DOD YNGHYD

‘Cwrdd’. Testun cyfoethog ar gyfer cadair neu goron y Gendlaethol eleni, pe bai’r fath gyd-gwrdd yn bosib. Berf a ddaeth – diolch i’r chwyldro Anghydffurfiol – yn enw hefyd. Sawl enw. Lle. Digwyddiad. Gweithred. Yn gyfuniad o ddwy ddynameg wrthgyferbyniol. Mynd / Llonyddu. Symud / Oedi. Y naill mor angenrheidiol a’r llall yn nhyndra cynhaliol ein byw a’n bod. Cyd-oedi wrth gyd-symud. Cyd-lonyddu wrth gyd-aflonyddu. Ymdeithio. Myfyrio. Mentro. Ymdeimlo. Cyffroi. Ymroi. Ynghyd.

Yn y dwys distawrwydd, holltwn atom ‘cwrdd’ a chanfod mai cyd-ddawnsio y mae proton a niwtron symud a sefyll o gwmpas haul ‘cyffwrdd’ – y grym quantum-gynnil sy’n estyn. Sy’n neidio ar draws. Sy’n cydio a dal gafael. Ynghyd.

Heb ‘cyffwrdd’ y mae cwrdd namyn rhith.

Heb ‘cyffwrdd’ ofer yw estyn. Nid oes afael i gydio ynddi. Nid oes ynghyd. ’Mond rhith. Ymddangosiad. Tebygrwydd mynd-a-dod. Scene sgrîn-debyg. Sy’n bresennol-absennol. O fewn cymdeithas sy’n byw ar ei chof. Sy’n namyn byw. Sy’n llonydd. Nad yw’n aflonydd. Sy’n oedi. Ac oedi. Wedi gorfod.

Sy’n dal i oedi. A’i fwynhau. (Yn dawel bach.) Y dim rhaid. Y rhyddid. Yr Id rhydd. Y codi pwysau oddi ar ysgwyddau. Y datglymu a’r ryddhau. Yr ymryddhau. Oddi wrth bawb. Popeth. Yr ynghyd.

A nawr? A’r trydydd dydd ar wawrio?  Pan na fydd dim rhaid? Pan na fydd dim dewis? Pan fydd cyfle. I symud. I aflonyddu. I dasgu. I ddewr-gamu oddi wrth. I ofod-neidio tuag at. I ddringo’r enfys. I bontio pobloedd. I estyn. I afael. I gydio.

I gyffwrdd. I gwrdd. Ynghyd.

Be wnawn?