Golygyddol

Cysegru Joanna Penberthy yn Esgob Tyddewi                     

Joanna Penberthy, Esgob Tyddewi

Un o’r suffragettes ddywedodd ym 1928, “Mae byw i weld achos anobeithiol yn ennill y dydd yn un o bleserau mwya bywyd.” Mae’n siŵr y bydd caredigion Cristnogaeth21 yn barod i gydymdeimlo ag awydd y golygydd i lawenhau yng nghysegru gwraig i fod yn Esgob Tyddewi. (Derbynnir na fydd llawer o lawenydd ym mharhad y drefn esgobol!)

Ym 1923 (ychydig llai na chan mlynedd yn ôl) y cyhoeddwyd llyfr Maude Royden, The Church and Woman. Mae’r gyfrol yn dweud y pethau sylfaenol i gyd ac yn ymosod yn ddeifiol ar rai dadleuon dwl oedd yn cael eu cyflwyno i gyfiawnhau gwarafun lle i wragedd yn y weinidogaeth gyhoeddus, e.e. yr oedd un gŵr clerigol yn honni bod ymddangosiad Iesu i Fair Fadlen yn yr ardd yn ymddangosiad answyddogol, beth bynnag oedd ystyr hynny.

Ond, â’r Eglwys fel petai wedi cyrraedd yr un fan â sefydliadau seciwlar o ran deddf, mae rhywbeth mwy i’w ddweud. Nid dim ond mater ordeinio gwragedd ac agor swyddi o awdurdod iddynt yw’r pwynt. Mae’r gwaith o’n blaen, fel gwŷr a gwragedd, yn fater o gyhoeddi’r deyrnas y daeth Iesu i’w chyhoeddi. Yr oedd y deyrnas honno’n un gwbl benagored, yn gwbl wahanol i’r Deml oedd yn cau gwragedd allan ac yn yr un ffordd yn cau allan y cloff, yr anabl a’r tybiedig aflan. Yng nghymuned y Deyrnas yr oedd croeso i bawb. Buan y newidiwyd hynny, megis, pan aeth rhyw fandal bach ati i groesi’r ‘a’ allan o’r gair Episcopa mewn arysgrif mewn mosaig yn Rhufain. Daeth criw nad oedden nhw’n fodlon hyd yn oed gweld y llun na’r arysgrif i’r Esgob Theodora, coffa da amdano pe gwyddem fwy na dim ond ei henw! Cydymffurfiodd yr eglwys â phatriarchaeth y gymdeithas Rufeinig a oedd yn gwbl benderfynol o gau gwragedd allan o’r byd cyhoeddus. Cydymffurfio â phatriarchaeth, ac yn wir â chasineb at wragedd a wnaeth yng ngenau rhai o’r ‘tadau’, fel Jerôm. Gwell peidio dyfynnu – mae’n swnio’n rhy debyg i Donald Trump! Od, yntê, fod Paul wedi brwydro dros y gosodiad nad oedd yng Nghrist nac Iddew na Groegwr, ond bod ei reddf wrywaidd heb roi’r un brwdfrydedd i gynnal y gosodiad nad oes yng Nghrist na gwryw na benyw chwaith. Fflach o weledigaeth a ddiffoddwyd.

Caniatewch i mi gofio’n annwyl iawn am y Sais hwnnw mewn eglwys fach wledig a ddywedodd, “Thank you very much! Very nice! We’ve not had a woman celebrate here before! Didn’t hurt a bit!” Coffa da am hwnnw hefyd.

Elizabeth Garrett Anderson (Portread gan John Singer Sargent)

Mae angen gosod y frwydr hon mewn cyd-destun ehangach. Mae ’na stori hyfryd am dair o arwresau’r frwydr dros iawnderau merched. Roedd Elizabeth Garrett ac Emily Davies yn ben ffrindiau a daeth Emily i Aldburgh i ymweld ag  Elizabeth yn ei chartref. Cawsant drafodaeth danbaid a brwd am yr holl bethau yr oedd angen eu newid yn eu byd; roedd chwaer fach Elizabeth yn eistedd ar stôl fach yn gwrando. Ar ddiwedd y sgwrs dyma Emily’n crynhoi: “Mae’n amlwg beth sy’n rhaid i ni ei wneud: rhaid i ti, Elizabeth, agor drws meddygaeth i ferched” (ac fe wnaeth hynny fel Elizabeth Garrett-Anderson, gyda chefnogaeth ddiamod ei gŵr) “ac mi a’ i ati i agor byd addysg uwch i ferched” (ac fe wnaeth hynny fel Pennaeth Coleg Girton yng Nghaergrawnt). Yna, trodd at y fechan, “Millie, rwyt ti’n iau na ni – rhaid i ti ennill y bleidlais i ni.” Ac fe wnaeth Millicent Fawcett hynny, gyda help y miloedd o wragedd fu’n brwydro dros yr achos. Ac mae ’na enwau yng Nghymru oedd wedi’u diystyru a’u hanner anghofio sydd bellach yn cael eu cofio a’u hanrhydeddu: Frances Hogan, Betsi Cadwaladr a Chranogwen. Genhedlaeth yn ddiweddarach yr oedd Maude Royden yn codi’r gri, “Beth am yr eglwys?”

Bu’r Crynwyr ymhell ar y blaen yn cydnabod gwerth gwragedd yng Nghymdeithas y Cyfeillion; yn ystod y bedwaredd ganrif ar bymtheg yn raddol dechreuodd merched ennill hyder cyhoeddus trwy waith y mudiad dirwestol a chenhadol. Ond er i ymneilltuwyr honni nad oedd anhawster o ran egwyddor, yn ymarferol yn ara’ deg y daeth gwragedd i’w lle cyhoeddus yn y weinidogaeth. Ac fe barhaodd y gwawd a’r sylwadau dilornus gan ambell ddyn a ddylai fod wedi gwybod yn well.

Ond nid mater o frwydro dros weinidogaeth gwragedd yn unig yw hyn (ac fe fu cerdd Menna Elfyn, ‘Wnaiff y gwragedd aros ar ôl?’, yn hynod effeithiol yn codi ymwybyddiaeth o’r broblem ddiwylliannol) ac yn sicr nid mater o agor swyddi o awdurdod i wragedd ydyw, ond man cychwyn newydd yn yr ymdrech i fyw yn ôl safonau Teyrnas Nefoedd.

Rhyw dro fe ofynnodd ysgolhaig a beirniad llenyddol i mi, “Beth yw Diwinyddiaeth Ffeministaidd?” Er cywilydd, wyddwn i ddim. Ond yr oedd y cwestiwn yn her ac euthum innau ati i ddarllen peth o’r ddiwinyddiaeth fwyaf cyffrous, a daeth yr enwau hyn yn gerrig milltir ar y daith o ddarganfod ffordd newydd o deall y ffydd.

Elizabeth Schussler Fiorenza

Elizabeth Schussler Fiorenza a’i chyfrol, In Memory of Her – A Feminist Theological Reconstruction of Christian Origins, sy’n cychwyn gyda hanes y wraig yn eneinio pen Iesu. Dywed Iesu y dylid ei chofio, ond dydi ei henw hi ddim yn yr Ysgrythur.

Cofiaf gyda anwyldeb arbennig am leian yn ei nawdegau mewn cwfaint Anglicanaidd yn cychwyn ar ei ffordd i lawr i grisiau ar y gadair arbennig gyda Sexism and God-talk gan Rosemary Radford Ruether dan ei chesail. Diau ei bod hefyd wedi darllen Women and Redemption, gan yr un awdur. Roedd Texts of Terror gan Phyllis Trible yn agoriad llygad i rai o straeon enbytaf yr Hen Destament am wragedd yn dioddef cam.

Lavinia Byrne

Amser a ballai, chwedl yr Epistol at yr Hebreaid, i enwi’r lliaws cyfrolau a gyhoeddwyd yn yr ugeinfed ganrif, ond rhaid crybwyll Lavinia Byrne, Pabyddes a lleian y bu i Basil Hume ei hamddiffyn yn erbyn bygythiadau’r Fatican. Sut y mentrai hi hyd yn oed feddwl am bwnc ordeinio gwragedd, heb sôn am ysgrifennu amdano? 

Ac yn olaf, dyfynnaf o lyfr eglur a huawdl yr Almaenes Dorothee Soelle yn ei chyfrol Images of God: 

“Feminist theology is the clearest contemporary expression of the struggle against the ideology of patriarchy – for the sake of the greater divinity. ‘Therefore I beg of God,’ says Meister Eckchart, ‘that he rid me of God.’ That is a plea for liberation from the prison of language which is too small for God; today it is a plea for liberation from a God who is no more than a father.”

Theology for Sceptics (Mowbrays, 1996; ISBN 0-264-67333-6)

Yn ddiweddar cyrhaeddodd fideo fach i’m ffôn o Cirque du Soleil, y cwmni dawns a gymnasteg o Ffrainc, o ŵr a gwraig yn dawnsio. Maen nhw’n deall ei gilydd i’r dim, yn gwybod am nerth a gwendid ei gilydd, yn cynnal ac yn ymddiried yn ei gilydd, yn cydsymud, ac mewn cyfuniad cyffrous o ddawns a gymnasteg gyda’i gilydd yn creu delweddau o harddwch a nerth na allai’r naill na’r llall eu cyflawni ar wahân. Byddai’r un peth yn wir am Strictly Come Dancing, os yw’n well gennych yr arddull yna! Gyda’n gilydd yn ôl safonau’r Deyrnas yw’r alwedigaeth i wŷr a gwragedd, ordeiniedig a lleyg.

A chyflwr y ffydd fel y mae yng Nghymru, mae digon o waith i’w wneud ac mewn gwahanol arddulliau a thraddodiadau. Bwriwn ati!

YMATEB
Os hoffech chi ymateb i’r erthygl hon, 
cliciwch YMA i adael sylw.