Gwaelod Pob Gofyn, Pwy Wyf Fi? (Thomas Merton)
Thomas Merton (1915-1968)
Yng nghanol ein bod mae ’na bwynt diddymdra sy heb ei gyffwrdd gan na pechod na ffugio, pwynt o wirionedd pur, pwynt neu sbarc sy’n gwbl eiddo i Dduw, na allwn ni byth ei ddefnyddio; trwy hwn y mae Duw’n defnyddio’n bywydau; ni ellir ei gyrraedd gan ffantasïau ein meddyliau na chreulonderau ein hewyllys ein hunain. Y pwynt diddymdra hwn o dlodi llwyr yw gogoniant pur Duw ynom ni.
Hwn, fel petai, yw enw Duw ynom ni fel ein tlodi, ein dibyniaeth, ein bodolaeth fel meibion a merched. Mae fel diamwnt pur, yn llosgi â llewyrch anweladwy’r nefoedd.
Mae ym mhawb; pe baem yn gallu ei weld, fe welem y biliynau pigau golau’n dod at ei gilydd ac yn llosgi yn wyneb a llewyrch yr haul ac yn peri i bob tywyllwch a chreulondeb mewn bywyd ddiflannu’n llwyr … Does gen i ddim rhaglen ar gyfer hwn. Rhodd ydyw. Ond y mae porth y nefoedd ym mhob man. (Conjectures of a Guilty Bystander)
Ychwanegir gan Richard Rohr:
Bydd y rhan fwyaf o bobl yn treulio’u bywydau cyfan yn anelu at ffug hunaniaeth, y delweddau o’r hunan yn y meddwl o bwy maen nhw’n credu ydyn nhw, yn hytrach na byw yn y ‘Fi’ cyntaf, sydd eisoes yn dda yn llygaid Duw. Ond y cwbl y medra i ei ‘dalu ’nôl’ i Dduw neu i eraill neu i fi fy hun yw’r un rydw i mewn gwirionedd. Cwbl eglur, cwbl syml. Efallai nad ydyn ni’n awyddus i fynd ’nôl yno am fod hynny’n rhy syml a bron yn rhy naturiol. Mae’n teimlo’n gwbl foel. Dim byd i’m llongyfarch fy hun amdano. Alla i ddim profi bod ynddo i unrhyw werth, llai fyth unrhyw arbenigrwydd. Dacw fi, yn noeth a thlawd. Ar ôl blynyddoedd o gogio a chymryd arnaf, fe fydd ar y dechrau’n teimlo fel dim byd o gwbl.
Richard Rohr
Ond pan ydyn ni’n ddim byd, rydyn ni mewn safle da i dderbyn popeth gan Dduw. Fel y dywed Merton, dyma ‘ogoniant pur Duw ynom ni’. Os edrychwn ni ar y traddodiadau crefyddol mawr, fe welwn eu bod i gyd yn defnyddio geiriau tebyg i bwyntio yn yr un cyfeiriad. Gair y Ffransisciaid yw tlodi, gair y Carmeliaid yw nada neu ddiddymdra. Bydd y Bwdwiaid yn sôn am wacter, a’r Iesu’n sôn yn y cyntaf o’r gwynfydau am y tlodion yn yr ysbryd.
Gwell gan y Beibl yn gyffredinol siarad mewn delweddau, a’r ddelwedd sylfaenol yw’r anialwch (gair sy’n britho emynau Cymru).
Yn yr anialwch rydyn ni’n wirfoddol yn mynd lle nad oes dim i’n cyffroi ni – dim canmol na chlapio, dim ymateb, dim data newydd. Dywed Iesu wrthym am fynd i mewn i gwpwrdd neu ‘ystafell fewnol’ (Ystafell Ddirgel y Crynwyr yn nofel Marian Eames). Dyna’r fan lle y byddwn ni’n rhoi’r gorau i fyw yn ôl ymateb pobl eraill i ni. Wedyn gallwn ddweud: ‘Nid fi yw’r person ry’ch chi’n credu ydw i. Ac nid fi yw’r person y mae arnoch chi angen i mi fod. Dydw i ddim hyd yn oed y person y mae arna i fy hun angen bod! Rhaid i mi fod yn “ddim byd” er mwyn bod yn agored i bob realiti a realiti newydd.’ Roedd gan Merton gronfa o hunaniaeth a dwys fyfyrdod oedd yn caniatáu iddo weld porth y nefoedd ym mhobman, hyd yn oed ar gornel y stryd.
Byddai Zen-feistr yn galw’r gwir hunan hwn yn ‘wyneb oedd gennym cyn ein geni’. Byddai Paul yn ei alw yn ‘bod yng Nghrist, yn guddiedig yn Nuw’ (Colosiaid 3:3). Ti, cyn i Ti wneud dim, na drwg na da; Ti cyn i Ti ystyried pwy wyt Ti. Y meddwl sy’n creu’r hunan ffug, hunan yr ego, yr hunan ansicr. Mae’r meddwl dwysfyfyriol a roddir gan Dduw, ar y llaw arall, yn adnabod yr Hunan o Dduw, yr Hunan o Grist, y Gwir Hunan sy’n deillio o helaethrwydd a diogelwch mewnol dwfn. Fe ddechreuwn gyda dim ond gweld; down i ben tra’n adnabod.
DRWS TAWELWCH: Rwyt yn byw ynof fi; rydw i’n byw ynot ti.
YMATEB Os hoffech chi ymateb i’r erthygl hon, cliciwch YMA i adael sylw.