Aeth bron i fis heibio ers rhaglen Jon Gower (S4C Gohebydd ) am ei ymweliad â De Corea yn dilyn ôl troed y Cymro Robert Jermain Thomas o Lanofer a ddienyddiwyd â chleddyf o flaen cannoedd o bobl pan ymosododd milwyr Corea ar long y credid ei bod yn cario milwyr o China. Yr oedd Jermain yn 27 oed ac y mae eglwys ar yr union fan ble cafodd ei ladd. Fe’i ystyrir yn sylfaenydd yr eglwysi Protestannaidd efengylaidd/caristmataidd – y Pentescostiaid a’r Presbyteriaid yn arbennig – ac yn eglwysi mawr a llwyddiannus.
Does dim amheuaeth am edmygedd Jon Gower o Robert Jermain – ei ffydd, ei ddewrder, ei aberth ‘a’i Feibl yn ei law’. Ond yr oedd y rhaglen hefyd yn bererindod bersonol iddo. Cyn mynd i’r capel yn Llanofer ble magwyd Robert Jermain fe aeth Jon â ni i gapel ei blentyndod – Libanus – ble roedd yn arfer mynd ‘dair gwaith pob Sul’ gyda’i fam. Roedd ei fam yn gwbl hapus yn y capel a’i ffydd dawel, syml ‘yn llosgi fel cannwyll tu mewn iddi’. Dywedodd Jon mai dyma’r ‘ffydd yr oedd ef wedi methu ei chadw’ oherwydd daeth bywyd a’i brysurdeb a’i swn ar ei draws. Ni ddywedodd ei fod bellach yn anffyddiwr a rhesymau digon cyffredin oedd tu ôl i’r cilio. Wrth ddweud hynny roedd tinc o hiraeth a chwithdod yn ei lais.
Wedi rhyfeddu o weld llwyddiant yr eglwysi yn Ne Corea, daeth Jon Gower i gredu fod y llwyddiant hwnnw yn rhan o lwyddiant cyfalafol, materol De Corea. Busnes a chrefydd, meddai, sy’n rheoli. Aeth i deimlo yn anghyfforddus a phenderfynodd ymweld â theml Fwdiaidd tu allan i Seoul. Gwlad Fwdiaidd yw De Corea. Bu’n siarad â lleian yno a’i hwyneb yn glowyi’n gynnes , groesawus. Dywedodd wrth Jon fod Bwdiaeth a Christnogaeth yn parchu ei gilydd; fod capel yn y deml wedi ei neilltuo i gydnabod presenoldeb crefyddau eraill. Soniodd wrtho hefyd fod rhai crefyddau wedi arwain i ryfeloedd a soniodd am y Croesgadau. Dywedodd hefyd mai Bwdiaeth yw ‘r unig grefydd na fu’n gyfrifol am ddechrau rhyfeloedd. Ni chafodd ei chroesholi. Soniodd fod bywyd yn y deml yn dechrau yn ddyddiol am 4.30 y bore gyda chanu’r gloch fawr 108 o weithiau, sef nifer y ‘pechodau dynol’ sydd ar y ddaear.
Yn y deml hon y daeth y rhaglen yn ôl at bererindod Jon ei hun, oherwydd yno, meddai, y daeth agosaf at ei brofiad yn Libanus gynt gyda’i fam. Daeth y ‘gyffes’ honno yn annisgwyl.
Mae’n hawdd deall na fyddai yn teimlo’n gyfforddus yng nghynulleidfaoedd mawr Seoul. Ond faint o genhedlaeth Jon Gower sydd wedi colli cysylltiad â’r ffydd Gristnogol a’u gadael heb ddim ond atgofion plentyndod? Mae anwybodaeth yn tanseilio Cristnogaeth yn fwy na dim. Efallai y dylai fod wedi ymweld ag un o eglwysi’r minjung , sef eglwysi bychain, bregus y di-freintiedig yn strydoedd cefn Seoul sy’n ceisio dirnad beth yw lle Cristnogaeth mewn byd mor gystadleuol a rhanedig a lle nad oes llwyddo i’r mwyafrif. Yno y maent yn addoli yn gynulleidfaoedd bychain. Tybed a fyddai wedi teimlo yn nes at ei wreiddiau yn y fan honno? Ni ddychwelodd i Libanus ar ddiwedd y rhaglen chwaith ond aeth i holi cenhadwr o Corea oedd yn pregethu yn Llanofer ac yn gweddïo am weld Llanofer eto yn dod yn ddechrau diwygiad i ennill Cymru yn ôl i Grist.
Roedd yn rhaglen ddiddorol am ddwy wlad, yn ogystal ag am ŵr ifanc a roddodd y cyfan i’w Arglwydd yn ei ddydd, a gŵr diwylliedig yn cynrychioli ei genhedlaeth yntau mewn oes arall.