E-fwletin Chwefror 10ed

Cristnogaeth 21 – E-fwletin Chwefror 14eg

Un o’r cyfrolau gorau am C.S.Lewis ( bu 50 mlwyddiant ei farwolaeth yn 2013 ) yw cofiant Alister McGrath, C.S. Lewis: A Life (Hodder).Bu rhaid i neb llai nag A.N. Wilson – awdur y gyfrol C.S. Lewis: A Biography (Flamingo) – gydnabod rhagoriaeth y gwaith: “Cafwyd llawer o gofiannau i C.S. Lewis … ond ni chredaf fod yr un ohonynt yn well nag un Alister McGrath”. Nodweddir y gwaith gan ymchwil tra manwl, a chynnwys dadlennol a darllenadwy.

Anffyddiwr a drodd yn Gristion oedd C.S. Lewis. Soniodd am ei brofiad  yn ei ystafell yn Rhydychen:

Y mae’n rhaid ichi fy nychmygu wrthyf fy hun yn f’ystafell … nos ar ôl nos, yn ymwybodol, pryd bynnag y codwn fy mhen o’r papur, fod yr Hwn nad oeddwn  am ei gyfarfod ar unrhyw delerau, yn agosáu ataf yn gyson a di-ildio. Yn ystod tymor y Drindod, 1929 [y mae McGrath yn dadlau mai yn ystod 1930 y digwyddodd  hyn], ildiais a chyffesais mai Duw oedd Duw, euthum ar fy ngliniau, a gweddïais.”

 Mynnai Lewis nad oedd y profiad yn rhywbeth y bu ef yn ei geisio; yn hytrach yr oedd y profiad, a’r Un oedd yn gyfrifol amdano, yn ei geisio ef. “the narrative of ‘Surprised by Joy’ is not that of Lewis’ discovery of God, but of God’s patient approach to him.” (McGrath, 136).

Yn Invitation to Pilgrimage, y mae John Baillie yn dyfynnu pennill a wnaeth gryn argraff arno:

             I sought the Lord, and afterward I knew

        He moved my soul to seek Him, seeking me;

             It was not I that found, O Saviour true –

                No, I was found by Thee.

(  ‘Dy ddwyfol ymchwil am fy enaid i’ yw cyfieithiad Maurice Loader )

Ynghyd â’i bwyslais ar Dduw yn cymryd y cam cyntaf, y mae C.S. Lewis yr un mor sicr fod yn gorwedd yng nghalon dyn ddyhead dwfn am y trosgynnol a’r ysbrydol. Y mae’r “ddadl o ddyhead” yn un o brif resymau Lewis dros gredu ym modolaeth Duw ac yn tarddu o’r gwacter mewn dyn na fedr neb ond Duw ei lenwi. Ond pa ddiben fyddai i’r dyhead hwn oni bai bod modd i’w ddiwallu? Beth fyddai diben syched oni bai fod yna ddwr i’n disychedu? I Lewis, y mae’r ffaith fod dyn yn dyheu â’i holl enaid am Dduw yn ein hannog i gredu fod y Duw hwnnw’n bod; oni bai am hynny ni fyddai modd esbonio’r hiraeth a’r dyhead. Nid yw Lewis yn honni bod modd “profi” bodolaeth Duw y tu hwnt i bob amheuaeth ( “adenydd byrion” sydd gan reswm,chwedl Dante ), ond y mae’r ymwybyddiaeth â fedd o bresenoldeb y dwyfol yn cadarnhau ei ffydd.

Hyd yn oed mewn oes seciwlar, faterol ac anghrefyddol, y mae’n anodd gwadu bod dyn, yng nghraidd ei fodolaeth, yn ymestyn allan at rhywbeth, neu rhywun, mwy nag ef ei hun. Y cwestiwn mawr, wrth gwrs, ydi hwn: A oes yna realiti yn bod sy’n cyfateb i’r dyhead?

Ond nid yw’r dyhead am ryw wrthrych neu’i gilydd yn brawf o fodolaeth y gwrthrych hwnnw. Y mae McGrath (t. 291) yn dyfynnu cyffes ingol Bertrand Russell, un o’r anffyddwyr mwyaf dylanwadaol, y ganrif ddiwethaf:

“The centre of me is always and eternally a terrible pain … a searching for something beyond what the world contains, something transfigured and infinite. The beatific vision – God. I do not find it, I do not think it is to be found – but the love of it is my life … It is the actual spring of life within me.”

Dyma ddyhead nad yw’n cael ei sylweddoli. Arall oedd profiad C.S. Lewis. ‘Roedd ganddo resymau eraill dros fod the theist (e.e. bodolaeth y ddeddf foesol), ond fe’i gwelir yn dychwelyd, o hyd ac o hyd, at yr ymdeimlad fod Duw wedi plannu yn enaid dyn ddyhead amdano’i hun, na all neb na dim ond ef ei hunan ei ddiwallu. Dyma brofiad y Salmydd (e.e. Salm 42); Awstin Sant (“Tydi a’n creaist i ti dy hun, a diorffwys yw ein calonnau hyd oni orffwysont ynot ti”); a phob credadun, yn wir. Mae’r ffaith fod Russell, er yn gwadu bodolaeth Duw, eto’n barod i gydnabod ei ddyhead amdano, yn hynod awgrymog. Fe’n temtir i holi: a yw’r dyn seciwlar yn gwbl amddifad o brofiad ysbrydol?

Fe fydd yr ail argraffiad o ‘Byw’r Cwestiynau’ ar gael yn fuan. Cysylltwch â ni os ydych am archebu copi (au )