Perthyn

Perthyn

Diolch i’r Parch Desmond Davies, Caerfyrddin am baratoi yr erthygl hon, ac i Seren Cymru am eu caniatad i’w chyhoeddi yn Agora.

Y mae byw drwy’r cyfnod hwn o hunan- ynysu ac ymbellhau cymdeithasol yn brofiad newydd a chwithig i bawb ohonom. Tra’n derbyn yn ddi- gwestiwn fod mesurau’r llywodraeth yn angenrheidiol er mwyn atal lledaeniad haint Covid-19 (gwell enw arno yn ôl amlwg ddigon fod y cyfyngiadau yn gwyrdroi patrwm bywyd yn gyfan gwbl. Wrth reswm, y mae’r dull newydd hwn o fyw ac ymddwyn yn gwbl groes i’r hyn yw hanfod eglwys, lle mae cydymgynnull a chydaddoli yn sylfaenol bwysig. Oddi mewn i gymdeithas yr eglwys yr ydym yn deulu – yn deulu Duw, yn deulu’r ffydd – ac y mae’r ymdeimlad o berthyn i’n gilydd fel brodyr a chwiorydd yng Nghrist yn greiddiol i’r cyfan.

Prawf

Pan aeth yr athronydd René Descartes ati i geisio prawf o’i fodolaeth, y canlyniad y daeth iddo oedd: ”Yr wyf yn meddwl, felly yr wyf” (“Cogito, ergo sum”).

Cofiaf John V. Taylor ar raglen deledu un tro, yn pwysleisio mai’r prawf a fedd y Cristion yw, ”Yr wyf yn perthyn, felly yr wyf”. Y mae i rywun honni bod yn Gristion heb berthyn, mewn modd ystyrlawn a gweithredol, i’r eglwys yn groesddywediad llwyr. Adroddir am y Cristionogion cyntaf, y sawl y disgynnodd yr Ysbryd Glân arnynt ar ddydd cyflawni cyfnod y Pentecost, eu bod “oll ynghyd yn yr un lle”.

O ganlyniad i’r aflwydd presennol nid yw’n bosibl i ninnau gyfarfod “yn yr un lle”, ac eisoes yr ydym yn ymdeimlo i’r byw â’r golled. Gallwn yn hawdd ddeall rhwystredigaeth Paul am iddo gael ei atal rhag gweinidogaethu i aelodau’r eglwys yn Rhufain. “Y mae hiraeth arnaf am eich gweld”, meddai, ac felly ninnau ‘nawr wrth inni gael ein hamddifadu o’r cyfle i gydgyfarfod. Tebyg mae’n siwr, oedd profiad Ioan ar ynys Patmos, ac yntau’n alltud unig yn hiraethu am gwmnïaeth ei gyd-Gristnogion. “Ioan, eich brawd” yw ei gyfarchiad iddynt.

Ar ddechrau ei lythyr o garchar i’w rieni, dyddiedig 14 Mehefin 1943, sgrifennodd Dietrich Bonhoeffer: “Wel, y mae’n Sulgwyn, ac yr ydym yn dal i gael ein gwahanu wrth ein gilydd … Pan glywais glychau’r eglwys yn canu y bore ‘ma, buaswn wedi rhoi’r byd i gael mynd i’r gwasanaeth, ond yn lle hynny dilynais esiampl Ioan ar ynys Patmos, a chynnal gwasanaeth bychan ar fy mhen fy hun. O’r braidd y teimlais yn unig, oherwydd yr oeddwn yn gwbl sicr eich bod chwithau gyda mi, ac felly hefyd y cynulleidfaoedd hynny y bûm yn dathlu’r Sulgwyn gyda nhw yn ystod y blynyddoedd a fu”. Er i Bonhoeffer fod ar ei ben ei hunan yn ei gell gyfyng, nid oedd wrth ei hunan.

Mae’n wirioneddol bwysig ein bod ninnau’n cofio yn awr, er bod drws y capel ynghau bod yr eglwys yn dal i fod, a’n bod ninnau’n dal i berthyn iddi. Er ein bod yn gaeth i’r tþ, ac er na fedrwn gyfarfod â’n gilydd wyneb yn wyneb, y mae ein cymdeithas â’n gilydd yn parhau yn ddigyfnewid. Oherwydd, “nid estroniaid a dieithriaid” ydym mwyach “ond cyd-ddinasyddion â’r saint”, ac ni all unrhyw haint na rhwystr amharu ar hynny. Mae’n dda clywed, felly, am eglwysi sy’n defnyddio pob dull posibl (llythyr; galwad ffôn; y dechnoleg fodern, ac ati) i gysylltu â’i gilydd fel aelodau, ac i gynnal a hyrwyddo yr ymdeimlad o berthyn i’w gilydd yn yr argyfwng presennol.

Y Pasg

Un peth sy’n od i’w ryfeddu eleni yw na chawsom gyfle i ddod ynghyd i ddathlu’r Groglith a’r Pasg. Eithr er na chynhaliwyd y gyfres hon o gyfarfodydd mor real a pherthnasol ag erioed. Ni all ei Ysbryd, yn dal i’w amlygu ei hun i’r sawl sy’n credu ynddo. Yn dilyn ei 
atgyfodiad, daeth at ei ddisgyblion, a’u cyfarch â’r gair “Tangnefedd”, hynny “er bod “y drysau wedi eu cloi”. “Canaf am yr addewidion”, medd Watcyn Wyn, ac y mae addewidion Iesu ynglþn â’i bresenoldeb di-dor gyda’i bobl gyn wired ag erioed: “Ni adawaf chwi’n amddifad; fe ddof yn ôl atoch chwi”; amser hyd ddiwedd y byd”.

Arculfe (VIIè siècle) & Saint Adamnan (≈624 – 704) / Parth Cyhoeddus – Public Domain

Profiad diangof yw dringo i fyny’r grisiau yn yr eglwys honno yng Nghaersalem a godwyd gan Helena (mam Cystennin Fawr) ar y fangre, yn ôl traddodiad, lle safai croes Iesu, ac yna disgyn drachefn i weld ”y man lle gosodasant ef”. Yr enw a roddwn ninnau, Gristnogion y Gorllewin, ar yr eglwys hon yw Eglwys y Beddrod Sanctaidd, eithr fe’i gelwir gan Eglwys Uniongred y Dwyrain yn Eglwys yr Atgyfodiad. Dyna, mewn gwiriondd, yw pob eglwys. Yn ddiamau, y mae’r Groes yn ganolog i ffydd a’i thystiolaeth eglwys Crist, ac fel rhan annatod o’r un dystiolaeth gelwir arni hefyd i dystio i fuddugoliaeth Calfarî, a’r bedd.

Y mae inni gysur mawr o wybod bod yr Iesu byw gyda ni yn awr. Heb-os fe â pla’r coronafeirws heibio, ryw ddydd (nid yw i barhau am byth; daw amser pan fydd brechlyn ar gael i’n diogelu rhagddo), ac yna cawn gyfle i ddod ynghyd unwaith eto, i adnewyddu ein perthynas â’n gilydd oddi mewn i’r coinonia Cristnogol. Yn y cyfamser, mawrygwn y ffaith ein bod yn perthyn i gymdeithas y saint, ac i eglwys “na chaiff holl bwerau angau y trechaf arni”.

Dichon y bydd yr argyfwng presennol yn fodd i ddyfnhau ein gwerthfawrogiad o’r gymuned ffydd, a’n hiraeth amdani.

Desmond Davies