E-fwletin 29 Medi, 2019

Galaru, Gwewyr, ac Ochneidio

Meddai John Roberts yn ei emyn mawr, “Ni ddaw o’r ddaear ond llonyddwch brau.” Onid y gwrthwyneb sydd yn wir? Mae’r greadigaeth yn llafar iawn! “Y nefoedd sydd yn datgan gogoniant Duw” ac mae Duw  “yn gwneud y gwyntoedd yn negeswyr a’r fflamau tân yn weision” meddai’r Salmyddion! Ac ni ellir osgoi’r berthynas rhwng y ddynoliaeth gyda’r ddaear dan ei thraed yn y Beibl. Er bod y ddaear a’r ddynoliaeth o’r un defnydd – “llwch ydym” – y mae dehongli’r berthynas yn amrywio. Y mae dehongliad y proffwydi yn cael ei adleisio ym mhroffwydoliaeth Hosea.

Y mae gan yr Arglwydd achos yn erbyn trigolion y tir, am nad oes ffyddlondeb, cariad na gwybodaeth o Dduw yn y tir, ond tyngu a chelwydda, lladd a lladrata, godinebu a threisio a lladd yn dilyn lladd, am hynny, galara’r wlad/tir(?), nycha’r holl drigolion: dygir ymaith anifeiliaid y maes, adar yr awyr hefyd a physgod y môr.”*

Cosb am bechod oedd digwyddiadau annymunol yn y cread. Ond y darlun o’r tir sy’n arwyddocaol: “galara’r wlad/tir

Fel y dywedodd yr Athro Emeritws Gareth Lloyd Jones mewn encil yn ddiweddar nid ”gwlad yn llifeirio o laeth a mêl” oedd hi o bell ffordd ond gwlad yn dioddef trychinebau fel sychdwr a phla’r locustiaid yn gyson.

A phan ddown ni at y Testament Newydd a phrofiad yr apostol Paul yn ei lythyr at y Rhufeiniaid ei ddarlun o o’r cread yw” “fe wyddom fod yr holl greadigaeth yn ochneidio ac mewn gwewyr drwyddi”.

Er, yn ôl Llyfr Genesis, i Dduw gyhoeddi mai da oedd y ddaear a greodd, gwelir fod y greadigaeth fel y ddynoliaeth wedi profi cwymp yn ôl dehongliad Hebreig. Onid oedd dilyw, sychdwr a daeargrynfeydd yn nodweddion brawychus o’r hen fyd fel heddiw? Y mae’r ddaear fel pe bai yn brwydro yn erbyn esblygiad! Neu fel arall!

Ond i wneud sefyllfa ddyrys yn waeth rydym ni ddynoliaeth bellach wedi dwysau’r frwydr yn y canrifoedd diwethaf hyn wrth ecsbloetio’r ddaear yn ddilyffethair,. Rydym wedi ychwanegu at ei galar, ei gwewyr a’i hochneidio. Ond erbyn hyn yr ydym yn raddol ddeffro i dynged posibl y ddynoliaeth a’r bywyd amrywiol o’n cwmpas os anwybyddwn ni’r llwybr carbon. Fel y dywedodd Dyfed Wyn Roberts yn yr un encil, bywyd dyn a bywyd o’i gwmpas ar y ddaear fydd yn diflannu, ond bydd y ddaear ei hun yn goroesi ac yn ail-greu ei hun. Ac fel y gwelson ni, a hynny yn fyd-eang yn ddiweddar, mae’r genhedlaeth ifanc yn effro iawn i’r hyn sydd yn ein hwynebu, o dan arweiniad Greta Thunberg..

Onid darlun o genedl yn ymdrechu i oroesi yw’r darlun o’r hen genedl yn yr Hen Destament? Ac onid dyna yw ein pryder ninnau heddiw, pryder a fyddwn fel hil yn goroesi? Ond mae’n amlwg yn ôl tystiolaeth y rhelyw o wyddonwyr fod yn rhaid troi pryder yn weithredu, a hynny ar bob lefel o’n bywyd.

(* gwlad/tir. Mae`r NRSV yn defnyddio`r gair “land” bob tro ond mae`r BCN yn rhoi “gwlad”  wrth sôn am alar!)