Addasiad o eitem ar flog Philip Yancey

Addasiad o eitem ar flog Philip Yancey, sydd wedi bod yn ddylanwad cadarnhaol iawn ar genhedlaeth o Gristnogion sydd wedi bod ar daith o gulni dogmataidd i lwybr cariadus dilyn Iesu. Mae ei gyfraniadau’n parhau i ysbrydoli.

Wrth drafod fy hunangofiant diweddar Where the Light Fell, rwy’n aml yn defnyddio’r geiriau “eglwyswenwynig” i ddisgrifio ffurf eithafol o grefydd ffwndamentalaidd taleithiau’r De y cefais fy magu ynddi. Rwy’n sôn weithiau fy mod wedi bod “mewn adferiad”, mewn proses o ddadwenwyno, byth ers hynny.

“Dywedwch wrthyf, ”gofynnodd un fu’n fy ngyf-weld mewn podlediad,“beth sy’n gwneud eglwys yn wenwynig?” Daeth tair nodwedd i’r meddwl ar unwaith.

  1. OFN

Mae atgofion eglwys fy ieuenctid yn ail-greu teimladau o ofn a chywilydd. Roedd yn anodd clywed yr efengyl fel newyddion da pan oedd y rhan fwyaf o’r pregethau’n canolbwyntio ar bechod ac uffern. Dros y degawdau, mae eglwysi wedi chwarae ar lawer o ofnau: Arlywydd Catholig (JFK), Armagedon, comiwnyddiaeth, yr ail ddyfodiad, Y2K, AIDS, dyneiddiaeth seciwlar, rhywioldeb hoyw, sosialaeth, ffantasi’r New World Order, COVID-19. Mae rhai o’r ofnau hyn wedi bod yn ddilys, ond mae eraill yn ffinio ar feddylfryd cynllwyn.

“Mae cariad perffaith yn gyrru allan ofn,” meddai 1 Ioan 4:18. Nid yw eglwys iach yn defnyddio tactegau dychryn i gam-drin emosiynau pobl. Nid yw ychwaith yn gwadu y byddwn yn wynebu sefyllfaoedd brawychus yn ystod ein bywydau. Yn hytrach, mae’n cyfeirio pobl ofnus tuag at Dduw dibynadwy. Mae’r Salmau a’r Proffwydi yn dangos y patrwm yn glir: dro ar ôl tro, atgoffir pobl sy’n wynebu trychineb am y Duw nad yw’n ychwanegu at eu pryder. “Byddwch lonydd, gan wybod mai fi yw Duw,” meddai Salm 46 fel cyngor, hyd yn oed pan fydd cenhedloedd mewn rhyfel a’r mynyddoedd yn siglo.

Ie, dylem frwydro yn erbyn anghyfiawnder ac ymateb i drasiedi, ond o sefyllfa o dosturi. Mae’r byd yn dal i fyw’n fregus trwy bandemig sydd wedi effeithio ar bron pawb ar y blaned. Rwyf wedi siarad â gweinidogion sydd wedi disgrifio cynulleidfaoedd sydd wedi’u rhwygo gan ddicter ac ofn dros frechlynnau a mygydau. Ai dyma’r gorau y gallwn ei wneud wrth gynrychioli’r Un y mae’r apostol Paul yn ei ddisgrifio fel “Duw pob cysur, a Thad tosturi”?

  1. EITHRIO

Roedd eglwys fy mhlentyndod yn Atlanta yn gosod diaconiaid wrth y drws i wrthod mynediad i bobl ‘drafferthus’ fel pobl groenddu oedd am geisio mynychu oedfa. Diolch i Dduw, mae ein cymdeithas wedi symud y tuhwnt i’r math hwnnw o hiliaeth oedd wedi’i gyfreithloni — ac eto mae rhagfarn yn parhau mewn ffurfiau eraill.

Mae’r apostol Paul, oedd unwaith yn Pharisead na fyddai hyd yn oed yn ystyried cyffwrdd â chenedl-ddyn, caethwas, neu fenyw, yn gosod egwyddor gadarn ar ôl ei dröedigaeth: “Nid oes Iddew na chenedl-ddyn, nid oes caethwas na rhydd, ac nid oes gwryw a benyw, rydym i gyd yn un yng Nghrist Iesu.” Mewn un ergyd, chwalodd y muriau sy’n gwahanu hil, dosbarth a rhyw. Er hynny, nid yw’r eglwys erioed wedi rhoi’r gorau i gael trafferth gyda’r union faterion hyn.

Ysgrifennodd y gweinidog o Ganada Lee Beach: “Os ydych chi eisiau tyfu mewn cariad, wnewch chi ddim o hynny drwy fynychu mwy o astudiaethau Beiblaidd neu gyfarfodydd gweddi; bydd yn digwydd wrth i chi fynd yn agosach at bobl nad ydynt yn debyg i chi.”Mae gras yn cael ei brofi pan fyddwn ni’n dod wyneb yn wyneb â phobl sy’n wahanol i ni.Ydyn ni’n eu croesawu?Rwy’n meddwl am y bobl oedd yn ffeindio Iesu’n ddeniadol – ac yn cael eu derbyn gan Iesu –“hereticiaid” (fel y menywod o Samaria), tramorwyr (swyddog Rhufeinig), yr isaf mewn cymdeithas (puteiniaid, casglwyr trethi, yr anabl, y rhai â’r gwahanglwyf).

Ni wn am unrhyw eglwysi a fyddai’n mynd ati i eithrio rhywun o hil neu ddosbarth cymdeithasol gwahanol erbyn hyn, ond gwn am lawer o eglwysi sy’n “digwydd” cynnwys pobl o’r un dosbarth, hil a safbwynt gwleidyddol. Pa fath o groeso fyddai person digartref neu fewnfudwr tlawd yn ei gael mewn cynulleidfa o’r fath? Efallai, mewn ymateb i’m magwraeth hiliol, nawr pan fyddaf yn cerdded i mewn i eglwys newydd, po fwyaf y mae ei haelodau’n debyg i’w gilydd, ac yn debyg i mi, y mwyaf anghyfforddus yr wyf yn teimlo yn eu plith nhw.

  1. ANHYBLYGRWYDD

Gall diffyg hyblygrwydd eglwysig fod ar sawl ffurf. Mewn achosion eithafol, gall gweinidog awdurdodol greu awyrgylch sydd yn agos at un cwltaidd. Mae cyfres o bodlediadau poblogaidd a gynhyrchwyd gan Christianity Today yn olrhain twf a chwymp Eglwys Mars Hill yn Seattle, a arweiniwyd gan Mark Driscoll trwy gynnydd rhyfeddol, dim ond i weld yr eglwys yn chwalu o achos ei arddull awdurdodol. Mae cyfaill i mi sy’n seicolegydd sydd wedi astudio gweinidogion, yn amcangyfrif bod gan 80 y cant ohonynt dueddiadau narsisaidd cryf. Pam na ddylent fod felly? Rydym yn eu dyrchafu, yn llythrennol, ar lwyfannau, ac yn neilltuo’r dasg anhygoel iddyn nhw o ddweud wrthym beth i’w gredu a sut i ymddwyn.

Yn rhy aml o lawer, mae arweinwyr narsisaidd yn canolbwyntio ar fân bwyntiau athrawiaethol ac yn colli’r brif neges, o gariad di-ben-draw Duw at fodau dynol sydd wedi ymddieithrio. Mae Efengyl Ioan yn disgrifio Iesu fel un sy’n “llawn gras a gwirionedd”. Mae eglwysi anhyblyg yn tueddu’n drwm tuag at ochr “gwirionedd” y raddfa gydbwysedd honno, ac yn aml yn pentyrru rheolau ymddygiad nad oes hyd yn oed sôn amdanyn nhw yn y Beibl.

Unwaith eto, mae’r apostol Paul yn dangos ffordd fwy hyblyg. “I ryddid y rhyddhaodd Crist ni. Safwch yn gadarn, felly, a pheidiwch â phlygu eto i iau caethiwed,” datganodd wrth y Galatiaid, gan wrthwynebu’n chwyrn y rhai a fynnai fod dilynwyr Iesu yn arddel yr arfer Iddewig o enwaedu. Ac eto, dewisodd dderbyn yn wirfoddol (Actau 18, 21) er mwyn uniaethu â chredinwyr Iddewig. Yn yr un modd, yn dibynnu ar aeddfedrwydd ysbrydol yr eglwys yr oedd yn ymdrin â hi, addasodd ei gyngor ar faterion fel gwyliau paganaidd a bwyta cig oedd wedi’i gynnig fel offrwm i’r delwau.

Rhoddodd Paul grynodeb o’i ddull gweithredu: “Rwyf wedi dod yn bopeth i bawb fel y gallwn achub rhai drwy bob dull posib.” Gwyddai pa faterion diwinyddol a moesegol oedd angen eu pwysleisio a pha rai i’w diystyru. Roedd ef yn gweld diffyg hyblygrwydd fel bygythiad difrifol i undod yr eglwys. Mae bodolaeth tua 54,000 o enwadau yn y byd yn dangos nad yw pawb wedi dilyn arddull Paul ar hyd yr oesoedd.

Eglwys Iach …

Ar ei noson lawn olaf gyda’i ddisgyblion, nododd Iesu fformiwla ar gyfer arweinyddiaeth iach yn yr eglwys (Ioan 13–17). Yn gyntaf, cododd o’r pryd bwyd a golchi eu traed, er mawr anesmwythyd iddyn nhw. Dangosodd nad yw arweinwyr da yn glynu at fod yn freintiedig mewn ffordd narsisaidd. I’r gwrthwyneb, maent yn gwasanaethu’r union rai y maent yn eu harwain.

Wedyn, rhoddodd Iesu orchymyn hollbwysig sy’n goresgyn unrhyw bosibilrwydd o eithrio a diffyg hyblygrwydd: “Os bydd gennych gariad tuag at eich gilydd, wrth hynny bydd pawb yn gwybod mai disgyblion i mi ydych.”

Yn olaf, gweddïodd am undod – nid yn unig i’r disgyblion ond i bawb mewn hanes a fyddai’n ei ddilyn. Ni fyddai dim yn dystiolaeth mwy pwerus i’w neges. Yn ei weddi, dywedodd Iesu, “er mwyn iddynt fod yn un fel yr ydym ni yn un: myfi ynddynt hwy, a thydi ynof fi, a hwythau felly wedi eu dwyn i undod perffaith, er mwyn i’r byd wybod mai tydi a’m hanfonodd i, ac i ti eu caru hwy fel y ceraist fi.” 

Gwasanaeth, cariad, undod: enwodd Iesu’r rhain fel prif nodweddion ei ddilynwyr. Ydych chi erioed wedi gofyn i ddieithryn, “Pan fyddaf yn dweud y gair Cristnogol neu efengylaidd, beth yw’r peth cyntaf sy’n dod i’r meddwl?” Rwyf wedi gwneud hynny, ac nid unwaith, nid unwaith, wedi clywed rhywun yn ateb gydag un o’r tri gair hynny.

Weithiau rwyf wedi ymweld â “megachurch”, yr eglwysi hynny sy’n cwrdd mewn awditoriwm gydag orielau a lefelau gwahanol. Wrth i mi edrych ar y llwyfan dan y llifoleuadau, rwy’n teimlo fel pe bawn i mewn gêm bêl-fasged bwysig, gyda 10,000 o wylwyr yn cefnogi deg chwaraewr proffesiynol ar y cwrt islaw. Mae’n fy nharo mai dyna’r gwrthwyneb i weledigaeth feiblaidd o eglwys. Mae addolwyr i fod i ymgynnull gyda’i gilydd, nid fel gwylwyr i’w diddanu, ond fel cyfranogwyr gweithgar. Er bod gwenwyn yn gweithio’i ffordd i mewn i’r eglwys yn ôl pob golwg yn hawdd a diymdrech, bydd angen cynulleidfa gyfan, wyliadwrus i sicrhau eglwys iach.

Yn y cyfamser, mae’r gynulleidfa go iawn yn eistedd y tu allan i’r eglwys, yn aros i weld a ydym yn cynrychioli Iesu mewn gwirionedd drwy ein gweithredoedd sydd wedi eu seilio ar dri gair: gwasanaeth, cariad ac undod.

Philip Yancey, 2021