Ailadeiladu’n well: adferiad gwyrdd i Gymru
Daeth y byd oddi wrth Dduw – neu o rywle o leiaf – ac mae ein rhywogaeth ni wedi canfod y gallwn wneud fel y mynnwn ag o. Ond rydyn ni bellach yn cyfrif y gost. Rydyn ni wedi llygru’r awyr, wedi ysbeilio’r ddaear, a chreu anghyfartaledd dwys sy’n arwain at fudo mawr. Rydyn ni wedi gormesu rhywogaethau eraill a gwenwyno’r moroedd. Mae ein chwant a’n hawydd am ryddid dilyffethair wedi achosi difrod byd-eang.
Ond mae natur bellach yn talu ’nôl. Nid cosb yw Covid – mae’n ganlyniad ein teithio direol, ein triniaeth dreisgar o anifeiliaid gwyllt, ein bod mor farus, chwalfa amgylcheddol a’r pwyslais ar brynu pethau’n diddiwedd ac mewn ffordd anghynaliadwy. Mae’n alwad am edifeirwch. Nid rhyw ymddiheuriad hunanfodlon ydi edifeirwch. Mae edifarhau yn golygu ailfeddwl a gwneud pethau mewn ffordd wahanol, troi rownd. Os ydym yn parhau ar yr un trywydd, bydd ein plant yn syrthio dros y dibyn – mae hi mor syml ac mor eglur â hynny.
Nid rhyw diriogaeth y tu hwnt i’r byd hwn ydi teyrnas neu diriogaeth Duw. Byd arall o fewn y byd yma ydi o, posibilrwydd i’r presennol os ydyn ni’n troi’r lle ben i waered, ochr arall yr un geiniog.
Roedd y cyfnod clo yn ddiflas i rai ond daeth â buddion hefyd. Am unwaith roedd yr awyr uwchben dinasoedd llygredig yn las, ac yn dawel; doedd fawr o draffig. Tynnwyd ein sylw at bethau eraill. Clywodd pobl gân yr adar a sylwi ar agosatrwydd byd natur yn eu iard gefn. Canfu llawer nad oedd rhaid mynd i unman i ganfod pleser neu gyfoeth; daeth ystyr ‘mae teyrnas Dduw o’ch mewn’ yn eglur. Dyrchafwyd y rhai a alwyd yn ‘ddi-grefft’ i fod yn weithwyr ‘allweddol’, y lleiaf yn fwy na’r blaenaf (er nad yw eu cyflog, yn anffodus, yn adlewyrchu hynny).
Rydyn ni’n dychmygu byd gwahanol: mae mudiad Ailadeiladu’n Well yn tyfu, ac mae’r mudiad adferiad gwyrdd yn rym hanfodol yng Nghymru.
Mae yma benderfyniad yng Nghymru ac mewn llefydd eraill i wneud pethau’n wahanol, i greu byd gwell, tecach, hapusach, mwy diogel, heddychlon a chynaliadwy.
Mae grŵp bychan o Grynwyr yng ngogledd Cymru wedi cyflwyno syniadau am ddyfodol gwyrddach a gwell i arweinydd Plaid Cymru yn San Steffan, Liz Saville-Roberts, ac ymgeisydd y Blaid dros Ddwyfor/Meirionydd i’r Senedd, Mabon ap Gwynfor. Mewn sawl maes mae troi rownd yn fater o frys.
- Yn gyntaf amaeth: mae’r dull presennol o amaethu yn un o’r gweithgareddau mwyaf dinistriol ar y blaned, ac mae iddo ôl troed carbon mawr. Mae yna ddibyniaeth ar danwydd ffosil a chemegau, draenio a gwasgu’r tir, tyfu un cnwd o borfa gan leihau’r bioamrywiaeth a gwenwyno’r peillwyr â phlaladdwyr. Ar ben hyn, mae afonydd a nentydd yn cael eu llygru gan wastraff o gytiau anifeiliaid mawr. Mae’r pethau hyn i gyd yn gwthio bywyd gwyllt o gefn gwlad.
- Mae’r gefnogaeth yn cynyddu i ‘ffermio adfywiol’ a thwristiaeth eco yng Nghymru, ochr yn ochr a chynhyrchu bwyd organig. Gallai’r ddau beth elwa o ddatblygu ffermydd cydweithredol yng Nghymru – yn gwerthu bwyd o safon ar-lein i farchnad arbenigol.
- Yn ail, mae Cymru mewn perygl o ddatblygu’n faes chwarae milwrol. Mae pobl ifanc fregus mewn ardaloedd difreintiedig yn cael eu recriwtio i’r lluoedd arfog, a phlant hyd yn oed yn cael eu difyrru mewn digwyddiadau Diwrnod y Lluoedd Arfog gydag arfau lladd. Yn RAF Fali mae peilotiaid o Saudi Arabia sy’n peri’r fath ddioddefaint yn Yemen yn cael eu hyfforddi.
- Yn drydydd, addysg. Dylai’r pwyslais mewn ysgolion fod ar Astudiaethau Heddwch a dulliau di-drais o ddatrys gwrthdaro, gan baratoi plant i fyw bywydau hapus a chyflawn. Dangosodd adroddiad diweddar gan Gymdeithas y Plant fod plant 15 oed y Deyrnas Gyfunol ymysg y tristaf a’r lleiaf bodlon eu byd yn Ewrop. Mae’r obsesiwn efo profion a thargedau, a’r pwyslais ar fuddion economaidd addysg sy’n eithrio popeth arall, bron, yn arwain at bryder yn ystod plentyndod, diffyg hunan-werth, ofn methiant ac yn atal creadigrwydd a dychymyg.
Rhaid i ni bellach ehangu’r drafodaeth gan fod llawer o bynciau eraill pwysig i’w hystyried: iechyd a lles, budd-daliadau ac incwm cenedlaethol, bod yn gynhwysol, hamdden a mynediad i gefn gwlad, ailgoedwigo, gwasanaethau ieuenctid a chyflogaeth, tai a thrafnidiaeth gynaliadwy. Yn ogystal â hynny, mae angen rhoi sylw i iaith a diwylliant, cysylltiadau rhyngwladol a bywyd cynaliadwy i genedlaethau’r dyfodol yng Nghymru, yn enwedig yn wyneb newid hinsawdd, yr her fwyaf sy’n wynebu’r byd. Mae angen i fwy ohonom ymuno yn ymgyrch y Crynwyr. Mae trafodaethau’n parhau ond gallai sicrhau cynulliad ar gyfer pobl gogledd a gorllewin Cymru fod yn un nod tymor hir. Os hoffech ymuno, plis anfonwch ebost at Frances Voelcker: francesvoelcker@gmail.com.
Mae dilynwyr Iesu’n cael eu hannog i newid y cwestiwn ‘Pwy yw fy nghymydog?’ i fod yn un gwell – ‘I bwy fedra i fod yn gymydog?’ Does dim ffin. Un hil ydym, yr hil ddynol. Rydyn ni’n dysgu nad ni yw pinacl y creu ond ein bod yn ddibynnol arno. Rhaid troi’r pyramid ar ei ben, fel nad ydym yn tra-arglwyddiaethu ond yn gofalu am y blaned ac yn ei thrin fel petai’n ardd Duw. Er mwyn i hynny ddigwydd, rhaid i’n dychymyg gael ei chwyldroi, rhaid i’r mab afradlon ddod adref. Mae ffydd yn mynnu’r gobaith fod hyn yn bosibl.
Mae Adferiad Gwyrdd i Gymru yn un ffordd o ailadeiladu’n well. Nid yw dychwelyd i’r ‘normal’ yn ddengar nac yn bosibl. Nid yr argyfwng presennol fydd yr olaf gan fod gwyddonwyr eisoes yn rhybuddio bod eraill i ddod. Mae Covid wedi ysbrydoli mudiad byd-eang i weld y byd yn wahanol ac wedi rhoi cyfle i ni droi pethau rownd. Mae’n gwneud synnwyr economaidd, synnwyr moesol a synnwyr ysbrydol.
John P Butler