Dyma ychydig sylwadau wedi wythnos o raglenni, Cymraeg a Saesneg, am iechyd meddwl ac iselder :

• Newsnight, Chwefror 15ed: Cyfweliad Kirsty Wark gyda Sue Klebold. Plentyn deunaw oed i Sue a’i phriod oedd Dylan Klebold a saethodd, gyda’i ffrind Eric Harris,12 o ddisgyblion ac un athro yn Ysgol Uwchradd Columbine (Colorado) gan anafu 21 arall. Cyn diwedd y prynhawn roedd y ddau wedi saethu eu hunain. Ebrill 20ed, 1999 oedd y dyddiad. Mae Sue Klebold newydd gyhoeddi cyfrol, “A Mother’s Reckoning: Living in the Aftermath of Tragedy” yn dilyn blynyddoedd o weithio gyda mudiad i atal hunan laddiad ymhlith pobl ifanc.
Y mae’r elw a ddaw o’r gyfrol yn mynd tuag at waith iechyd meddwl. Un o’r pethau a ddywedodd wrth Kirsty Wark oedd ei bod yn edifar na fyddai wedi gwrando mwy ar Dylan, oherwydd daeth yn amlwg wedi’r gyflafan ei fod yn dioddef o iselder ysbryd, ond wedi llwyddo i gadw hynny rhag ei rieni. “Rwy’n siwr fy mod”, meddai, “wedi dweud gormod wrtho, yn hytrach na gwrando arno.” Pan ofynnodd Kirsty Wark iddi a oedd yn dal i gredu yn Nuw, ateb Sue oedd “Not in the same way”. Yn anffodus ni ddilynodd KW y sylw pwysig hwnnw ond, yn hytrach, aeth ymlaen ar unwaith i ofyn a oedd yn gobeithio y byddai yn gweld Dylan eto. Yn ei dagrau yr atebodd Sue Klebold ei bod yn gobeithio hynny….yn fawr. Cyfle a gollwyd, neu gyfweliad a olygwyd, oedd na chlywsom ym mha ffordd yr oedd ei chred yn Nuw wedi newid.

• Colofn Cris Dafis (ein colofnydd mwyaf sensitif a thosturiol) yn Golwg (Chwefror 18). Llun gan ddyn o’r enw Ehab Taha ar ei dudalen Facebook ac yn dangos hen wraig oedrannus yn gafael yn dyner yn llaw gŵr ifanc a golwg brudd arno. Funudau ynghynt yr oedd y dyn ifanc wedi bod yn bytheirio a rhegi ac ymddwyn yn dreisgar fygythiol. Dianc oddi yno wnaeth gweddill y teithwyr, mewn dychryn ac ofn. Aros i gynnig cysur wnaeth y wraig oedrannus ddienw. Nid cynnig cysur i’r sawl gafodd eu bygwth, ond i’r dyn â wnaeth y bygwth. Ac o fewn eiliadau, roedd y dyn ifanc, a dagrau yn ei lygaid, wedi ymdawelu. Fe allai’r stori fod wedi gorffen yn erchyll, wrth gwrs. “Ond”, meddai Cris Dafis, “mewn byd sy’n llawn casineb a rhagfarn a lladd, daeth gweithred y wraig hon…..â llonydd a heddwch i enaid poenus…a bod arwyddion bychain yn gallu gwella clwyfau.” ‘Y gwersi mawr mewn llun bach’ yw pennawd y golofn. Ond mae llawer mwy na ‘gwers’ yn y stori hon a stori Columbine.

Ni all iechyd meddwl ac iselder fod yn ‘bwnc’ a thestun rhaglenni am wythnos yn unig.

Pob bendith.