Mae gen i edmygedd mawr o’r newyddiadurwyr hynny sy’n mentro’u bywydau i ddod ag adroddiadau i ni am drychinebau dychrynllyd mewn gwahanol leoliadau tramor. Ond wrth i’r lluniau ddod yn fwy cyfarwydd, ac wrth i’r ystadegau am y dioddefaint lifo drosom ddydd ar ôl dydd, hawdd iawn yw suddo dan don difaterwch. Eto, mae gan ambell i ohebydd y ddawn i weld y tu hwnt i’r darlun cyffredinol, i hoelio’n sylw ar achosion unigol, i greu darlun o deulu ac unigolion a phobl go iawn fel ni’n hunain. Does neb gwell am wneud hynny nag Orla Guerin, gohebydd rhyngwladol y BBC, sydd bob amser yn crisialu’r sefyllfa drwy adrodd hanes un person neu un teulu ynghanol y gyflafan. 

Orla Guerin (Llun Twitter)

Mae ambell i wladwriaeth yn deall hynny’n burion, ac felly’n cyfyngu ar ryddid newyddiadurwyr. Enghraifft amlwg yw Sawdi-Arabia, sydd wedi gwrthod pob cais gan rai fel Orla Guerin i gael mynediad i Yemen i weld y brwydro drostyn nhw eu hunain. Ers 2015, bu Sawdi-Arabia yn arwain cyrchoedd milwrol yn erbyn y garfan Houthi yn Yemen, wedi i’r mudiad hwnnw oresgyn yr Arlywydd Hadi, a ddihangodd i Sawdi-Arabia i chwilio am noddfa. Yn eu tro, mae’r Unol Daleithiau, Prydain a Ffrainc yn cefnogi’r Sawdïaid, ac yn ystod y blynyddoedd diwethaf cafodd cannoedd o bobl gyffredin, gan gynnwys plant, eu lladd yn ystod rhai o’r cyrchoedd awyr.

Rai blynyddoedd yn ôl, llwyddodd Orla Guerin i deithio’n gyfrinachol ar long cario gwartheg i Aden, a gwelsom luniau o fachgen pumlwydd oed o’r enw Ahmad Mohammed yn gorwedd mewn ysbyty wedi ei anafu mewn cyrch awyr.

Heddiw, wyddom ni ddim i sicrwydd beth yw’r sefyllfa yn Yemen. Yn ôl y Cenhedloedd Unedig, mae newyddiadurwyr yn cael eu llofruddio a’u carcharu yno’n rheolaidd. O ganlyniad, ychydig sy’n hysbys am wir gyflwr y wlad, er y medrwn ddyfalu mai dyma’r argyfwng dyngarol gwaethaf yn y byd erbyn hyn.  Dywed UNICEF bod 1.5 miliwn o blant Yemen yn dioddef o ddiffyg maeth, a bod 21 miliwn o oedolion, sef ymhell dros 80% o’r boblogaeth, angen cymorth dyngarol. Gyda newyn difrifol ar y gorwel, cholera yn rhemp, yr economi’n deilchion a thros filiwn o bobl yn ddigartref, daeth Cofid 19 i hawlio llawer gormod o fywydau mewn cymunedau sy’n amddifad o bob cyfleuster i’w hamddiffyn eu hunain.

Ahmad Mohamed

Fel y gŵyr llawer ohonom, mae’r hyn sy’n digwydd yn Yemen yn berthnasol iawn i ni yng Nghymru, oherwydd mai yn Y Fali yn Ynys Môn y cafodd llawer iawn o beilotiaid Sawdi-Arabia eu hyfforddi ar gyfer y cyrchoedd angheuol. Daeth yr arfer i ben oherwydd diffyg lle yn Y Fali.

Ond yr wythnos hon, rhybuddiodd Cymdeithas y Cymod y medrem weld rhagor o hyfforddi’n digwydd ym maes awyr Llanbedr ger Harlech yn y dyfodol os bydd Llywodraeth Cymru’n gefnogol i gynlluniau Snowdonia Aerospace, sy’n rhentu’r safle.

Am ba hyd y medrwn ganiatáu i hyn ddigwydd? Mae Ahmad Mohamed yn tynnu at ei ddeg oed erbyn hyn. Pa un ohonom ni tybed fyddai’n fodlon egluro iddo pam y bu inni anwybyddu’r anfadwaith yma?