Mae’r E-fwletin ychydig yn wahanol yr wythnos hon, ac oherwydd hynny y mae ychydig yn faith, efallai, wrth ystyried yr e-fwletin arferol.Ond gobeithio y byddwch yn cytuno fod rheswm da am hynny pan welwch beth yw byrdwn y neges…

Bu farw Marcus Borg ar Ionawr 22ain yn 72 oed. Yr oedd ymysg yr ysgolheigion â fu am oes yn ymchwilio i ‘Iesu Hanes’. Gydag eraill sefydlodd y ‘Jesus Seminar’ a oedd yn darllen ac astudio’r Efengylau yn onest a beirniadol er mwyn dod yn nes at Iesu’r dyn sydd, yn aml yn hanes yr eglwys, wedi mynd yn angof neu ar goll yn llwyr. Ysgrifennodd Borg 21ain o lyfrau ac y mae rhywbeth trawiadol yn rhai o’r teitlau fel ‘Meeting Jesus again for the first time’ a ‘The God we never knew’. Academydd ac ysgolhaig disglair ydoedd (bu’n Athro yr Adran Crefydd a Diwylliant ym Mhrifysgol Oregon am 28ain mlynedd) ac ni theimlodd alwad i fod yn weinidog a chael ei ordeinio.
Ond mae angen dweud mwy am Marcus Borg. Pan mae coffâd y New York Times yn ei ddisgrifio fel ‘leading evangelist of what is often called Progressive Christianity’ mae angen tynnu sylw at yr ‘evangelist’. Fe’i magwyd o fewn yr Eglwys Lutheraidd ond fel i lawer o’i gyfoeswyr aeth iaith crefydd yn ddi-ystyr ac yn ddi-sylwedd iddo. Ond aeth ei waith ysgolheigaidd yn fwy na phwnc academaidd iddo. Ymunodd â’r Eglwys Anglicanaidd. Mater o ddyfalu yw pa mor drwm oedd dylanwad ei briod, Marianne, arno, oherwydd fe ddaeth hi yn offeiriad yn Eglwys Gadeiriol Portland, Oregon. Mae hanesyn cynnes yn cael ei adrodd amdano gan Brian MacLaren oedd yn aml yn ymddangos mewn sesiynau cwestiwn ac ateb gyda Borg mewn colegau. Meddai B.M. wrth sôn amdano ef, Diana Butler Bass a Borg ar yr un panel :
“…nearly all the questions about theology and Christology were directed to Marcus, the questions about church history and trends went to Diana, and the questions about pastoral work and spirituality went to me. Near the end a question on prayer was directed – predictably – to me. After I responded, Marcus spoke up. “I pray too!” he interjected, and shared some tender and meaningful reflections on his own prayer life. I was deeply touched that Marcus didn’t want to stay in the zone of theory…” (Brian Maclaren)
Soniodd Tom Wright hefyd am brofiad mor gyfoethog oedd cynnal trafodaeth gyda Borg am Iesu trwy sbectol efengylaidd/geidwadol Wright a sbectol rhyddfrydol/’progressive’ a gyhoeddwyd mewn cyfrol yn 1999 (‘The meaning of Jesus’). Yn ogystal â’i ysgolheictod disglair, soniodd Wright am ei ostyngeiddrwydd a’i barodrwydd i wrando. Mae’n enghraifft ardderchog o drafodaeth adeiladol ac nid yw’n anodd gweld peth o ddylanwad y ddeialog honno yng nghyfrolau diweddar Wright.
Cyfrol fwyaf poblogaidd Borg yw ‘The Heart of Christianity’ (2004) a sylwadau un adolygydd oedd mai yn y gyfrol hon y mae ‘calon Cristnogaeth yn siarad yn uniongyrchol â’r galon ddynol fel ffydd i’w byw yng nghwmni Iesu’. Ei fwriad yn y gyfrol oedd cyflwyno gweledigaeth o Iesu fel “a way of seeing God, our relationship to God, and the path of transformation.” Roedd Iesu yn llawer mwy iddo na phwnc i’w drafod a maes i’w astudio. Y mae’n berson nad yw’n bosibl gollwng gafael arno. I Borg aeth yr ymchwil yn bererindod a phetai anffyddwyr yn fwy gonest yn eu hymchwil, meddai, fe fyddai cymaint o ‘anffyddiaeth ddamcaniaethol’ yn diflannu.
Ei gyfrol olaf (2014) oedd darn o hunangofiant : “Convictions – How I learned what matters most” ac yn y gyfrol honno daw angerdd ei argyhoeddiad o’r ffydd Gristnogol yn gwbl amlwg ac yn cyfiawnhau geiriau’r NYT wythnos yn ôl – “leading evangelist of what is often called progressive Christianity”.
Braint i ni yn Cristnogaeth 21 yw cael ychwanegu un llais arall o ddiolch am Marcus Borg – ei fywyd a’i waith, yn arbennig drwy’r Jesus Seminar. A diolch hefyd fod ei waith wedi tyfu’n argyhoeddiad dwfn fod yn rhaid cyflwyno Iesu yn newydd i bob oes. Methodd Marcus Borg beidio gwneud hyn, diolch am hynny.