EISIAU TYFU – OFNI NEWID

Cyflwyniad Owain Llŷr Evans

 I fynd i’r afael â’r thema, mae gen i bum person yn gwmni i mi.

 

Nid y cwmni delfrydol, gan mai llofruddion ydynt. Felly, er mwyn ysgogi trafodaeth, byddwn yng nghwmni Procrustes, Periphetes, Sinis, Scirion a Cercyon. Perthyn y pump i fyd mytholeg Roegaidd; a Theseus fu’n ddiwedd i’r pump. Felly – ymddiheuriadau – nid pump ond chwe llofrudd!

 

Hoffwn ddechrau gyda’r mwyaf dyfeisgar o’r pump: Procrustes. Cadw ‘Gwely a Brecwast’ ydoedd yn Corydalus, Attica, ond roedd y pwyslais ganddo ar y ‘Gwely’ nid y ‘Brecwast’.

Roedd gan Procrustes wely arbennig iawn. Mynnai fod ei wely’n gwbl berffaith i bawb. I wneud yn siŵr o hynny, pe baech chi’n fyr, buasai Procrustes, yn llythrennol i chi cael deall (rhaffau ac eingionau! Dychmyged pawb drosto’i hun!), yn eich tynnu chi nes bod y gwely perffaith yn berffaith i chi. Pe baech chi’n dal, buasai Procrustes yn torri darnau ohonoch i ffwrdd, er mwyn i chi ffitio’r gwely perffaith yn berffaith. Dyna pam doedd dim llawer o fynd ar y brecwast – doedd neb yn mynd i’r un man wedi gorwedd yng ngwely Procrustes!

TYFU? NEWID? Os ydym am weld twf a newid, rhaid gwylio rhag troi ein crefydd yn wely Procrustes; temtasiwn parod y crefyddol ohonom, ym mhob oes a diwylliant, yw tocio cariad Duw hyd nes i’r cariad anferthol hwnnw ffitio i wely bychan ein crefydda. Gan i ni ildio mor fodlon a chyson i’r demtasiwn honno, mae llawer gormod o bobl, plant Duw bob un, nad ydyn nhw’n ffitio, am ba reswm bynnag, yn cael eu tynnu neu eu torri’n ddarnau.

Lladdwyd Procrustes gan Theseus: ac yntau heb ben bellach ar ei ysgwyddau, roedd Procrustes yn ffitio’i wely perffaith yn berffaith.

Ymlaen at Periphetes. Cwlffyn mawr o ddyn a chanddo bastwn efydd. Nid soffistigedig mo Periphetes: buasai hwn yn dod i gwrdd â chi ar y ffordd, a’ch colbio chi â’i bastwn!

NEWID a THYFU? Os ydym am weld twf a newid, rhaid gwylio rhag troi ein crefydd yn bastwn Periphetes. Nid pastwn mo ffydd.

Nid oes synnwyr mewn colbio pobl â’n hargyhoeddiad fod Duw yn eu caru! Llafn bychan yw ffydd. Fe dyr yn lân a manwl. Pan fydd clais y pastwn wedi diflannu, erys craith y llafn awchlym.

Lladdwyd Periphetes gan Theseus. Colbiwyd y colbiwr â’i bastwn ei hun! … Bydd pawb sy’n cymryd y pastwn yn marw trwy’r pastwn (Mathew 26:52, addasiad).

Sinis. Buasai Sinis yn plygu – ac wedyn yn cydio – dwy goeden ifanc gyfagos i’r llawr; at y naill goeden buasai’n clymu eich braich a’ch coes chwith, ac at y llall, eich braich a’ch coes dde. Wedyn … gollwng y coed, ac wrth iddynt chwipio ’ nôl i’w lle, buasai hanner ohonoch yn mynd gyda’r naill goeden, a’r hanner arall gyda’r llall.

TYFU? NEWID? Os ydym am weld twf a newid, rhaid gwylio rhag cael ein hollti’n ddau. Mae ein crefydda’n methu am ein bod ni’n mynnu rhannu bywyd yn barhaus yn faterol ac ysbrydol, yn gorff ac enaid, yn gysegredig a chyffredin. Nid cylch ar wahân ym mywyd person yw crefydd, ond yn hytrach cylch sy’n cynnwys y cyfan o fywyd person. Gweddïwn bob dydd am ein bara beunyddiol (Mathew 6:11). Wrth ystyried bara, sylweddolwn mai cwbl amhosibl yw tynnu llinell bendant rhwng y cysegredig a’r cyffredin, corff ac enaid, materol ac ysbrydol: bara i mi fy hun – problem faterol; bara i eraill – problem ysbrydol.

Lladdwyd Sinis gan Theseus. Holltwyd yr holltwr rhwng dwy goeden! Â’n ffydd wedi’i hollti, fe â ein crefydda rhwng y cŵn a’r brain!

Sciron. Buasai Sciron yn falch o’ch derbyn i’w aelwyd foethus ar ymyl clogwyn, gan estyn croeso i chi aros a mwynhau’r golygfeydd hyfryd o’r môr, a hynny heb ofyn unrhyw dâl, ond … buasai’n falch iawn baech chi’n fodlon golchi ei draed. Wrth i chi wneud hynny, buasai Sciron yn eich cicio chi dros ymyl y clogwyn, a chithau’n syrthio i’r dŵr i gael eich llarpio gan grwban anferthol.

NEWID a THYFU? Gwyliwn felly rhag y demtasiwn barod i gicio rhyw bethau dros y clogwyn i’r dyfnder. Cymaint haws fuasai credu heb y cwestiynau lletchwith hynny sydd wedi blino pobl ffydd o’r dechrau’n deg. Ciciwch nhw dros yr ymyl. Boed i’r crwban eu treulio. Cymaint haws fuasai credu pe bai pawb yn credu fel ni. Ciciwch y bobl nad ydynt yn credu fel chithau dros yr ymyl. Gwych! Ai haws credu felly? Ai ffydd yw’r ffydd honno nad oes iddi gwestiynau, amheuon a thrafferthion i fynd i’r afael â hwy? Onid ofergoel yw peth felly? Ai ffydd yw’r ffydd fonocrom honno nad yw’n derbyn fod gwerth o gwbl i argyhoeddiadau nad ydynt yn cyfateb i’n hargyhoeddiadau ni. Onid heresi mo peth felly?

Lladdwyd Sciron gan Theseus, ac wedyn daeth Cercyon. Ymgodymodd Cercyon â Theseus, a Theseus a orfu.

Cercyon yw’r peryglaf ohonynt i gyd, gan mai nyni ein hunain yw Cercyon. Nyni ein hunain yw’r drafferth fwyaf i ni ein hunain.

Ffordd o drio osgoi cydnabod hynny yw ein parodrwydd i roi’r bai ar bawb a phopeth arall. Un yn unig  a fedr oresgyn Cercyon yr hunan, dim ond Un – Iesu. Pan sonia hwnnw am hunanymwadiad (Mathew 16:24), sôn y mae am ymrafael, ymgodymu’n gyson â Cercyon, ymgodymu hyd nes i hwnnw orfod ildio i ewyllys cariadlawn y Crist byw.

Felly, NEWID a THYFU. Dychmygwch mai nyni yw Theseus, yn dilyn, yn ffeindio, yn torri llwybr drwy ddryswch crefydd a chymhlethdod ffydd. Rydym wedi goresgyn – gyda llawer iawn llai o dywallt gwaed, gobeithio – Periphetes, Sinis, Scirion a Cercyon. Rhaid ein bod ni wedi llwyr ymlâdd! Beth fuasai’n brafiach na gwely glân, cyffyrddus … perffaith?

NEWID a THYFU? Da chi, peidiwch gorwedd lawr!