Cnoi cil

Cnoi Cil
Neville Evans

Lluniwyd yr erthygl hon yn wreiddiol ar gyfer aelodau capel Bethel, Penarth.

Yn 1962 cyhoeddwyd llyfr defosiwn Cristnogol gan y Parchedig T. Glyn Thomas gyda’r teitl Ar Ddechrau’r Dydd. Yn hwn mae’r awdur yn trafod amrywiol destunau mewn saith myfyrdod bob wythnos o’r flwyddyn. Rwy’n dal i chwilota ynddo gan fod Mr Thomas mor ddysgedig; ces y fraint o fod yn aelod yn ei gynulleidfa yn Ebenezer, Queen St, Wrecsam. Mae ganddo faes eang: gwyliau crefyddol, damhegion, cwestiynau, problemau cymdeithas ac ati. Ar gyfer Wythnosau 35 a 36 mae’n defnyddio penawdau trawiadol, sef ‘Allwedd-eiriau’ a ‘Rhagor o Allweddeiriau’.

Rwy’n sylwi bod yr arfer hwn yn amlwg mewn ysgrifau seciwlar erbyn hyn. Ar ddechrau ysgrif mewn cylchgrawn ceir bloc o eiriau dan y pennawd; bwriad yr awdur yw tynnu sylw darllenwyr at eiriau sy’n cyfleu hanfod yr erthygl. O hoelio sylw arnynt, mae’r awdur yn awgrymu y byddai’r darllenwyr ar eu hennill. Dod i ddeall y geiriau, dod i ddeall y testun – yn well efallai. Dyna, rwy’n tybio, oedd meddwl Mr Thomas. Dyma’i ddewis:

Wythnos 35: Gras – Maddeuant – Edifeirwch – Cymod – Sancteiddhad – Iachawdwriaeth – Cyfiawnder;

Wythnos 36: Ffydd – Gobaith – Cariad – Cariad Cristionogol – Ffordd Cariad – Dialedd Cariad – Y Tri Hyn.

Aeth bron i drigain mlynedd heibio ers cyhoeddi’r llyfr. Ydy’r dewis yn dal yn briodol? Ydy’r dewis yn dal yn ddealladwy? I ni? I eraill? Pa allweddeiriau a fyddwn i/ a fyddet ti am eu dewis ar gyfer heddiw? Dyma’r her: llunio myfyrdod byr (200 gair) ar un o’r geiriau hyn i helpu’n gilydd ac eraill sydd â diddordeb mewn deall yn well yr hyn sy’n ein cadw ni’n aelodau o eglwys Crist.

Wrth droi fy meddwl o gwmpas hyn, fe es at Y Mynegair i’r Beibl Cymraeg Newydd (1988), sy’n storfa o adnodau o Genesis i Ddatguddiad. Fy niddordeb oedd gwybod faint o adnodau sy yn y Beibl yn cynnwys rhai o allweddeiriau T. Glyn Thomas. Dyma ychydig o’r canlyniadau:  

GAIR

HEN DESTAMENT

TESTAMENT NEWYDD

YR APOCRYFFA

GRAS

10

118

5

MADDEUANT

3

20

9

EDIFEIRWCH

0

20

6

CYMOD

83

5

4

CYFIAWNDER

221

105

37

FFYDD

2

260

10

GOBAITH

48

61

32

 

NODIADAU

  1. Cofier bod yr Hen Destament yn cynnwys mwy o adnodau na’r Testament Newydd.
  2. Mwy adeiladol yw cymharu oddi mewn i golofn na rhes.
  3. Prif gyfraniad ystadegau yw goleuo a chodi trafodaeth, ond maent hefyd yn cadw rheolaeth ar ein tuedd o bryd i bryd i ddychmygu sefyllfa nad yw’n bodoli ac na fu erioed yn real.