Papur i gynhadledd flynyddol Cristnogaeth 21 yn y Morlan Aberystwyth  Mehefin 2013     gan Enid R Morgan

1.    CYFLWYNIAD

Yn  2007 cyhoeddodd Robert Pope gyfrol gyfoethog ac amrywiol dan y teitl Lloffion ym Maes Crefydd . Y mae’r teitl hynod o hen ffasiwn hwn yn cuddio amrywiaeth ardderchog o bynciau anodd sy’n cael triniaeth ofalus, gwrtais, ddysgedig. Y mae Robert Pope, oedd yn Uwch ddarlithydd yn yr adran astudiaethau crefyddol ym Mangor wedi bod yn cyfrannu erthyglau amrywiol eu cynnwys ers deng mlynedd ar hugain a mwy a hynny i bron pob cylchgrawn Cymraeg y gwyddoch amdano a rhai na chlywsoch amdanynt erioed. Mae Robert Pope wedi cyfrannu i’r cwbl. Er enghraifft yng  nghyfrol 2007 mae ganddo ddwy erthygl dda ar achos a gwraidd  ffwndamentaliaeth yn Islam, Iddewiaeth a Christnogaeth.  Dywed yn y rhagair:

‘Ni ellir ond dod i’r casgliad mai ychydig sydd ar gael yn y Gymraeg i’r sawl sydd â diddordeb mewn pynciau diwinyddol a’u dialog â materion cyfoes, a hynny mewn cyfnod a welodd lu o gyhoeddiadau cyffelyb yn Saesneg.’ 

Ar wahân i gyfrol Vivian Jones Menter Ffydd nid wyf wedi llwyddo i ddod o hyd i gyfrol arall sy’n  gweddu i’r disgrifiad hwnnw.  Ond bu yn y Traethodydd erthyglau unigol ac ambell rifyn cyfan wedi ei neilltuo i bwnc arbennig, megis yn Hydref 2006 rifyn ar Ddinas Jeriwsalem o safbwynt  tair crefydd ‘Y Llyfr’. Cafwyd hefyd erthyglau gan nifer o wahanol unigolion 

John Heywood Thomas ar Moesoldeb a Marwolaeth

Iolo Lewis ar  Dafydd Wyn Parry Crefydd a Gwyddor – Myfyrdodau 2006

Richard H T Edwards Eglwys y Dyfodol Cyfuno Ffydd a Rheswm

Owain Llŷr Evans Darwin a’r Meddwl Crefyddol –

Catrin Williams  Newid Hinsawdd a’r Weledigaeth Apocalyptaidd.

Ceir erthyglau byrrach a phytiau byrion wedi eu cyhoeddi yn ‘Cristion’ hefyd. Ond nid wyf eto’n argyhoeddedig fod  dwy dudalen yn’ Cristion’ nac e-fwletin Cristnogaeth21 yn haeddu’r gair traddodiadol pwysfawr ‘cyhoeddi’! Dechreuwn felly gyda’r pennawd.

2. Beiblaidd ac Esboniadol

Gwasg Bryntirion, tŷ cyhoeddi Mudiad Efengylaidd Cymru wedi cyhoeddi casgliad o ddefnydd o safbwynt efengylaidd ceidwadol.

Cyfres Bara’r Bywyd gan Gwyn Davies- y diweddaraf ar Lyfr y Diarhebion 

Gwneud Marc ( astudiaethau ar gyfer dosbarthiadau Beiblaidd) gan Emyr James 

Croes fy Arglwydd  Gwynn Williams,

Diwinydda Ddoe a Heddiw, Eryl Davies, Gwyn Davies, Noel Gibbard ac Iwan Rhys Jones

Y Ffordd Gadarn  R Geraint Gruffydd 2008

(I’w gyhoeddi’n  haf 2013)) Gair a’r Ysbryd .Ysgrifau ar Biwritaniaeth R Geraint Gruffydd( 

Yn wrth gyferbyniad i gynnyrch Gwasg Bryntirion cawn y drydedd gyfrol yng nghyfres Elfed ap Nefydd – ‘Dehongli’r Gwyrthiau’  ( y ddau arall yw ‘Dehongli’’r Damhegion’ a ‘Dehongli’’r Bregeth’)  Dyma ffrwd gyson o ganol y traddodiad rhyddfrydol Cristnogol, wedi  ei gyhoeddi gan Cyhoeddiadau’‘r Gair, ac mae’r adrannau yn cynnig esboniad ar gynnwys holl wyrthiau Iesu yn yr efengylau.

Rhain yn beth fyddwn yn ei alw yn ‘lyfrau gwaith’ yr enwadau.

Llyfr Datguddiad wedi ei olygu gan Robin Gwyndaf – cyfrol hardd a drud

3  Litwrgi – Llyfrau gwaith teulu’r ffydd 

Math arall o lyfr gwaith yw llyfrau at addoli a defosiwn.  Yr oedd fy nhad-cu, Defi Morris, Ysbyty House, y Bynea, yn frawd i Silas Morris Prifathro Coleg y Bedyddwyr Bangor yn nechrau’r ugeinfed ganrif – dyma fi yn y cwmni hwn yn brolio fy nghymwysterau ymneilltuol! Yr oedd ef yn perthyn i genhedlaeth a  welodd ddwyn i ben y frwydr i ddatgysylltu Eglwys Loegr yng Nghymru . ( Yr oedd Emrys ap Iwan, gyda llaw yn galw’r enbydrwydd hwnnw yn ‘frwydr rhwng pechaduriaid a rhagrithwyr’)   Yn ôl chwedl fy mam yr oedd fy nhad-cu yn  edrych lawer ei drwyn ar yr offeiriad lleol am fod hwnnw naill ai’n methu neu’n gwrthod gweddïo ‘o’r frest’ a heb ei Lyfr Gweddi. Estynnid coegni fy nhad-cu at y llyfr yn ogystal â’r offeiriad!

Ond ar y Llyfr Gweddi Gyffredin  y maged y Methodistiaid; yma mae gwreiddiau mynegiant Pantycelyn ac Ann Griffiths.  Bu colli’r ymdrwytho addolgar yng ngeirfa a mynegiant y llyfr gweddi yn golled enbyd i Ymneilltuaeth ac yn fodd i ehangu’r bwlch rhwng yr enwadau a’r Hen Fam, fel yr haeddai ar un adeg gael ei galw. A chan fod Anglicaniaeth yn credu’n ddwfn yn  yr egwyddor mai’r hyn sy’n cael ei weddïo yw’r hyn sy’n cael ei gredu  (Lex orandi lex credendi)  mae’r hyn a ddywedir yn y ddeialog rhwng offeiriad a chynulleidfa yn allweddol i’n hamgyffrediad o’r Duw yr ydym yn troi ato wrth addoli. Ac erbyn hyn, llawenydd yw dweud bod gennym Lyfr Gweddi Gyffredin newydd, eang, gyfoethog ac ystwyth. Cyhoeddiad dwyieithog yw, ond mae’r cyfrolau newydd yn rhai y gall Cymry Cymraeg  droi atynt gyda rhyddhad a balchder.  ’Dyw’r rhai a luniodd y Gymraeg  ddim yn cael eu henwi yn y llyfrau ond diolch am ddycnwch Euros Bowen, Beynon Davies, Enid Pierce Roberts, Gwynn ap Gwilym, Hugh Pierce Jones, Norman Hughes, Evan Orwig Evans ac eraill y cefais y fraint o’u hadnabod a dysgu ganddynt.

  Cychwynnwyd ar y gwaith yn fuan ar ôl yr ail ryfel byd pan aeth nifer o daleithiau cenedlaethol ati i foderneiddio iaith, ac i gymhwyso diwinyddiaeth y Llyfr Gweddi i’w hangen tra’n dal i arddel eu perthynas a theulu Caergaint.  Yn ystod y 5 mlynedd diwethaf y mae’r gwaith hwnnw fwy neu lai wedi ei orffen – am y tro beth bynnag.  Mae’r llyfrau gweddi newydd dwyieithog wedi eu cyhoeddi mewn casgliad graenus a hardd,  yn weddus ddigon gan Wasg Caergaint. Fe garwn feddwl y byddai hynny o ddiddordeb i bob Cristion o Gymro ac nid dim ond i Anglicaniaid. Yn y pum mlynedd diwethaf cyhoeddwyd  ffurfwasanaethau newydd ar gyfer yr Eucharist, Priodas, Angladdau, a’r ddiweddaraf yn y ddyletswydd ddyddiol Gweddi Ddyddiol ddwy flynedd yn ôl.  Petawn yn annerch criw o Anglicaniaid ni phetruswn ddim i ddweud bod hwn yn ddigwyddiad o bwys i deulu’r ffydd, o bwys litwrgaidd, ac felly o bwys diwinyddol. 

Dyna ti, Defi Morus, dy wyres na chafodd gyfle i dy adnabod,  yn dy geryddu dros ysgwydd canrif gyfan!

Yn cyd-daro’n braf â’r cyhoeddiadau hyn y mae Salmau Cân Newydd Gwynn ap Gwilym yn adnodd o draddodiad Edmwnd Prys sy’n gwneud Llyfr y Salmau yn ganadwy eto heb orfod defnyddio siant Anglicanaidd. Mae yna ddwy gyfrol arall  yn perthyn i’r un maes sef Cân y Ffydd, cyfrol y diweddar Kathryn Jenkins am emynyddiaeth. Ac ail argraffiad o Cydymaith Caneuon Ffydd gan Delyth Morgans.

O draddodiad gwahanol, sy’n cael ei ddynodi gan y teitlau hoffus o hen ffasiwn; casgliadau o weddïau – gweddïau llyfr wrth gwrs!

Naddion Gweithdy’r Saer      D. Hugh Matthews

Adlais                                      Aled Lewis Evans

Mil a Mwy o Berlau                Olaf Davies

Tymhorau Gras                       John Lewis Jones ( gwasanaethau ac oedfaon ar gyfer blwyddyn                                          gyfan)

Gweddïau Heddwch a Chyfiawnder  gol. Guto Prys ap Gwynfor

Mae Yn Dyrfa Weddus gan Rhiannon Ifans yn gasgliad o garolau Plygain sy’ eisoes yn cael ei defnyddio’n helaeth. Mae bywiogrwydd ac atgyfodiad y gwasanaethau Plygain yn phenomenon ddiwylliannol hynod.  Yn eu cyd-destun nid yw’r ddiwinyddiaeth Galfinaidd sy’n nodweddu’r carolau mwy diweddar  fel petaen tarfu o gwbl ar y cantorion na’r gynulleidfa gan fod cymaint cyfoeth mynegiant ynddynt.  Byddai’n  braf gweld geiriau newydd yn ceisio rhoi mynegiant i ryfeddod tymor yr Ymgnawdoliad heb roi penillion di-rif i athrawiaeth Iawn Ddirprwyol y buasai’n fwy priodol, o’u credu, i’w canu ar ddydd Gwener y Groglith.

4.  HANES

Cyfrol fwyaf trawiadol y cyfnod yw’r drydedd cyfrol yn Hanes Methodistiaeth Galfinaidd Cymru Y Twf a’r Cadarnhau 1814- 2019 gan John Gwynfor Jones a Marian Beech Hughes  a gyhoeddir yn briodol gan y wasg enwadol Gwasg Pantycelyn.

Dwy gyfrol fechan  D Ben  Rees Hanes Capel Westminster Road Ellesmere Port yn y ganrif 1907  -2007 ( cyfrol ddwyieithog) a Chofiant i’r Gwron o Genefa, sef cofiant i John Calfin.

Cawn gan Eirwyn George Cynnal y Fflam golwg ar weithgareddau Annibynwyr Cymraeg Sir Benfro a chyfrol Tim Rushton Capeli wedi ei gyhoeddi gan Wasg y Lolfa.

Yn gofiannol cawn :

Porth yr Aur, Cofio J Elwyn Davies

Rhifyn arbennig o’r Cylchgrawn Catholig 2010  Casgliad o erthyglau amrywiol o deyrnged i John Fitzgerald O Carm 1927-2007

5. ACADEMAIDD

Nid oes dim ar hyn o bryd sy’n cyfateb i’r ffrwd o gyhoeddi academaidd  a  fu yn y saith a’r wythdegau  gan Wasg Prifysgol Cymru. Darparwyd yn hael ddefnyddiau i israddedigion oedd yn astudio diwinyddiaeth yn Gymraeg. Nid oes golwg ar unrhyw angen ymarferol i  adnewyddu’r ffrwd honno gan nad yw ‘r Coleg Cymraeg newydd ar hyn o bryd yn cynnwys diwinyddiaeth ymhlith y pynciau a ddysgir ynddi. Y mae’r Coleg Cymraeg wedi llwyddo i gynnal athroniaeth trwy gyfrwng y Cymraeg, ac y mae hynny yn beth i ymhyfrydu ynddo.

Dechreuwn gyda’r disgleiriaf a mwyaf heriol wrth gydnabod colli  Dewi Z Phillips .

Casgliad o’i erthyglau Cymraeg yw Ffiniau  Dewi Z Philllips 2008

Cyfrol Goffa i Dewi Z Phillips  Crêd, Llên a Diwylliant gol E. Gwynn Matthews 2012

Noder mai Adran Athroniaeth  Urdd y Graddedigion sydd wedi magu gallu i ymdopi ag anghytundebau dwys.  Y mae dau draethawd Walford Gealy yn y gyfrol goffa i Dewi Z yn batrymau o gwrteisi grasol . Beth sy’n cyffwrdd â’r galon yn ogystal â herio’r crebwyll yw ffordd ddigyfaddawd Walford o herio Dewi Z.  I Walford Gealey ( ac i’r Mudiad Efengylaidd wrth gwrs) y mae athrawiaeth Iawn Aberthol Dirprwyol yn gwbl hanfodol i ffydd y Cristion. Nid oes unrhyw eglurhad arall yn dderbyniol. Ond  nid oes chwerwedd yn y drafodaeth. Gallwn  i gyd ddysgu o’r mwynder argyhoeddiadol hwnnw.

Hanes Athroniaeth y Gorllewin gan John Daniel a Walford Gealey  2009 Gwasg Prifysgol Cymru  ( dyna nodi colled arall)

Mae dau unigolyn wedi bod yn ddygn a rhyfeddol gynhyrchiol .

Dafydd Densil Morgan

·  Edward Matthews, Ewenni, Gwasg Pantycelyn 2012  

(Ychwanegiad at y gyfrol am Pennar Davies)

·  Lewis Edwards, Gwasg Prifysgol Cymru 2009

·  Dyddiadur America, Carreg Gwalch 2009

·  The Span of the Cross, 2il argraffiad, University of Wales Press, 2011

·  The SPCK Introduction to Karl Barth, SPCK 2010

·  Barth’s Reception in Britain, T & T Clark International 2010

·  Wales and the Word, University of Wales Press 2008

 John Gwynfor Jones 

Crefydd a Chymdeithas  Astudiaethau ar Hanes y Ffydd Brotestannaidd yng Nghyrmu  1559 -1750  Gwasg Prifysgol Cymru 2007

Yng Ngolau Ffydd  2009

Hanes Methodistiaeth Galfinaidd Cymru 2011 Y Tŵf a’r Cadarnhau.

Eryn White The Welsh Bible 2007

 Noel Davies :

Y mae darlithiau cyhoeddus yn fodd i ysgogi a meithrin cyhoeddi amrywiol. Bu gwahoddiad i gyflwyno darlith Pantycelyn yn fodd i Noel Davies cyhoeddi cyfrol fechan yn hytrach na dim ond llyfryn  Moeseg  Gristnogol Gyfoes .Gwnaeth  Noel waith sylweddol dros y blynyddoedd  yn y maes eciwmenaidd lle y bu modd agor drysau i edrych ar amrywiaeth mawr o bynciau .

Cyhoeddwyd darlithiau blynyddol Y Morlan hefyd am yn ail yn Gymraeg a Saesneg. ??

Dwy ddarlith arall – sef Darlith Goffa Lewis Valentine ar Rhyfel a Heddwch gan Robin Gwyndaf

A darlith gan D Ben Rees ar John Elias a’i Gyd Fethodistiaid Calfinaidd.

SAESNEG

The Dragon and the Crescent  Graham Davies  (Seren)

The Honest Heretique  John I Morgans Lolfa.

The Span of the Cross. D Densil Morgan 2il argraffiad, University of Wales Press, 2011

The SPCK Introduction to Karl Barth, D Densil Morgan SPCK 2010

Barth’s Reception in Britain, D Densil Morgan T & T Clark International 2010

Wales and the Word  Historical Perspectives on Welsh Identity and Religion Densil Morgan Gwasg Prifysgo Cymru 2008 

Honouring the Past and Shaping the Future: Religious and Biblical Studies in Wales ( Essays in Honour of Gareth Lloyd Jones ) ed. Robert Pope Gracewing Ltw 2003 ISBN085244 401 X2006

Mewn adolygiad yn y Traethodydd  sylwodd John Tudno Williams  bod y gyfrol goffa i Gareth Lloyd Jones yn Saesneg a holodd  a fyddai hynny’n ychwanegu at ei werthiant .  ond erbyn i’r gyfrol The Bible in church, academy and culture gol. Alan Sell Cyfrol Deyrnged i  John Tudno ymddangos y mae’r Saesneg wedi mynd yn gyfrwng honno hefyd.

Cyfieithiadau

Cyhoeddodd Cyhoeddiadau’r Gair swmp o ddeunydd wedi ei gyfieithu o’r Saesneg.

Cwrs Alpha  Nicky Gumbel Cwestiynau Bywyd/Beth yw Bywyd?/ Beth yw Bywyd? Pam Iesu?

Efengyl 100: Whitney T. Kuniholm 

Darganfod Cristnogaeth ,   Astudio gan Rico Tice

Gwyddoniadur y Beibl Mike Beaumont (The New Lion Book of the Bible)

Gweddiau Nick Fawcett

Her y Wê

‘Rydyn ni wedi dysgu bod angen llawn gymaint o waith golygu ac ysgogi ar y we ag a fu ym maes cylchgronau. ‘Does dim modd gosod Gwefan ar ei phen ei hun yn gwneud dim – ystyriwch fel y mae Facebook a Thrydar yn procio pobl bob dydd.

Beibl.net

‘Rwy’n tynnu sylw at bosibiliadau newydd hefyd.

Roots- dyma  adnoddau i wasanaethau, a phregethau  wedi eu cysylltu â’r Llithiadur diwygiedig, a chylchgrawn yn darparu ar gyfer plant a phobl ifanc. Gellir cael hwn yn Gymraeg ar y Wê. Fe’u darperir gan Eglwysi ynghyd ym Mhrydain ac Iwerddon dan y teitl Roots.

Mae bwrlwm o bethau mewn blog a thrydar ar y We a bydd yn ddiddorol gweld a ddaw rhywbeth o werth parhaol o hwnnw i gyd.  Rhywle ar y We y mae dyfodol i gyhoeddiadau lleiafrifol ( o ran iaith a diddordeb) . Ond heddiw ‘ryn ni’n byw rhwng dau fyd a sawl diwylliant.

Yn y pendraw  cynnyrch pobl o ddysg a disgyblaeth ac argyhoeddiad  yw diwylliant diwinyddol. Ac fe ddatblygwn ein llais a’n safbwynt wrth drafod gyda’n gilydd.

Nid honnaf mod i wedi rhestri popeth – ond mae’n rhyfeddod fod cymaint â hyn.-

 Gyrrwch air i lanw’r bylchau os gwelwch yn dda.

CYLCHGRONAU  A PHAPUR

Y Llan  wedi ei llyncu gan y we ac wedi diflannu

Y Goleuad, Seren Cymru a’r Tyst yn dal ar bapur

Cristion

Traethodydd

Cylchgrawn Efengylaidd

Diwinyddiaeth (Yr olaf yn  2011)

Y Gwyliedydd – ( dywedir ei fod yn dal ar dir y byw)

 Y TRAETHODYDD

 Nid cyfres o adolygiadau  yw amcan y papur hwn, ond mae’r rhaid i mi wneud mwy na dim ond crybwyll enw’r Traethodydd.  Ym maes cylchgronau y mae cyfraniad arbennig Y Traethodydd yn rhywbeth i’w werthfawrogi a’i ganmol. Os ewch chi trwy’r Traethodydd am y 5 mlynedd diwethaf a’r blynyddoedd cyn hynny y mae’n rhyfeddol faint o erthyglau  pwysig diddorol a gwerthfawr sydd ynddo  Mae  ambell i sgarmes fach rhwng Stephen Nantlais a Gareth Wyn Jones a Walford Gealey yn dipyn o her deallusol i’r rheini heb hyfforddiant mewn athroniaeth.  Ond mae lle i ddiolch o waelod calon i Brinley Roberts y golygydd am ei grebwyll, ei ehangder a’i ffordd o gasglu erthyglau ar thema gyffredin ynghyd i un rhifyn o dro i dro. Ac mae’r adolygu cyson ( er i ambell un fod yn reit hwyr) yn gosod ar papur  sylwadaeth gyson ar nifer helaeth o gyhoeddiadau. 

Ga’i nodi  detholiad o erthyglau y dylai pawb ohonom sydd yma fod wedi eu darllen (Yr ydw innau fel chwithau’n euog!).

 2006  

Robert Pope ar Bentecostiaeth

Geraint Gruffydd ar John Davies o Fallwyd  hanes, hanes crefydd a diwylliant.

Bobi Jones ar gofiant Densil Morgan i Pennar Davies.

Raymond Williams ar gyfieithiad i’r Seasneg o Ffydd ac Argyfwng Cenedl  Faith and the C¬risis of a Nation.

Hydref Rhifyn cyfan i  Dinas Plant Abraham   –  Set o erthyglau 

Iddewiaeth Dan Cohn Sherbok

Islam  gan Dawoud Eel Alami

Fwndamentaliaeth: Ei Gwreiddiau a’i hachosion Robert Pope

Crefydd Filwriaethus : Dyletswydd y  Duwiol, Gareth Lloyd Jones

Crefydd ar ol 9/11 gan Denzil Morgan

2007

Dwy erthygl gan Walford Gealey ar waith Dewi Z Phillips ac ar hanes athroniaeth yng Nghymru

Iwan Rhys Jones ar Diwinydda yn y Beibl Cymraeg Newydd 

Ebrill 2007  Paul Badham yn ymaeb Cristnogl i’r erthyglau am Islam c Iddewiaeth.

Erthyg Stephen Nantlais ar Borges

Adolygiad Dafydd Glyn ar gofiant Robin Chapman i Saunders Lewis.

Erthygl John Heywood Thomas ar Moesoldeb a Marwolaeth

Adolygiad bachog ac enbyd Gareth Miles ar ddramau Aled Jones Williams

2008

 Denzil Morgan ar Llewelyn Ioan Evans

Mary Burdett Jones yn adolygu cyfrol Cynog Dafis Mab y Pregethwr

Iolo Lewis ar  Dafydd Wyn Parry Crefydd a Gwyddor – Myfyrdodau 2006

Richard H T Edwards Eglwys y Dyfodol Cyfuno Ffydd a Rheswm

Owain Llyr Evans Darwin a’r Meddwl Crefyddol –

Adolygiad Meurig Llwyd ar gyfrol Cynwil Williams am Rowan Williams. Hydrref 2008

Robert Pope ar Emynau newid cymdeithas sy’ wedi cael eu llunio i blesio ysbryd yr oes.

2009 

Bobi Jones  am Dewi Z a ieithyddiaeth ac effaith andwyol Wittgenstein ar DZP

Noel Gibbard  Caradog Jones a Forgotten Missionary    Gwasg y Bwthyn

Catrin Williams  Newid Hinsawdd a’r Weledigaeth Apocalyptaidd.

 2010

Rhifyn cyfan ar  Y Duw Hollalluog

Meirion Lloyd Davies Ydi Duw yn Hollalluog ?

Gareth Wyn Jones Y Dyrchafol heb y Dyrchafael

Iolo Lewis ar gyfrol Vivian Jones Menter Ffydd. ( gwell ar seicoleg a chymdeithas na diwinyddiaeth)

Diwinydda yn y Gymru Gymraeg Brotestannaidd  heddiw 2010 (darlith i gynhadledd Cristnogaeth21 Vivian Jones

2011

Walford Gealy yn gymodwr rhwng Stephen Nantlais a Gareth Wyn Jones   Ymateb y ddau  yn rhifyn Hydref. 

 SYLWADAU TERFYNOL

Ag ystyried sut mae hi ar deulu’r ffydd yng Nghymru y mae’r cyfanswm o feddwl, astudio a c ysgrifennu yn rhyfeddod. Ond y mae rhan fwyaf ohono ar gyfer ‘ein pobl ni’  ‘ pobl fel ni’, neu bobl y gellid eu perswadio i fod yn debycach i ni.  Y mae cyhoeddi’r Cwrs Alpha yn Gymraeg yn arwydd bod yn y garfan efengylaidd weithgarwch, egni ac argyhoeddiad i fwrw ‘mlaen â gwaith efengylu traddodiadol ei gynnwys, er ei fod yn gyfoes  ei ddull o gyflwyno.

Mae’r bwlch yr ydyn ni yn Cristnogaeth21 yn ymwybodol ohono yn fater o apologetics. Egluro, a chysylltu a’r meddwl seciwlar .  Nid ymddiehuro, ond dod at y cwestiynnau sy’n wynebu heddiw o safbwynt fydd sy’n dehongli’n ddealladwy. Y mae’r ieithwedd draddodiadol yn codi alergedd ar y bobl yr ydych yn ceisio gyfathrebu â hwy. Yno mae’r angen fel yn niffiniad Robert Pope i gyfathrebu  a’r rhai sy’ wedi ymddieithrio.

 

Tom Wright, Esgob Durham yn ei lyfr diweddaraf yn deud am yr efengylau

“mae’r neges gyfan yn cymaint mwy na chyfanswm y rhannau bach yr ydyn ni i gyd ar ryw lefel yn gyfarwydd a hwy. ‘Rydyn ni i gyd wedi cam-ddarllen yr efengylau. ‘Rydyn ni wedi eu gosod mewn fframwaith o syniadau a chredoau a gasglwyd gennym o fannau eraill.”  the whole message which is so much greater than the sum of the small parts with which we are on one level so familiar…. We’ve all mis-read the gospels We have fitted them into the framework of ideas and beliefs that we have acquired from other sources.” 

Mae’r frawddeg honno ynghyd â gosodiad Robert Pope yn gosod rhaglen waith eitha eglur i ni sy’ wedi dod yma yn ymboeni am Gristnogaeth yn yr unfed garif ar hugain.