Dweud Pader wrth Berson

Arwel Rocet Jones

Cynhaliwyd noson lansio Cymru i Bawb yn y Morlan yn Aberystwyth nos Wener,                  4 Tachwedd. Roedd Elin Jones AC, Mark Williams AS, Joyce Watson AC, Siôn Meredith ac Aled Edwards yn siarad. Dyma i chi’r Morlan ar ei gorau: Canolfan Ffydd a Diwylliant; Canolfan Ffydd ac Amlddiwylliannedd. Y lle’n orlawn o bobl o bob mathau o gefndiroedd a chredoau yn dyheu am y pethau gorau.

Wrth fynd ati i drefnu a chadeirio’r noson un o fy mhryderon i oedd y bydden ni’n dweud pader wrth berson. Llond stafell o bobl yn cytuno â’i gilydd, yn cymeradwyo’i gilydd, yn cefnogi ei gilydd.

Wrth drafod hyn gydag Elin Jones, ei barn hi oedd bod angen dweud pader wrth berson weithiau. Ac fe wnaeth hynny i mi feddwl.

 

Rhyw hen dinc digon beirniadol neu negyddol sydd yna i’r ymadrodd ‘dweud pader wrth berson’. Paid â wastio dy anadl yn dweud rhywbeth wrth rywun sydd eisoes yn gwybod neu hyd yn oed yn gwybod yn well na chdi. Ond onid ydy dweud pader wrth berson yn rhan hanfodol o’n byw a’n bod ni? Onid oes angen dweud pader wrth berson, yn enwedig pan fo pethau’n anodd? Onid ydy hynny’n un o hanfodion addoliad o Sul i Sul? Bod angen i ni fod yn gefn i’n gilydd. Bod angen i ni, mewn cyfnod o ofn a dychryn, roi’r nerth a’r geiriau i’n gilydd i sefyll. Ac weithiau, drwy ailadrodd y geiriau hynny, nid hyd at syrffed, ond hyd nes eu bod nhw’n treiddio i fêr eich esgyrn chi, y dôn’ nhw i ffurfio tarian amdanon ni. Ac o dipyn i beth y daw’r rhai hynny sy’n swil, yn ofnus neu’n ansicr yn fwy hyderus i godi llais a bod, yn eu tro, yn gefn i eraill. Yn wir, mae’n debyg y gallen ni, o ddiwrnod i ddiwrnod, o gyfarfod i gyfarfod, fod yn swil ac yn hyderus, yn ofnus a chadarn am yn ail.

Ledled y byd mae cysgod hanes yn pwyso’n drwm ar y cyfnod yma, i’r rhai hynny sy’n dewis teimlo pwysau cysgodion. Mae Prydain, America, Ffrainc, Awstria ac eraill yn gwawdio hanes.

Yn lleol, yn lleol iawn i’r Morlan, roedd dau ddigwyddiad pwysig yn pwyso. Y tu allan i’r neuadd mae llechen yn cofio fel y gwnaeth pobl fel ni, drigolion y dref, capelwyr parchus, academyddion a phobl gyffredin, gant a dwy o flynyddoedd yn ôl, droi ar un o’u cyfoedion a bygwth ei droi o’r dref oni bai ei fod yn gadael ohono’i hun. ‘Torf fawr’ ymgasglodd y tu allan i Siloh, meddai’r Gymraeg. ‘Mob’ meddai’r llechen yn Saesneg. Mae’n well gen i’r Saesneg yn yr achos hwn. Troi ar yr Athro Hermann Ethé, Almaenwr, wnaeth y mob – dyn oedd wedi cyd-fyw â nhw yn y dref hon am ddeugain mlynedd.

Ydy, mae’r llechen yn cofio’r ‘mob’ ac yn ymdynghedu na all o byth ddigwydd eto. Mae’r llechen hefyd yn ein hatgoffa ni mai pobl gyffredin, fel ni, oedd y ‘mob’. Ac mae’n rhybudd i ni, bob un ohonom, i beidio ailadrodd yr hanes hunllefus hwnnw, i gadw’r bwystfil sydd ym mhob un ohonom dan glo, i beidio cymryd ein chwipio gan wasg jingoistaidd i storm o chwerwedd a chasineb nes ein bod ofn y ‘gwahanol’, yr ‘arall’. Onid ydyn ni i gyd yn ‘arall’ o fath, pob un ohonom yn wahanol i’n gilydd mewn rhyw ddull neu fodd?

Yr ail ddigwyddiad oedd yno yn y cysgodion y noson honno oedd y cof am y Parch. Wynne Griffith a’r teulu yn rhoi lloches i ffoaduriaid o Hwngari, yn yr union adeilad sy’n rhan o’r Morlan erbyn hyn. A digwyddiad sy’n ein hatgoffa y gallwn ni ddewis sefyll dros yr hyn sy’n iawn yn ogystal. Mae’r Morlan yn groesffordd brysur i draffig hanesyddol.

Mae llawer wedi sôn am dderbyn etholiad Trump am ei fod yn etholiad democrataidd. Ond mae lleiafrif yn dweud fel arall. Diolch am Sturgeon. A diolch i Merkel am ddweud – mewn Almaeneg, cofiwch – nad ydyn nhw am dderbyn yr etholiad ar delerau Trump ond yn hytrach ar y telerau sydd wedi eu meithrin dros ddegawdau caled o gydweithrediad a chyd-ddealltwriaeth heddychlon. Fe ddaw dydd, ac efallai ei fod eisoes wedi dod, pryd y bydd raid i ninnau fel Cristnogion wrthod derbyn democratiaeth a gwrthod derbyn barn hyll y mwyafrif.

O dipyn i beth ac yn araf, mae cymdeithas yn llithro i mewn i ffasgaeth. A rywbryd yn ystod y llithriad graddol yna, mae’n rhaid i ni ddweud, i weiddi, STOP. Galw’r bwystfil wrth ei enw. Sefyll yn stond a mynnu na fyddwn ni’n llithro gyda’r oes. Rhaid dweud hyn yn aml ac yn glir ym mhob cylch rydyn ni’n troi ynddyn nhw, boed fach neu fawr, preifat neu gyhoeddus, proffesiynol neu gymdeithasol. Mae ffasgaeth yn digwydd ar fy ngwaethaf i, nid gyda fy mendith i.

Y peth gorau allai ddigwydd ydy ein bod ni’n cael ein dal gan hanes yn gorymateb; y peth gwaethaf allai ddigwydd ydy bod hanes yn ein dal a’n tafodau a’n dwylo wedi eu clymu.

Dyna pam na ddylid derbyn etholiad Trump, ymddygiad Farage, sloganau’r wasg tabloid, y Blaid Geidwadol yn llithro i sôn am brofi dannedd plant a chreu cofrestri o dramorwyr, lleisiau hyll ar strydoedd ein trefi ni.

Dyna pam fy mod yn falch o fod â rhan fechan mewn cymdeithas o bobl fel Cymru i Bawb ac yn falch o ddweud pader wrth berson.

DATGANIAD

Cytgord nid Casineb

Dylid parchu pob bod dynol yn ddiwahân, beth bynnag fo’i hil, iaith, diwylliant, crefydd, rhyw, rhywioldeb neu abledd.

Rydyn ni’n ymhyfrydu yn amrywiaeth gyfoethog pobl Cymru ac yn mynnu bod gwahaniaethu yn erbyn unrhyw rai oherwydd cefndir neu briodoledd yn gwbl annerbyniol.

 

YMATEB
Os hoffech chi ymateb i’r erthygl hon, 
cliciwch YMA i adael sylw.