Golygyddol

lloer-arian-eto

Llun: Iestyn Hughes

GOLYGYDDOL

leonard-cohen

Leonard Cohen

Roedd ’na rywbeth hynod briodol bod Leonard Cohen, y bardd-ganwr o Ganada, fel petai wedi penderfynu mai digon oedd digon, a marw yn fuan ar ôl i Donald Trump ennill y frwydr i fod yn arlywydd yr Unol Daleithiau.

Iddew ydoedd a lynodd wrth ei ffydd, yn ddwys ei ddiddordeb mewn Cristnogaeth ac yn Fwdydd profiadol ar ôl byw am bum mlynedd o fyfyrdod mewn mynachdy Bwdwaidd.

 

Pynciau ei ganeuon oedd serch, cariad, angau a chrefydd: ‘Dance me to the end of time’. Os nad ydych wedi eu clywed chwiliwch ar y We:

Everybody knows that the dice are loaded 
Everybody rolls with their fingers crossed 
Everybody knows that the war is over 
Everybody knows the good guys lost 
Everybody knows the fight was fixed 
The poor stay poor, the rich get rich 
That’s how it goes 
Everybody knows

Roedd ganddo’r ddawn greadigol i lunio cymal syml, deifiol a thôn gref i’w gario:

Ring the bells that still can ring, 
Forget your perfect offering               
There is a crack in everything  
That’s how the light gets in.

(Ar sail y gân hon ystyriwyd am ychydig alw’r cylchgrawn hwn yn ‘Crac’ – ond fyddai teitl yr oedd yn rhaid ei egluro ddim yn deitl da!)

trump

Y darpar Arlywydd Donald Trump

Ond ystyriwn am ychydig y picil rydyn ni ynddo – ond wna i ddim digalonni’r darllenwyr drwy ymhelaethu ar y peryglon sy’n ein hwynebu. Cafwyd mwyafrif yn Lloegr a Chymru i lyncu celwydd a ffug addewidion Farage a Johnson a Gove, ac yn America dyrfaoedd wedi rhoi bonllefau o gymeradwyaeth i frygowthan a chelwydd Trump.

Mae’r papurau wedi bod yn llawn dyfalu a chyfiawnhau (a brygowthan atseiniol) – amryw wrthi yn taer obeithio na fydd Trump cynddrwg â’i addewidion a’i fygythion.

Ond mae ’na gytundeb fod yna ddiflastod mawr, casineb a dicter tuag at wleidyddion proffesiynol, traddodiadol. Mae pleidiau’r dde a’r chwith yn cael eu cyhuddo o fod i gyd yr un fath, i gyd yno i bluo’u nyth. Mae’r bleidlais yn tystio i rwystredigaeth pobl sy wedi cael eu gadael a’u pardduo a’u dirmygu. Ac mae’r dyrfa-giwed wedi troi ar y rhai gafodd addysg ac sy’n cymryd yn ganiataol eu bod rywsut yn ‘uwch’ na nhw.

hillbilly-elegy

Hillbilly Elegy: A Memory of a Family and a Culture in Crisis

Weithiau daw help i ddeall o gyfeiriad annisgwyl. Cyhoeddwyd ym mis Awst gyfrol sy’n cael ei thrafod yn frwd yn y papurau – a darganfyddais adolygiad ohoni ynghyd â chyfweliad treiddgar gyda’r awdur ar wefan na wyddwn am ei bodolaeth hyd yn oed: The American Conservative. Enw’r gyfrol yw Hillbilly Elegy: A Memory of a Family and a Culture in Crisis gan J D Vance. Disgrifiad taer a theimladwy ydyw o fywyd tlodion ardal Appalachia a West Virginia lle y gwelir cefnfor o bosteri’n cefnogi Trump.

Trump oedd eu harwr am mai ef oedd yn mynegi dicter y tlawd at y crachach (yr elites) Democrataidd a Gweriniaethol. Ond gŵr cyfoethog yw Trump (a Farage, a Boris Johnson) yn marchogaeth gyda’i celwydd denu pleidlais ar gefn tlodi ac anobaith.

j-d-vance

J. D. Vance

Dyn a lwyddodd i ddringo allan o dlodi Appalachia yw J. D. Vance ac mae ei brofiad yn ddadlennol a’i edmygwyr yn mynnu ei fod yn llais i’r gymuned ddiyngan honno, cymuned a ddirmygir gan y ‘llwyddiannus’. Mae’n disgrifio problemau’r cymdeithasau hyn, grawnwin surion tlodi ac anghyfiawnder – cyflogau slafdod, a chysur heroin, teuluoedd ar chwâl, tadau wedi troi eu cefnau, cyfresi o gartrefi a llys-dadau gwahanol, anobaith, diffyg moes a chwrteisi, diffyg gwybodaeth, diffyg cysylltiadau i hyrwyddo a meithrin pobl ifanc i anelu at y gorau, ac nid bodloni ar y salaf a llyfu eu briwiau yn lle ymdrechu i wella’u byd.

Nid yw polisïau de na chwith wedi gwneud unrhyw wahaniaeth i’r gwerinos druain hyn ac mae eu ‘buddugoliaeth’ o gael Trump yn Arlywydd yn fater o lawenhau oherwydd bod y gwleidyddion eraill wedi cael gwir fonclust a bod yna rywun yn barod i ddweud y pethau maen nhw’n eu teimlo i’r byw. Casáu byddigions â’u hacenion sgleiniog, rhugl, sy ddim wedi talu sylw i’r tomenni sbwriel a adawyd wrth i’r ffatrïoedd gilio. Maen nhw’n argyhoeddedig nad ydi addysg nac arian yn disodli synnwyr cyffredin a gwyleidd-dra gwerinol a bod cywirdeb gwleidyddol yn rhagrith sy’n gwrthod wynebu’r gwir fel y maen nhw’n ei weld.

quote-golygyddol

Dywed Vance: Ni fydd byth economi digon cyfoethog na rhaglen llywodraeth ddigon cryf i wneud iawn am ddiffyg teulu sefydlog a diffyg hunanddisgyblaeth. Mae trafodaeth ar broblemau’r tlawd yn dueddol o osgoi mater cyfrifoldeb moesol am fod y crachach dosbarth canol yn ofni barnu ac yn syml yn methu deall. Mae angen cydymdeimlad a gweithredu gan lywodraeth, ond mae angen hyfforddiant a gonestrwydd hefyd. Mae Vance yn disgrifio sut y bu iddo ef ddysgu’r pethau na ddysgwyd iddo gan y diwylliant o’i gwmpas. Ymunodd â’r Marines – am mai dyna mae llawer o wrywod tlawd yn ei wneud, a chafodd, meddai, bedair blynedd o addysg cymeriad a sut i drin ei hunaniaeth. Yr oedd wedi dysgu bod yn ddiymadferth adre; dysgodd sefyll yn syth yn y Marines. Swyddog arno yn y Marines, er enghraifft, a ddysgodd iddo i beidio â phrynu BMW ond bodloni ar Honda, ac i gael benthyciad o’r Undeb Credyd yn hytrach nag o’r banc. Dysgu yn y jargon cyfoes ‘individual agency’ – bod yn gyfrifol am eich hunan. Arswyd y byd, dyma ni ’nôl ym myd self help oes Fictoria a Samuel Smiles? Wel, mae rhywbeth i’w ddweud dros hynny, siawns! Dyna sut yr ymbarchusodd y Gymru Gymraeg wrth brofi bod y Llyfrau Gleision yn anghywir a chasglu’r ceiniogau prin i gael prifysgol yn Aberystwyth. Roedd ganddyn nhw obeithion ac amcanion hefyd ac roedden nhw’n frwd dros eu plant.

Wrth drafod Trump, dywed Vance fod ei galon yn cynhesu at y bonclustiau, ond ei grebwyll yn arswydo y bydd yr addewidion celwyddog yn gwneud pethau’n llawer iawn gwaeth ac y bydd yr adwaith pan ddatguddir y twyll yn ymateb enbyd iawn. Y mae, meddai Vance, yn ymfflamychu’r dde ac yn cefnogi greddfau gwaethaf y chwith. Ym myd Trump rydyn ni wedi troi’n cefnau hyd yn oed ar gogio perswâd.

Mae pwyslais Vance ar gyfrifoldeb unigolion a chyfrifoldeb byd llywodraeth yn bwysig ac yn fater o greu a chynnal diwylliant a chynnal ‘safonau’ a ‘gwerthoedd’. Nid o gyfeiriad Trump na Farage y daw’r pethau hyn.

aditya-chakrabortty

Aditya Chakrabortty Llun: The Guardian

Mae’r un problemau yn cyniwair yng Nghymru. Ysgrifennodd Aditya Chakrabortty am gyflwr Pontypŵl yn ddiweddar yn y Guardian. Yr un anobaith, yr un cylchdro o ddiflastod a diffyg ystyr a phwrpas: ‘Mae stori Pontypŵl yn stori o gyfoeth wedi ei afradu, egni wedi ei fygu, o gymuned gyfan wedi ei lluchio ar y tipiau.’

Dyma ardal Torfaen, lle’r oedd y bleidlais dros Brexit yn 60/40. Dydi Pontypŵl ddim yn chwyddo o fewnfudwyr o unrhyw fath!

Mae 75% o’r plant yn cael eu magu mewn tlodi. Mae 53% o gartrefi ystad fawr Trevethin yn byw mewn tlodi. Y problemau – teuluoedd yn methu talu rhent, y boblogaeth yn ysglyfaeth i fwy o glefydau, o gancr i afiechyd meddwl. Ac mae polisïau Llafur a Thorïaeth wedi methu gwneud unrhyw wahaniaeth i Bontypŵl ac i ardaloedd helaeth ‘ôl-ddiwydiannol’.

Mae’r rheini ohonom sy’n arswydo wrth feddwl am ddyfodol UKipaidd–Trumpaidd ac yn arswydo at ffolineb a pheryglon beth sy’n cael ei ddweud yn ddigalon. Fel y dywedwyd mewn cartwn bachog yn ddiweddar: ‘Rwy am gymryd diddordeb yn yr hyn sy’n mynd ymlaen, ond dydw i ddim eisiau colli ’mhwyll.’

A beth amdanom ni, Gristnogion? Cyfundrefnau’r ffydd yn eu gwahanol lifreiau, ar waethaf eu herchyll gamsyniadau, fu ffynhonnell cydwybod a chyfiawnder, dysg a diwylliant, caredigrwydd a chwrteisi yn Ewrop. Ac erbyn hyn mewn Ewrop aml-ddiwylliant mae’n rhaid i ni chwilio am y gorau yn ein gilydd ac ymroi i adnabod y bobl o’n cwmpas a pheidio ag ofni’r rhai sy dipyn yn wahanol. Mae angen i’r gymdeithas a roes gymaint o bwysau ar ‘wneud yn dda’ a dringo allan o’r pwll glo a’r gwaith llechi, ac sydd wedi elwa ar hynny, gofio’u cyfrifoldeb fel unigolion i’r gymdeithas honno. Gobeithio nad ydi hynny’n rhywbeth rhy debyg i ddisgwyl i’r cyfoethog dalu eu trethi!

Na wangalonner, ond bydd tipyn o hunanymchwilio’n lles i ni yn y cyfnod anodd hwn. Ac ymataliwn rhag rhoi’r bai ar bawb arall!

Tlodion – o bell ac agos. Methiant y pleidiau gwleidyddol.

 

email-icon-100-flat-vol-2-iconset-graphicloads-18
YMATEB
Os hoffech chi ymateb i’r erthygl hon, 
cliciwch YMA i adael sylw.