Mosg-Gadeirlan

Hydref diwethaf fe euthum am y tro cyntaf i Andalusia yn Sbaen, a Costa Del Sol yn benodol i ymweld â chysylltiadau teuluol. Yn ystod f`arhosiad roeddwn yn awyddus i ymweld ag un o hen ddinasoedd Sbaen fel Seville, Cadiz, Granada neu Cordoba, yr oll o fewn cyrraedd ymweliad diwrnod. Yr unig drefniant oedd yn gyfleus oedd y daith i Cordoba. Yno yr euthum.  Ar y daith roeddwn yn un o griw yn mynd trwy`r maes olewydd mwyaf yn y byd, heibio i Bagoda a phenglog aur y Bwda a mynydd a oedd fel pen Indiad (America) yn gorwedd! Wedi parcio`r bws roedd y bont Rufeinig hynod o drawiadol yn ein croesawu i’r  hen ddinas gaerog hanesyddol. Yn hawlio`r awyr o`n blaenau yr oedd y Fosg-Gadeirlan. Wedi cerdded dros y bont anelu am y synagog hynaf yn Ewrop, un fechan hynod,  yn un o strydoedd culion canol y ddinas ac yna ymweld â’r Fosg-Gadeirlan.

Mosg-Gadeirlan Cordoba

Beth yw`r eglurhad ar yr enw hynod hwn? Goresgynnwyd Sbaen Babyddol gan y Mwslim ddechrau’r 8g  Cyn hynny roedd yng Nghordoba eglwys (St. Vincent)  a sefydlwyd rhywbryd yn y 6g neu`r 7g, ond mae’n debyg ei bod wedi gweld dyddiau gwell erbyn dyddiau’r Mwslim. Pan ddaeth y Mwslim i’r ddinas yn yr 8g neilltuwyd un rhan o’r Eglwys i’r Cristnogion a rhan arall i’r Mwslim cyn codi’r Mosg yn yr 11g ar safle’r Eglwys. Felly y bu pethau am  dair canrif, cyn i’r Cristnogion gipio’r  wlad drachefn, o dan arweiniad Ferdinand ac Isabella yn 1236. Dinistriwyd pob Mosg yn Sbaen, ond penderfynodd y ddau, am resymau hanesyddol a diwylliannol (nid crefyddol), eu bod yn diogelu`r Mosg yn Cordoba ac, yn y man, adeiladu Eglwys Gadeiriol o’i chwmpas.

Yr hyn a barodd syndod i mi oedd clywed gan ein harweinydd ar y daith am oddefgarwch crefyddol y llywodraeth Islamaidd. Roedd rhyddid am dair canrif i Fwslim, Iddew a Christion addoli yn ôl eu cydwybod. Holais yr arweinydd beth oedd ymateb y werin bobl i`r fath sefyllfa. Ni chefais ateb, ond fe ddaeth ateb yr wythnos diwethaf mewn adolygiad o lyfr yn y Church Times ar Islam (Pelican) gan Tariq Ramadan. Yn hwnnw nodir bod y werin Gristnogol wedi cael rhyddhad oddi wrth orthrwm a phoen y gwrthdaro rhwng Uniongred a Heretig. Bellach roedd rhyddid crefyddol a`r werin yn anadlu yn fwy rhydd. Nid oedd gan y llywodraeth Islamaidd unrhyw ddiddordeb mewn dadleuon athrawiaethol a oedd yn nodweddu Cristnogaeth y cyfnod. Tybed a oedd ein harweinydd yn Babydd ac efallai yn amharod i gydnabod y gwahaniaeth meddylfryd rhwng y cyfnod Cristnogol a’r cyfnod Islamaidd yn Sbaen?

Y mae Isis ffwndamentalaidd hyd y gwelir yn ceisio adfer y cyfnod Califfaidd hwnnw, ond Duw a ŵyr ble mae yr ysbryd goddefgar oedd mor nodweddiadol o’r cyfnod, a hynny pan mae prif ffrwd Cristnogaeth wedi mynd yn fwy goddefgar? Y maent yn rhoi enw drwg i grefydd Islam fel y mae elfennau ffwndamentalaidd anoddefgar cyffelyb o fewn Cristnogaeth yn rhoi enw drwg i’r Ffydd Gristnogol.

Y paradocs rhyfeddol yw, er mai trwy rym y daeth y Mwslim i feddiannu Sbaen, eto, wedi’r fuddugoliaeth yn dangos goddefgarwch annisgwyl. Mewn byd amherffaith ai breuddwyd ffôl yw meddwl fod y perffaith yn bosibl?