristnogol pennaf ein cyfnod, sef Jürgen Moltmann a’r diweddar Anthony Bloom. Yn 1945 roedd yr Almaenwr Moltmann yn garcharor rhyfel yn yr Alban pan dderbyniodd gopi o’r Beibl gan un o gaplaniaid y fyddin. Roedd newydd weld lluniau o drychinebau Belsen a Buchenwald a cheisiai dygymod â’r ffaith iddo frwydro dros gyfundrefn a oedd wedi bod yn gyfrifol am erchyllterau lawer. Yn achos Anthony Bloom roedd yntau wedi mynychu gwersyll ar gyfer pobl ifainc ac wedi cael ei gynddeiriogi gan bregeth a glywodd gan offeiriad o’r Eglwys Uniongred. Roedd yn benderfynol o ddangos mai ffolineb pur oedd y ffydd Gristnogol ac er mwyn gwneud hynny penderfynodd fynd ati i ddarllen Efengyl Marc gan mai hon oedd yr efengyl fyrraf. Ond yn groes i’r disgwyl, cafodd Moltmann a Bloom brofiadau o bresenoldeb Crist ac fel y gwyddom daeth Moltmann yn ddiweddarach yn un o ddiwinyddion mwyaf dylanwadol yr ugeinfed ganrif a Bloom yn arweinydd blaenllaw yn yr Eglwys Uniongred.

Tra rhydd Gŵyl y Nadolig gyfle i ni ddarllen o’r newydd yr hanesion hynny sy’n cofnodi dyfodiad Crist i’n byd mewn stabl ddi-nod ym Methehem, mae modd i ninnau hefyd, fel yn hanes Moltmann a Bloom, ddod o hyd i’r un sy’n gryfach na’r un ohonom drwy deithio ar hyd ffyrdd efengyl Marc a chael profi o’r presenoldeb dwyfol sydd y tu hwnt i’n hamgyffred dynol.